بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان

بزرگترین تهاجمات نظامی جهان اشاره ای کوتاه به عملیات های گفته می‌شود که در تاریخ اتفاق افتاده و علاوه بر تلفات بالای نظامی و غیر نظامی موجب تغییرات و پیامد های بسیاری در جهان شد و موجب تغییرات شگرفتی در مرزهای جغرافیایی و اقلیمی کشورها جهان شد. وقوع دو جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم یکی از این آثار ها است بخصوص جنگ جهانی دوم، که باعث شد ساختار اجتماعی و نظام قدرت در جهان را دگرگون کند و پس از آن برای جلوگیری از بروز چنین رویدادهایی سازمان ملل متحد تأسیس شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، نزدیک به نیم سده، آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی با یکدیگر در جنگ سرد به سر بردند. در جریان تلاش اروپا برای جبران خسارات و آسیب‌های جنگ جهانی دوم، تأثیر قدرت‌های اروپایی در جهان کم رنگ شد و مستعمرات آفریقایی و آسیایی آن‌ها مستقل گردیدند. همچنین کشورهای اروپایی تلاش کردند با انعقاد پیمان‌های چندجانبه، هویت سیاسی واحدی به خود ببخشند و از دشمنی‌ها بکاهند..

پیش از اسلام

• حمله اسکندر به ایران
• نبرد ماراتون
• نبرد ترموپیل
• نبرد سالامیس

بعد از اسلام

بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان
زمان مکان مناطق تحت نفوذ خوارزمشاهیان نتیجه پیروزی مغول و سقوط امپراتوری خوارزمشاهیان
فرماندهان
چنگیز خان جوجی خان چغتای اوگتای خان جورماغون تولی خان سبتای جبه نویان قوبلای‌خان هولاکو خان	علاءالدین محمد خوارزمشاه جلال‌الدین خوارزمشاه غایرخان  تیمور ملک رکن‌الدین خورشاه

گاهشمار حمله مغول به ایران
رویدادهای مهم در حمله مغول به ایران
۶۱۶	حمله به شهر اترار
۶۱۶	اشغال بخارا
۶۱۶	اشغال سمرقند
۶۱۶	امان خواستن نیشابور از سپاه سبتای و جبه
۶۱۶	اشغال اترار پس از ۵ ماه محاصره
۶۱۶	تصرف خجند
۶۱۷	سقوط پایتخت کهنه گرگانج
۶۱۷	اسارت ترکان خاتون و حرم سلطان محمد خوارزمشاه
۶۱۷	تصرف و قتل عام مردم ری
۶۱۷	شورش و محاصره نیشابور و کشته شدن تغاجارنویان داماد چنگیز خان
۶۱۷	مرگ سلطان محمد خوارزمشاه
۶۱۸	پیروزی جلال‌الدین در جنگ پروان
۶۱۸	حملهٔ دوم به همدان و قتل عام مردم
۶۱۸	تصرف شهرهای خراسان مرو، بیهق (سبزوار)، نسا، ابیورد و هرات
۶۱۸	قتل عام مردم پس از شورش در شهرهای نیشابور (دهم صفر) و مرو همچنین کشتن اتباع وفادار به جلال‌الدین در هرات
۶۱۸	تسخیر طالقان خراسان
۶۱۸	قتل عام مردم بامیان
۶۱۸	جنگ سند گریز جلال‌الدین خوارزمشاه به هند
۶۱۹	تصرف و قتل عام هرات پس از شش ماه و هفده روز محاصره
۶۱۹	بازگشت چنگیز خان به چین
۶۲۲	بازگشت جلال‌الدین خوارزمشاه از هند به ایران
۶۲۲	پایه گذاری خانات جغتای
۶۲۴	مرگ چنگیز
۶۲۶	لشکرکشی دوم مغول به ایران به فرماندهی جورماغون
۶۲۶-۶۲۸	تسخیر غزنین، کابل، سند، زابلستان، طبرستان
۶۲۸	مرگ جلال‌الدین خوارزمشاه
۶۲۸-۶۲۹	غارت دیار بکر، تصرف بتلیس و مراغه
۶۳۳	تسخیر اصفهان
۶۵۳	لشکرکسی سوم مغول به فرماندهی هلاکو خان
۶۵۴	سقوط قلعه الموت
۶۵۴	تشکیل حکومت ایلخانان مغول در ایران
۶۵۵	غارت و تخریب کرمانشاه و قتل عام مردم
۶۵۶	سقوط بغداد و پایان خلافت عباسیان

حملهٔ مغولان به ایران به سه لشکرکشی مغول به ایران در فاصله سال‌های ۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی (۶۱۶–۶۵۴ ه‍. ق) اشاره دارد. این لشکرکشی‌ها به حکومت خوارزمشاهیان، اسماعیلیه الموت و حکومت‌های محلی اتابکان سلجوقی خاتمه داد و منجر به ایجاد حکومت ایلخانان مغول به جای آن‌ها در ایران شد.حمله مغولان به ایران بزرگترین حمله نظامی دوران گذشته است که بعد از واقعه اترار، مغولان به فرماندهی تموچین از سرمای سرد مغولستان با حدود ۲۵۰/۰۰۰ نفر به ایران یورش برد و جزو بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان است.

چنگیز خان پس از چیره شدن بر چین و بخشی از آسیای میانه با خوارزمشاهیان همسایه شد. خواسته چنگیز خان بازکردن راه بازرگانی میان قلمرو خوارزمشاهیان و چین بود. او در ابتدا، نسبت به سلطان محمد خوارزمشاه ادب و احترام را رعایت کرد ولی این پادشاه با تدابیر خصمانهٔ خود موجب غضب خان مغول و هجوم او به ممالک اسلامی شد. حملهٔ مغول در پی قتل ۴۵۰ بازرگان مغولی در شهر اترار آغاز شد. شروع نخستین لشکرکشی در سپتامبر سال ۱۲۱۹ میلادی (پاییز ۵۹۸ خ. / ۶۱۶ ق) و به فرماندهی چنگیز خان بود. سلطان محمد خوارزمشاه در همان سال با سپاهی به مبارزه با مغول برآمد، ولی از جوجی پسر چنگیز شکست خورد و از آن پس تصمیم گرفت که از مواجهه با لشکر مغول خودداری کند. چنگیز برای دستگیری سلطان محمد دو نفر از بزرگان لشکر خود را به تعقیب او فرستاد. سال بعد سلطان محمد در بستر مرگ، جلال‌الدین خوارزمشاه را به جانشینی خویش برگزید و جلال‌الدین بیش از ۱۰ سال پس از مرگ پدر در برابر سپاهیان مغول ایستادگی کرد. دومین لشکرکشی در سال ۶۲۶ ه‍.ق به امر اوگتای قاآن و به فرماندهی جرماغون نویان بود. این لشکرکشی به قصد پایان دادن به مقاومت جلال‌الدین خوارزمشاه و تسخیر مناطقی که تحت سلطه خوارزمشاهیان باقی‌مانده بود، انجام شد. در پایان این دو حمله مغولان به سلطنت خوارزمشاهیان بر ایران پایان دادند و بسیاری از شهرهای ایران مانند طوس و نیشابور به کلی ویران و مردم آن قتل‌عام شدند. خط سیر تخریب و ویرانی فقط منحصر به شمال و شمال شرقی ایران نبود، در مرکز و غرب ایران نیز شهرهای دامغان، ری، قم، قزوین، همدان، مراغه و اردبیل هدف حمله قرار گرفتند.

سومین لشکرکشی در سال ۱۲۵۴ میلادی (۶۵۴ ه‍.ق) ۴۰ سال پس از شکست و فرار سلطان محمد خوارزمشاه، با هجوم هولاکوخان به ایران آغاز شد. هلاکوخان در این لشکرکشی تسخیر قلعه‌های اسماعیلیه را اولین هدف خود قرار داد. رکن‌الدین خورشاه آخرین خداوند الموت در تسخیر این قلعه‌ها به هلاکو کمک‌هایی نیز کرد؛ اما، سرانجام خود او نیز به دنبال تسخیر این قلعه‌ها کشته شد. بدین ترتیب دولت خداوندان الموت به پایان رسید. هلاکوخان سپس در سال ۱۲۵۸ میلادی (۶۵۶ ه‍.ق) به بغداد لشکر کشید و با سقوط بغداد، خلافت عباسیان پس از حدود ۵۱۸ سال پایان یافت. پس از این پیروزی بود که حاکمان مغول کوشیدند تا به جای ویرانی و قتل‌عام مردم بر آنان حکومت کنند.

دفاع مردم در حملهٔ نخست مغولان نشان از آن دارد که در حملهٔ نخست شهرهای مختلف در مقابل حملهٔ مغول به شدت مقاومت کردند، اما نفاق سران کشوری و لشکری با یکدیگر و نداشتن یک فرماندهٔ مدبر و فرار خوارزمشاه و بی‌انضباطی، نگذاشت که این همه مدافعات به نتیجه‌ای قطعی منتج شود. حمله مغول بیش از خسارت‌های اقتصادی، صدمات فرهنگی و روحی برجای گذاشت. در این حمله مراکز علمی و فرهنگی مانند کتابخانه‌های بسیاری سوزانده و ویران شد. شهرهای بزرگ بسیاری از بین رفت و به دنبال آن مراکز رشد و پرورش فکری به حداقل رسید. کاهش جمعیت و به اسارت گرفتن و فرستادن صنعتگران ایرانی به مغولستان باعث رکود اقتصادی در ایران، و تخریب قنات‌ها و آبراهه‌ها — که در طول قرن‌ها ساخته شده بودند — نیز سبب رکود کشاورزی شد. پس از حملهٔ مغول شماری از دانشمندان که از این حمله جان سالم بدر برده بودند، به مناطق امن مانده از این حمله مانند آسیای صغیر و هند مهاجرت کردند. همچنین از اثرات دیگر آن، رونق تجارت در مسیر راه ابریشم بین ایران، چین و کشورهای غرب ایران بر اثر ایجاد دولت واحد مغول و امنیت راه‌ها بود.

عملیات بارباروسا

بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان
بخشی از جبهه شرقی در جنگ جهانی دوم
ساعت‌گرد از بالا سمت چپ: پیشروی سربازان آلمانی در شمال روسیه، یک گروه شعله‌افکن آلمانی در شوروی، هواگردهای شوروی برفراز مواضع نیروهای آلمانی در نزدیکی مسکو، اسیران شوروی در حال انتقال به اردوگاه‌های اسرا، سربازان ارتش سرخ درحال شلیک توپخانه
تاریخ ۲۲ ژوئن – ۵ دسامبر ۱۹۴۱ (۵ ماه، ۱ هفته و ۶ روز) مکان شرق اروپا نتیجه تصرف اراضی وسیعی از غرب شوروی توسط ورماخت وارد آمدن تلفات و خسارات بالا به ارتش سرخ و انهدام تعداد زیادی از یگان‌های آن ناکامی نیروهای محور در رسیدن به اهداف عملیاتی انهدام کامل ارتش سرخ و تسخیر شهرهای کلیدی لنینگراد و مسکو آغاز ضد حمله زمستانی ارتش سرخ
طرفین درگیر
آلمان رومانی ایتالیا مجارستان (از ۲۷ ژوئن) اسلواکی شریک جنگی: فنلاند (از ۲۵ ژوئن)	اتحاد جماهیر شوروی
فرماندهان و رهبران
آدولف هیتلر والتر فن براوخیچ هرمان گورینگ فرانتس هالدر ویلهلم ریتر فن لیب فدر فن بک گرت فن روندشتت سایر فرماندهان: گروه ارتش شمال: اریش هوپنر گئورگ فن کوشلر ارنست بوش آلفرد کلر گروه ارتش مرکز: هاینتس گودریان هرمان هوت آدولف اشتراوس گونتر فن کلوگه ماکسیمیلیان فن وایخس آلبرت کسلرینگ گروه ارتش جنوب: اوالت فن کلایست والتر فن رایشناو اویگن ریتر فن شوبرت کارل-هاینریش فن اشتولپناگل الکساندر لور پتره دومیترسکو نیکولائه چوپرکو جووانی مسه بلا میکلوش کارل مانرهیم	ژوزف استالین گئورگی ژوکوف سیمیون بودیونی کلیمنت ووراشیلوف سیمیون تیموشنکو بوریس شاپوشنیکوف مارکیان پوپوف فیودور کوزنتسوف پیوتر سوبنیکوف پاول کوروچکین دمیتری پاولوف  آندری یریومنکو ایوان تیولنف میخائیل کیرپونوس † ایوان کونف یاکوف چرویچنکو
واحدهای درگیر
یگان‌های نیروهای محور: گروه ارتش شمال: ارتش شانزدهم ارتش هجدهم گروه زرهی ۴ ناوگان یکم هوایی گروه ارتش مرکز: ارتش دوم ارتش چهارم ارتش نهم گروه زرهی ۲ گروه زرهی ۳ ناوگان دوم هوایی گروه ارتش جنوب: ارتش ششم ارتش یازدهم ارتش هفدهم گروه زرهی ۱ ناوگان چهارم هوایی ارتش سوم ارتش چهارم سپاه اعزامی ایتالیا به روسیه سپاه متحرک ارتش نروژ نیروی زمینی فنلاند	یگان‌های ارتش سرخ: جبهه شمالی جبهه شمال غربی جبهه غربی جبهه جنوب غربی جبهه جنوبی جبهه ذخیره جبهه لنینگراد جبهه مرکزی جبهه بریانسک جبهه کالینین جبهه وولخوف
قوا
هنگام آغاز عملیات: آلمان: بیش از ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر (۱۵۱ لشکر نیروی زمینی و ۴ ناوگان هوایی) ۶۰۰٬۰۰۰ خودرو ۶۲۵٬۰۰۰ اسب ۳٬۳۵۰ تانک ۲٬۷۷۰ هواگرد رزمی ۷٬۱۴۶ قطعه توپ: ۴٬۷۶۰ قطعه توپ سبک ۲٬۲۵۲ قطعه توپ سنگین ۱۰۲ توپ ضدهوایی نیروی زمینی ۳۰ توپ فوق سنگین متحدان آلمان: ۴۷۵٬۰۰۰ نفر (۷ سپاه شامل ۱۶ لشکر و ۳ تیپ) ۳۰۰ هواگرد ۳۲۵٬۰۰۰ نفر (۲ ارتش) ۳۵۰ هواگرد ۶۴٬۰۰۰ نفر (۱ سپاه شامل ۳ لشکر پیاده‌نظام) ۸۰ هواگرد ۴۵٬۰۰۰ نفر (۲ لشکر پیاده‌نظام) ۲۴٬۰۰۰ نفر (۱ سپاه شامل ۲ تیپ موتوریزه و ۱ تیپ سواره‌نظام) ۵۰ هواگرد	هنگام آغاز عملیات: ۵٬۳۷۳٬۰۰۰ نفر: ۲٬۶۰۰٬۰۰۰ نفر در مناطق غربی ۲۴٬۰۰۰ تانک ۲۷۲٬۶۰۰ خودرو ۳۲٬۱۰۰ هواگرد: ۱۹٬۰۰۰ هواگرد رزمی: ۷٬۱۰۰ هواگرد در مناطق غربی ۹۱٬۰۰۰ قبضه توپ ۳۱ اوت: ۶٬۸۸۹٬۰۰۰ نفر ۳۱ دسامبر: حدود ۸٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر
تلفات
مجموع تلفات نظامی: حدود ۸۳۰٬۰۰۰ نفر تفکیک شده: تلفات: تا ۳۰ سپتامبر: ۵۵۱٬۰۰۰ نفر شامل ۲۶٬۷۰۰ افسر ۱۶۷٬۰۰۰ کشته ۶۰۰٬۰۰۰ مجروح ۳۴٬۵۰۰ مفقود ۱۱٬۰۰۰ اسیر ۲٬۵۱۰ هواگرد: ۲٬۱۸۰ هواگرد در نبرد ۳۳۰ هواگرد دلایل دیگر ۲٬۷۳۵ تانک (تا ۳۱ دسامبر) ۱۰۰٬۰۰۰ نفر ۷۵٬۰۰۰ نفر ۸٬۷۰۰ نفر	مجموع تلفات نظامی: ۴٬۴۷۳٬۰۰۰ نفر تفکیک شده: تلفات: ۸۰۲٬۰۰۰ کشته: ۴۶۵٬۰۰۰ در میدان نبرد ۱۰۱٬۰۰۰ در اثر جراحات در بیمارستان ۲۳۵٬۰۰۰ به دلایل غیر رزمی ۱٬۳۳۶٬۰۰۰ بیمار یا مجروح: ۶۶٬۰۰۰ بیمار ۱۳٬۵۰۰ سرمازده ۲٬۳۳۵٬۰۰۰ مفقود در میدان نبرد ۳٬۳۵۰٬۰۰۰ اسیر ۲۱٬۲۰۰ هواگرد: ۱۷٬۹۰۰ هواگرد رزمی: ۱۰٬۳۰۰ در نبرد(۵۱۰۰ جنگنده و ۵۲۰۰ بمب‌افکن و هواگرد تهاجمی) ۷٬۶۰۰ در اثر سانحه یا بمباران دشمن ۳٬۶۰۰ هواگرد آموزشی و ترابری ۲۰٬۵۰۰ تانک: ۹۰۰ سنگین ۲٬۳۰۰ متوسط ۱۷٬۳۰۰ سبک ۱۰۱٬۱۰۰ توپ و خمپاره‌انداز ۱۵۹٬۰۰۰ خودرو ۶٬۲۹۰٬۰۰۰ تفنگ

عملیات بارباروسا (به آلمانی: Unternehmen Barbarossa) که با عنوان تهاجم آلمان به اتحاد جماهیر شوروی نیز شناخته می‌شود، اسم رمز یورش ورماخت (نیروهای مسلح آلمان) و برخی متحدانش در نیروهای محور به اتحاد جماهیر شوروی در جریان جنگ جهانی دوم بود که به‌عنوان بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین یورش نظامی تاریخ در روز یکشنبه ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ آغاز شد. این عملیات قصد داشت هدف ایدئولوژیک آلمان برای تصرف سرزمین‌های غربی شوروی به‌عنوان فضای حیاتی و جای دادن نژاد آلمانی در آن را به منصه اجرا بگذارد. هدف آلمانی‌ها از طرح جامع برای شرق به‌دست آوردن منابع نفتی قفقاز و همچنین اراضی کشاورزی شوروی بود.

در دو سال منتهی به جنگ، دولت‌های آلمان و شوروی معاهدات سیاسی و اقتصادی با اهداف راهبردی میان خود به امضا رسانده بودند. در پی حصول فراغت از جبهه غربی پس از پیروزی بر فرانسه در مهٔ ۱۹۴۰، فرماندهی عالی ورماخت ژوئیهٔ همان سال آغاز به طرح‌ریزی یک تهاجم به شوروی کرد که در نهایت در ۱۸ دسامبر ۱۹۴۰ با صدور فرمان شماره ۲۱ پیشوا نهایی شد. در طول عملیات بارباروسا، حدود سه میلیون نیروی مهاجم (بزرگ‌ترین نیروی تهاجمی در تاریخ نظامی) در جبهه‌ای به‌طول ۲۹۰۰ کیلومتر با قریب به ۶۰۰ هزار خودرو و ۶۲۵ هزار اسب، به شوروی حمله بردند. این تهاجم نقطه اوج جنگ جهانی دوم به‌لحاظ جغرافیایی و نظامی بود. آغاز این عملیات موجب گشوده شدن جبهه شرقی جنگ برای آلمان گردید؛ جبهه‌ای که بیشترین شمار نیروها نسبت به هر جبهه دیگری در تاریخ را به خود دید و تأثیر بسزایی بر سیر جنگ جهانی دوم و تاریخ سده بیستم داشت.

در جریان این عملیات نیروهای آلمانی با جلوداری چهار گروه زرهی زیر چتر پشتیبانی هوایی لوفت‌وافه، با غافلگیر کردن ارتش سرخ در مجموعه‌ای از حملات متوالی، در مدتی کوتاه یعنی کمتر از شش ماه، پیشروی سریعی در سه محور راهبردی شمالی، مرکزی و جنوبی در عمق ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتری تا حومه لنینگراد، مسکو و روستوف-نا-دونو صورت دادند. در محور مرکزی، آلمانی‌ها با دو انبر شمالی و جنوبی گروه ارتش مرکز، تا پایان ماه نخست سه ارتش میدانی شوروی را در غرب مینسک به محاصره درآوردند و منهدم کردند. تا پایان ماه بعد محاصره مشابه دیگری توسط این گروه ارتش این بار در ناحیه شمال اسمولنسک حول سه ارتش دیگر شوروی پدید آمد. در همین حال، دو گروه ارتش شمالی و جنوبی ورماخت نیز موفقیت‌های تقریباً همسانی کسب کردند. در این زمان در یک تصمیم سرنوشت‌ساز در اواخر ژوئیه، آلمانی‌ها با به تعویق انداختن تهاجم به سمت مسکو، بر اراضی شمالی و جنوبی متمرکز شدند. در پی این انحراف، پیروزی‌های مهمی در جنوب با محاصره و انهدام تمامی نیروهای جبهه جنوب غربی شوروی در ناحیه شرق کی‌یف و در شمال با تکمیل محاصره لنینگراد حاصل گشت اما تهاجم به مسکو برای یک ماه به تأخیر افتاد تا فرصت کمتری برای ورماخت جهت پایان دادن موفقیت‌آمیز به عملیات پیش از فرا رسیدن زمستان باقی بماند.

در بعد تاکتیکی–عملیاتی، نیروهای آلمانی پیروزی‌های قابل‌توجهی کسب کرده، برخی از مهم‌ترین مراکز اقتصادی و سیاسی شوروی به‌ویژه در اوکراین را تصرف نموده و با وجود متحمل شدن تلفاتی سنگین، با اجرای نبردهای محاصره‌ای به دشمن خود مقدار بیشتری تلفات و خسارات وارد آوردند. نیروهای آلمانی با اجرای تاکتیک جنگ برق‌آسا در اعماق خطوط دفاعی دشمن در مجموع بیش از سه میلیون سرباز ارتش سرخ شوروی را به اسارت گرفتند. با وجود موفقیت‌های اولیه، تهاجم آلمان به مشکلات عدیده‌ای هم‌چون معضلات ترابری و تدارکاتی، کاستی‌های طراحی عملیاتی و زمستان روسیه گرفتار شد. در پایان این عملیات در دسامبر ۱۹۴۱، نیروهای آلمانی با شکست در نبرد مسکو و ضدحمله زمستانی شوروی از حومه پایتخت به عقب رانده شدند. آلمانی‌ها با اطمینان بالایی انتظار فروپاشی سریع ساختار حاکمیت و مقاومت در شوروی همانند لهستان و فرانسه را داشتند اما حکومت شوروی و ارتش سرخ با نجات از تهاجم اولیه، دشمن را وارد یک جنگ فرسایشی نمودند؛ جنگی که آلمان با محدودیت در منابع مادی و انسانی مهیای آن نبود. نیروهای فرسوده ورماخت با از دست دادن ابتکار عمل، دیگر قادر به رسوخ در عمق سرزمین‌های شوروی نبودند و در نهایت متحمل شکست قطعی شدند.

نبرد استالینگراد

نبرد استالینگراد
بخشی از جبهه شرقی جنگ جهانی دوم
تاریخ ۱۲ سپتامبر ۱۹۴۲–۲ فوریه ۱۹۴۳ مکان استالینگراد، اتحاد جماهیر شوروی نتیجه پیروزی ارتش سرخ انهدام ارتش ششم ورماخت
طرفین درگیر
آلمان رومانی ایتالیا مجارستان کرواسی	اتحاد جماهیر شوروی
فرماندهان و رهبران
فریدریش پائولوس اریش فون مانشتاین ماکسیمیلیان فن وایخس ولفرام فون ریشتوفن پتره دومیترسکو ک. کنستانتینسکو ایتالو گاریبولدی گوستاو یانی ویکتور پاویچیچ	نیکولای ورونوف الکساندر واسیلوسکی آندری یریومنکو نیکیتا خروشچف کنستانتین روکوسوفسکی نیکولای واتوتین واسیلی چویکف سیمیون تیموشنکو رودیون مالینوفسکی
واحدهای درگیر
گروه ارتش ب: ارتش ششم ارتش چهارم زرهی ارتش سوم ارتش چهارم ارتش هشتم ارتش دوم گروه ارتش دن: ارتش ششم ارتش چهارم زرهی ارتش یکم زرهی ارتش سوم هنگ تقویت‌شده ۳۶۹ پیاده‌نظام	جبهه استالینگراد: 28th Army 51st Army 57th Army 62nd Army 64th Army جبهه دن 24th Army 65th Army 66th Army جبهه جنوب غربی 1st Guards Army 5th Tank Army 21st Army
قوا
در ابتدا: ۲۷۰٬۰۰۰ نفر ۳۰۰۰ قبضه توپ ۵۰۰ دستگاه تانک ۶۰۰ هواگرد هنگام ضد حمله شوروی: ۱٬۰۴۰٬۰۰ نفر (شامل نیروهای سایر ملل محور) ۱۰۲۵۰ قبضه توپ ۵۰۰ دستگاه تانک (۱۴۰ تانک رومانیایی) ۷۰۰ فروند هواگرد	در ابتدا: ۱۸۷٬۰۰۰ نفر ۲۲۰۰ قبضه توپ ۴۰۰ تانک ۳۰۰ هواگرد هنگام ضد حمله شوروی: ۱٬۱۴۳٬۰۰۰ نفر ۱۳ هزار قبضه توپ ۹۰۰ تانک ۱۱۱۵ هواگرد
تلفات
۴۰۰٬۰۰۰ کشته، مجروح یا اسیر آلمانی، ۱۳۰٬۰۰۰ ایتالیایی، ۱۲۰٬۰۰۰ مجارستانی و ۲۰۰٬۰۰۰ رومانیایی	۱٬۱۲۹٬۶۱۹ نفر شامل ۴۷۸٬۷۴۱ کشته و ۶۵۰٬۷۸۷ زخمی و افزون بر آن ۴۰٬۰۰۰ نفر کشته از شهروندان عادی

نبرد استالینگراد (۱۲ سپتامبر ۱۹۴۲ – ۲ فوریه ۱۹۴۳) یکی از طولانی‌ترین، مهلک‌ترین و سرنوشت سازترین نبردهای جبهه شرقی جنگ جهانی دوم بود. در این نبرد نیروهای ورماخت و متحدانش که در جریان تهاجم آلمان به شوروی، به منظور سلطه بر شهر استالینگراد در کرانه رود ولگا، به آن یورش برده بودند، پس از چندین ماه درگیری خونین، با ضد حمله ارتش سرخ به محاصره درآمدند تا در نهایت روز ۳ فوریه سال ۱۹۴۳ میلادی شکست خورده و فیلدمارشال فریدریش پائولوس، فرمانده ارتش ششم ورماخت به همراه ۲۵۰۰ افسر عالی‌رتبه از جمله ۲۴ ژنرال و بیش از صد هزار نفر دیگر تسلیم ارتش سرخ شدند. از این نبرد به عنوان یکی از بزرگ‌ترین (۲٫۲ میلیون سرباز) و خونبارترین (۱٫۲ تا ۲ میلیون کشته و زخمی) درگیری‌های نظامی تاریخ و نقطه بازگشت جبهه شرقی یاد می‌شود.

استالینگراد در کرانه رود ولگا از منظر صنعتی و ارتباطی از اهمیت راهبردی ویژه‌ای برخوردار بود. تهاجم آلمانی‌ها برای سلطه بر این شهر از ماه اوت سال ۱۹۴۲ با استفاده از ارتش ششم و برخی یگان‌های ارتش چهارم زرهی و پشتیبانی هوایی لوفت‌وافه آغاز شد. درگیری‌ها درون شهر به مبارزه خانه‌به‌خانه تبدیل شد که دو طرف را مجبور به اعزام نیروهای کمکی کرد. تا میانه ماه نوامبر آلمانی‌ها به قیمتی گران، مدافعان را به نواری باریک در کرانه غربی رود ولگا عقب راندند و بر بیشتر قسمت‌های شهر مسلط شدند. نوزدهم نوامبر ارتش سرخ عملیاتی موسوم به عملیات اورانوس را از دو طرف علیه جناحین ضعیف‌تر دشمن که توسط نیروهای رومانیایی‌ها و مجارستانی‌ها محافظت می‌شد، آغاز کرد. جناحین نیروهای آلمانی به سرعت در هم کوبیده شد تا ارتش ششم ورماخت به‌طور کامل در ناحیه استالینگراد به محاصره دربیاید. آدولف هیتلر، پیشوای آلمان دستور به پایداری این نیروها در همان موضع و عدم هرگونه اقدام از طرف آن برای شکستن محاصره داد. در عوض مقرر شد به یگان‌های تحت محاصره، از طریق هوایی تدارکات رسانده شود و از بیرون برای شکستن محاصره تلاش گردد. بدین ترتیب نبرد برای دو ماه دیگر ادامه یافت. پس از شکست تلاش ورماخت برای شکستن حلقه محاصره از بیرون، در نهایت ماه فوریه سال ۱۹۴۳ درحالیکه آذوقه و مهمات محاصره‌شدگان رو به پایان بود، تمامی نیروهای باقی‌مانده در پی وخامت اوضاع خود را تسلیم دشمن کردند.

نبرد های بزرگ جهان

• جنگ داخلی آمریکا
• جنگ شوروی در افغانستان
• جنگ ویتنام
• جنگ سی ساله
• جنگ های ناپلئونی
• جنگ داخلی روسیه
• حمله ژاپن به منچوری
• جنگ جهانی اول
• فتوحات مغولان
• جنگ جهانی دوم
• فتوحات امپراتوری ژاپن
• جنگ های صلیبی
• جنگ های صد ساله
• جنگ ایران و عراق
• جنگ کره
• جنگ بوئر
• جنگ آمریکا و عراق
• جنگ الجزایر
• نبرد کالینگا
• نبرد سالسو
• شورش یئولینگ
• شورش شی
• جنگ پونی
• جنگ داخلی اسپانیا
• جنگ داخلی چین
• جنگ هفت ساله
• نبرد واترلو
• جنگ کریمه
• نخستین جنگ چین و ژاپن
• جنگ روسیه و ژاپن
• حمله روسیه به اوکراین

جستارهای وابسته

فهرست بزرگترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان

منابع

• Roberts, Geoffrey (2002). Victory at Stalingrad: The Battle that Changed History. Longman. ISBN 0-582-77185-4.

• "نبرد استالینگراد". دانشنامه بریتانیکا. 2008. Retrieved 13 May 2008.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
• "جنگ جهانی دوم (استالینگراد و عقب‌نشینی آلمان)". دانشنامه بریتانیکا. 2008. Retrieved 13 May 2008.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
• "نبرد استالینگراد". دانشنامه انکارتا. 2008. Archived from the original on 26 July 2008. Retrieved 18 July 2008.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
• شوروی در جنگ دوم جهانی، وبگاه لوموند دیپلماتیک

• اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۸۹)، تاریخ مغول، تهران: موسسه انتشارات نگاه، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۴۵۲-۵
• اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۱۰). «زندگانی عجیب یکی از خلفای عباسی (ناصرالدین الله)». شرق (۶).
• اشپولر، برتولد (۱۳۵۱)، تاریخ مغول در ایران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب
• انصافی، بابک (۱۳۸۶). «حمله مغول به ایران». مجله گزارش (۱۸۷).
• ایوری، پیتر (۱۳۳۸). «بررسی عوامل حمله چنگیز خان به ماوراءالنهر». فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دانشگاه تهران (۱).
• باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (۱۳۵۵). «گرفتاری‌های قائم مقام در کرمان و یزد (۲۹)». مجله یغما (۳۴۰).
• بابا صفری (۱۳۵۰)، اردبیل در گذرگاه تاریخ، اول، تهران: مؤلف
• جعفریان، رسول؛ کمالی، مریم (۱۳۹۲). «مسئله مرکزیت و استمرار قدرت در حکومت خوارزمشاهیان». پژوهش‌های ایرانشناسی. دانشگاه تهران (۱).
• زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۹۰). روزگاران. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۹۶۱-۱۱-۱.
• ستوده، حسینقلی (۱۳۵۳). «نقش مردم ایران در مدافعه از تهاجم مغولان». مجموعه خطابه‌های نخستین کنگره تحقیقات ایرانی. ۲. به کوشش غلامرضا ستوده. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• خلعتبری، اللهیار؛ شرفی، محبوبه (۱۳۹۰). تاریخ خوارزمشاهیان. تهران: انتشارات سمت. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۵۲۰-۲.
• شریفی، محمد (۱۳۸۷). محمدرضا جعفری، ویراستار. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۴۴۳-۴۱-۸.
• رضایی همدانی، عمادالدین (۱۳۷۹). سیمای همدان. تهران: انتشارات انوشه. شابک ۹۶۴-۹۲۹۲۵-۵-۱.
• زیباکلام، صادق (۱۳۸۲). ما چگونه ما شدیم؟. تهران: انتشارات روزنه. شابک ۹۷۸۹۶۵۱۲۵۳۲۰۱.
• علمداری، کاظم (۱۳۸۲). چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟. تهران: نشر توسعه. شابک ۹۶۴-۶۶۰۹-۲۴-۴.
• غفوروف، باباجان (۱۳۷۷). تاجیکان، تاریخ قدیم، قرون وسطی و دورهٔ نوین، جلد اول و دوم. دوشنبه: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• قدیانی، عباس (۱۳۷۹). جغرافیای تاریخی ری «رگا». تهران: انتشارات آرون. شابک ۹۶۴-۷۲۱۷-۱۰-۲.
• کسایی، نورالله (۱۳۷۶). «سرگذشت دانشمندان و مراکز دانش در حمله مغول». نامه پژوهش (۴).
• گرایلی، فریدون (۱۳۵۷). نیشابور شهر فیروزه. مشهد: مؤسسهٔ چاپ و انتشارات و گرافیک دانشگاه فرودسی.
• مظهر، محمد سلیم (۱۳۷۸). «فارسی سرایان مهاجر در دورهٔ سلاطین مملوک». نامهٔ پارسی (۱۳).
• موسوی، سید محمود (۱۳۷۰). توس شهر خفته در تاریخ. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
• میرعابدینی، ایران (۱۳۹۱). «تصوف (بخش اول)». دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۳۹۱.

• هنرفر، لطف‌الله (۱۳۵۶). اصفهان. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین.
• یاحقی، محمدجعفر؛ محمودی، علیرضا (۱۳۹۰). «مولوی و مغولان». فصلنامه تخصصی مولوی پژوهی (۱۰).

• Cook, M. A; Morgan, David; Reid, Anthony (2008), The New Cambridge History of Islam, Volume 3: The Eastern Islamic World, Eleventh to Eighteenth Centuries (به English), Cambridge University Press, ISBN 9780521850315
• Boyle, J. A (1968), The Cambridge History of Iran,Volume 5: The Saljuq and Mongol Periods (به English), Cambridge University Press, ISBN 9780521069366
• Kasheff, Manouchehr (2012). "GĪLĀN v. History under the Safavids". Encyclopaedia Iranica (به English). Archived from the original on 9 December 2012.
• Madelung, Wilferd (2012). "GĪLĀN iv. History in the Early Islamic Period". In P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth. Encyclopaedia Iranica (به English). Archived from the original on 9 December 2012.
• Morgan, D.O. (2012). "Mongols". In P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; W.P. Heinrichs. Encyclopaedia of Islam (به English) (Second ed.). Brill Online. Archived from the original on 9 December 2012.
• Jackson, Peter (2002). "MONGOLS". Encyclopædia Iranica (به English). Retrieved 22 March 2016.

منابع و پانویس

• Anderson, Duncan; Clark, Lloyd; Walsh, Stephen (2001). The Eastern Front. MBI Publishing Company. ISBN 0-7603-0923-X.
• Bergström, Christer; Mikhailov, Andrey (2000). Black Cross Red Star: The Air War Over The Eastern Front Volume 1 Operation Barbarossa. Pacifica Military History. ISBN 978-0-935553-48-2.
• Blau, George E. (1955). The German Campaign In Russia; Planning And Operations (1940-1942). Department of the Army. ISBN 978-1-5061-5221-9.
• Buttar, Prit (2013). Between Giants: The Battle For The Baltics In World War II. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-0288-0.
• Cecil, Robert (1975). Hitler's Decision To Invade Russia 1941. David Mckay Company. ISBN 0-679-50715-9.
• Citino, Robert M. (2007). Death Of The Wehrmacht: The German Campaigns Of 1942. ISBN 978-0-7006-1531-5.
• Clark, Alan (2001). Barbarossa: The Russian-German Conflict, 1941-1945. W&N. ISBN 978-0-304-35864-9.
• Cumins, Keith (2011). Cataclysm: The War On The Eastern Front 1941-1945. Hellion & Company. ISBN 978-1-907677-23-6.
• Ellman, James (2019). Hitler’s Great Gamble: A New Look At German Strategy, Operation Barbarossa, And The Axis Defeat In World War II. Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-6848-1.
• Ellis, Frank (2015). Barbarossa 1941: Reframing Hitler's Invasion Of Soviet Empire. University Press Of Kansas. ISBN 978-0-7006-2146-0.
• Forczyk, Robert (2009). Leningrad 1941–44: The Epic Siege. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84908-107-8.
• Fritz, Stephen G. (2011). Ostkrieg: Hitler’s War of Extermination in the East. The University Press Of Kentucky. ISBN 978-0-8131-3417-8.
• Fugate, Bryan (1984). Operation Barbarossa: Strategy and Tactics on the Eastern Front, 1941. Presidio Press. ISBN 0-89141-197-6.
• Glantz, David (1998). Stumbling Colossus: The Red Army On The Eve Of World War. University Press Of Kansas. ISBN 0-7006-0879-6.
• Glantz, David (1999). Forgotten Battles of the German-Soviet War (1941-1945). vol. 1 The Summer-Fall Campaign (22 June-4 December 1941).
• Glantz, David (2001). Barbarossa: Hitler's Invasion of Russia 1941. Tempus Publishing Inc. ISBN 978-0-7524-1979-4.
• Glantz, David (2010). Barbarossa Derailed: The Battle For Smolensk 10 July –10 September 1941 Volume 1. Hellion & Company. ISBN 978-1-906033-72-9.
• Glantz, David; House, Jonathan (2015). When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-2121-7.
• Gorodetsky, Gabriel (1999). Grand Delusion: Stalin and the German Invasion of Russia. Yale University Press. ISBN 0-300-07792-0.
• Hitler, Adolf (1939) [1925-1926]. Mein Kampf. Translated by James Murphy. Houghton Mifflin Company. ISBN 978-0-395-92503-4.
• Hooton, Adolf (2016). War Over The Steppes: The Air Campaign On The Eastern Front 1941-45. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-1563-7.
• Irving, David (2002). Hitler’s War. Focal Point Publication. ISBN 1-872197-10-8.
• Jentz, Thomas L. (1997). panzertruppen: The Complete Guide To The Creation & Control Of Germany’s Tank Force 1933-1942. Schiffer. ISBN 978-0-88740-915-8.
• Jukes, Geoffrey (2005). The Second World War: The Eastern Front 1941-1945. Taylor & Francis. ISBN 0-203-49887-9.
• Kamenir, Victor J. (2009). The Bloody Triangle: The Defeat of Soviet Armor in the Ukraine, June 1941. Zenith Press. ISBN 978-0-7603-3434-8.
• Kershaw, Ian (2009). Hitler, the Germans, and the Final Solution. Yale University Press.
• Kirchubel, Robert (2013). Operation Barbarossa: The German Invasion of Soviet Russia. Osprey Publishing. ISBN 978-1-78200-408-0.
• Klink, Ernst (1998). Germany and the Second World War: The Attack on the Soviet Union. Oxford University Press. ISBN 0-19-822886-4.
• Krivosheev, G. F. (1997). Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century. Greenhill Books. ISBN 978-1-85367-280-4.
• Luther, Craig (2019). The First Day on the Eastern Front: Germany Invades the Soviet Union, June 22, 1941. Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-6765-1.
• Mawdsley, Evan (2011). December 1941: Twelve Days that Began a World War. Yale University Press. ISBN 978-0-300-15445-0.
• Mawdsley, Evan (2011a). Thunder In The East: The Nazi-Soviet War 1941-1945. Bloomsbury. ISBN 978-1-4725-0756-3.
• Merridale, Catherine (2005). Ivan's War: 1939–1945. Faber And Faber. ISBN 978-0-571-21809-7.
• Mitcham, Samuel (2008). The Rise Of The Wehrmacht: The German Armed Forces And The World War II Volume 1. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-99659-8.
• Murray, Williamson; Millet, Alan (2001). A War To Be Won: Fighting the Second World War. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00680-5.
• Nagorski, Andrew (2019). 1941: The Year Germany Lost The War. Simon & Schuster. ISBN 978-1-5011-8112-2.
• Nenye, Vesa (2016). Finland At War: The Continuation And Lapland War 1941–1945. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-1526-2.
• Overy, Richard (1998). Russia's War. Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9223-6.
• Roberts, Geoffrey (2002). Victory at Stalingrad: The Battle that Changed History. Longman. ISBN 0-582-77185-4.
• Porter, David (2009). Order Of Battle The Red Army In WWII. Amber Books. ISBN 978-1-906626-52-5.
• Scianna, Bastian Matteo (2019). The Italian War On The Eastern Front, 1941–1943: Operations, Myths And Memories. Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-030-26524-3.
• Stahel, David (2009). Operation Barbarossa And Germany’s Defeat In The East. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76847-4.
• Stahel, David (2012). Kiev 1941: Hitler Battle For Supremacy In The East. Cambridge university press. ISBN 978-1-107-01459-6.
• Stahel, David (2013). Operation Typhoon: Hitler's March On Moscow, October 1941. Cambridge university press. ISBN 978-1-107-03512-6.
• Stahel, David (2015). The Battle for Moscow. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-08760-6.
• Trigg, Jonathan (2013). Death On On The Don: The Destruction Of Germany’s Allies On The Eastern Front, 1941-44. The History Press. ISBN 978-0-7509-5189-0.
• Tucker-jones, Anthony (2017). Slaughter on the Eastern Front: Hitler And Stalin's War 1941-1945. The history press. ISBN 978-0-7509-6770-9.

This article "بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• بزرگترین راهپیمایی های نظامی جهان in English