آریانام خشثره
آریانام خشَثره (-Aryānām Xšaθra) نام ایرانی باستانی سرزمین آریائیان است.
«آریانام» در زبان اوستایی، پارسی باستان (هخامنشی) و سانسکریت بمعنی آریاییان و «خشتهر» بمعنی سرزمین، کشور و پادشاهی است که در فارسی نو «شهر» شده و به این ترتیب «آریانام خشتهرام» بمعنی «شهریاری آریایی‌ها» بوده‌است. ترکیب «اریانام خشثره» به زبان اوستایی بوده و در هیچ‌یک از سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان هخامنشی یافته نشده‌است.
پس از متفرق شدن آریاییان (اقوام هند و ایرانی) در بخش‌های مختلف فلات ایران گروهی از آنان در محلی اقامت گزیدند که در اوستا بنام «ائیریَنَم وَئجَه» (= ائیریَنَم وَئجو = ایران ویج = Airyanəm Vaēǰō = Airyanəm Vaējah) یعنی سرزمین مادری آریاییان که جای آن نامعلوم است. همچنین در دورهٔ هخامنشی ایی ریا (Airya) نام قوم ایرانی بود و این کلمه را نام قوم اُسِّتِ قفقاز به صورت «ایرون» (Iron)، «ایرو» (Iroe) و «ایر» (Ir) بخود اطلاق کرده‌اند.
«خشتهر» از جملهٔ واژگانی است که در فارسی دایرهٔ مفهوم پارینهٔ آن‌ها کوچک‌تر شده‌است، همچون دیه یا ده که در پارسی هخامنشی «دهیو» و در اوستا «دخیو» بمعنی کشور یا مملکت است. اینکه از واژهٔ خشتهره، در فارسی نو «خ» افتاده و «شهر» شده نظیر بسیار دارد چون خشنا = شناختن، خشب = شب، آوخشتی = آشتی و جز آن. گاهی آن «خ» اصلی ماقبل «ش» همچنان در فارسی بجا مانده چون خشنو = خشنود. هرچند امروزه از مفهوم واژهٔ شهر کاسته شده اما وسعت دیرین آن از واژه‌های ایرانشهر و شهریار هویداست. خشتهر = شهر از مصدر «خشی» درآمده که بمعنی شاهی کردن و فرمان راندن و توانستن و یارستن است، همچون: اَرتَخشَثرَه = اردشیر (اَرتا یا اَرتَه = مقدس و خشَثرَه = شاه) بمعنی شهریار مقدس.
منابع[ویرایش]
- دانشنامه ایرانیکا، جلد هشتم، سرواژهٔ "Eran, Eranshahr"، دیوید مک‌کنزی، کوستامزا، کالیفرنیا، ۱۹۹۷
- یشتها
This article "آریانام خشثره" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:آریانام خشثره. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
