گرایش های صوفیانه اخوان الصفا
در رسائل اخوان الصفا به نکاتی برمی‌خوریم که می‌توان آن‌ها را برگرفته از سخنان اهل تصوف و حتی الهام بخش برخی از آنان به‌شمار آورد.
تأویل آموزه‌های دینی[ویرایش]
اخوان با تأکید بر معانی باطنی شریعت[۱] ـ که از راه تأویل آموزه‌های دینی به دست می‌آید ـ بر این باورند که پیامبران از روی عمد، الفاظی «مشترکة المعانی» را به کار می‌گیرند، تا هر کس به مقدار فهم خود معنایی دریافت دارد و مقصود از «کلّموا الناس علی قدر عقولهم» نیز همین است.[۲] این الفاظ چند پهلو دین را انعطاف‌پذیر و رحمت الهی را در قالب اختلاف علما جلوه گر می‌سازد.[۳]
تساهل و رواداری[ویرایش]
بسیاری از روشنفکران، اخوان الصفا را گروهی آزاداندیش می‌شمارند و آنان را به دلیل بیان سخنانی از این دست، سخت می ستایند:
«انّا لا نُعادی علماً من العلوم، و لا نتعصّب علی مذهبٍ من المذاهب، و لا نهجر کتاباً من کتب الحکماء و الفلاسفة».[۴]
این سخنان یادآور گونه ای رواداری است که مکتب تصوف بر آن تأکید بسار می‌ورزد:
«هرکه در این سرا درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید؛ چه آنکس که به درگاه خدا به جان ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد».[۵]
هرم اولیا[ویرایش]
در مکتب تصوف، اولیای الهی در مراتبی گوناگون جای می‌گیرند که شمار افراد مرتبه‌های بالاتر همواره کمتر از مراتب پایین‌تر است. علی بن عثمان هجویری (متوفای پس از ۴۶۵ق) شمار اولیای خاص الهی را ۳۵۵نفر می‌داند و آنان را در مراتب زیر جای می‌دهد:
- اخیار (۳۰۰نفر)
- ابدال (۴۰نفر)
- ابرار (۷نفر)
- اوتاد (۴نفر)
- نقبا (۳نفر)
- قطب یا غوث (۱نفر).[۶]
ای دسته‌بندی را، که گاه به حدیثی منسوب به پیامبر اسلام[۷] مستند می‌شود،[۸] بسیاری دیگر از صوفیان با اختلافی اندک پذیرفته‌اند؛[۹] چنان‌که عزیزالدین نسفی (متوفای پس از ۶۸۰ق) می‌گوید:
«بدان که اولیای خدا در عالَم ۳۵۶ کس اند، و این ۳۵۶ کس همیشه در عالم بوده‌اند. چون از ایشان یکی از عالم می‌رود، یکی دیگر به جای وی می‌نشانند تا از این ۳۵۶ کس کم نشود. … این ۳۵۶ کس طبقات دارند. شش طبقه اند: سیصد تنان و چهل تنان و هفت تنان و پنج تنان و سه تنان و یک. این یکی قطب است و عالم به برکت وجود مبارک او برقرار است. چون وی از این عالم برود و دیگری نباشد که به جای وی نشیند، عالم برافتد».[۱۰]
منابع[ویرایش]
- ↑ رسائل اخوان الصفا. ۳. صص. ۴۰۴.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ رسائل اخوان الصفا. ۴. صص. ۱۰۵.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ رسائل اخوان الصفا. ۳. صص. ۴۰۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ رسائل اخوان الصفا. ۴. صص. ۱۳۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ تاریخ عرفان و عارفان ایرانی. صص. ۱۲.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ کشف المحجوب. صص. ۲۶۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ برپایه این حدیث، از میان بندگان برگزیده خدا، سیصدنفر بر قلب حضرت آدم، چهل نفر بر قلب موسی، هفت نفر بر قلب ابراهیم، پنج نفر بر قلب جبرئیل، سه نفر بر قلب میکائیل، و یک نفر بر قلب اسرافیل جای گرفته‌اند. هرگاه یک نفر از هرطبقه ای از میان رود، دیگری جانشین او می‌گردد و خداوند به برکت آنان بلا و مصیبت را از مردم دور می‌سازد. (ر.ک.. حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج1، ص9)
- ↑ مفاتیح الاعجاز. صص. ۲۸۲.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ نص النصوص. ۱. صص. ۲۶۱.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ کتاب الانسان الکامل. صص. ۳۱۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
This article "گرایش های صوفیانه اخوان الصفا" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:گرایش های صوفیانه اخوان الصفا. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
