استعدادسنجی

استعدادسنجی موضوع بسیار مهمی است که می تواند در سعادت هریک از افراد جامعه و سعادت کل جامعه نقش به سزایی ایفا نماید.

"فلسفه استعدادسنجی" به خلقت انسان باز می گردد که خالق در هر انسانی استعدادهای ویژه و منحصر به فردی را قرار داده است که اگر انسان بتواند آن استعدادها را شناسایی و متناسب با علایق و رغبت های خود به سمت شکوفایی آن ها حرکت نماید، علاوه بر آنکه از زندگی خود حداکثر لذت را خواهد برد، در جامعه خود نیز حداکثر اثرگذاری مثبت را خواهد داشت.

در علم روانشناسی گرایشی وجود دارد به نام روان‌سنجی که متخصصین این رشته ابزارهایی را طراحی می نمایند که به کمک آن ها می توان استعداد و علایق افراد و نیز هوش و شخصیت آن ها را ارزیابی نمود و میزان رضایتمندی آنان را از بخش های مختلف زندگیشان ارزیابی کرد.

این ابزارها در کشورهای توسعه یافته از حدود هفتاد سال پیش مورد توجه قرار گرفته و هر روز با تلاش دانشمندان بر دقت و جزئیات آن افزوده شده است.

مهمترین نیاز امروز کشورهای در حال توسعه، توجه به عامل انسانی به عنوان مهمترین رکن توسعه و توجه به ضرورت ساخت ابزارهای مناسب برای شناخت استعداد و علایق تک تک افراد جامعه و هدایت آنان به سمت شکوفایی استعدادهایشان می باشد.

اگر زندگی انسان در مدار میتنی بر استعداد و علایق او قرار گیرد، در این صورت انسان از همه لحظات زندگی لذت خواهد برد و در مسیر زندگی از پیشرفت برخوردار خواهد بود و رضایتمندی او از زندگی موجب عدم گرایش او به آسیب های اجتماعی و بزهکاری خواهد شد.

با این مقدمه می توان گفت که جامعه ای از شرایط ایده آل برخوردار خواهد شد که همه اعضای آن استعدادها و علایق خود را شناخته باشند و در مسیر شکوفایی آن حرکت کرده باشند و حکومت هایی موفق تر خواهند بود که زمینه را برای نقش آفرینی نخبگان در طراحی ابزارهای استعدسنجی فراهم و افراد جامعه را به روش های مختلف برای شناخت استعداد و علایق خود ترغیب و خدمات استعدادسنجی و ارائه مشاوره روان‌شناختی را به سهولت و با کمترین هزینه در اختیار آنان قرار دهند.

تمرکز بر کمک به افراد جامعه برای اتخاذ سه تصمیم مهم و کلیدی در زندگی نقش موثری در پیشرفت جامعه و پیشگیری از آسیب های اجتماعی و حداکثر شدن رشد اقتصادی یک کشور خواهد داشت و این سه تصمیم عبارتند از : "انتخاب رشته تحصيلي"- "انتخاب شغل" و "انتخاب همسر"

تعریف استعداد

جمیله علم الهدی دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، عاتکه فاسم زاده دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی در دانشگاه مازندران و هاجر مهاجر دارایی کارشناس ارشد روان شناسی بالینی در مقاله ای با عنوان "مفهوم شناسی «استعداد» با مثابه یکی از عوامل رشد در قرآن از منظر علامه طباطبایی و صدرالمتآلهین" که در زمستان سال 1398 در شماره 30 نشریه آموزه های قرآنی دانشگاه علوم رضوی به عنوان مقاله علمی-پژوهشی منتشر گردیده است چنین آورده است: "یکی از ابعاد وجودی انسان استعداد اوست و براساس یافته های این پژوهش استعدادهای آدمی اموری مجزا از یکدیگر نیستند و تفکیک ذاتی و ماهوی ندارند، بلکه آن ها در واقع یک حقیقت تدریجی هستند که با پیدایش هر رتبه از این حقیقت زمینه برای ظهور برخی مراتب دیگر فراهم می شود و زمینه ظهور برخی دیگر از میان می رود، به این ترتیب استعداد از یک جهت علت رشد و از جهتی دیگر معلول رشد محسوب می گردد. یک مرتبه از هر استعداد، ذاتی و مراتب بعدی آن اکتسابی و افاضه ای است. استعدادها بنا بر نیاز و حال انسان ها به آن ها داده می شود و در نهایت کمال استعدادهای خیر است که کمال رشد انسان محسوب می گردد."

معصومه اسمعیلی استاد گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی، هادی بهرامی احسان استاد گروه روانشناسی دانشگاه تهران و منصوره ابوالحسنی دانشجوی دکتری رشته مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی در مقاله علمی- پژوهشی خود با عنوان "دلالت های قرآن پیرامون استعدادشناسی" یکی از موضوعات و مقولات مهم و اساسی زندگی انسان که در پیشبرد اهداف فردی و اجتماعی او نقش موثر و حائز اهمیتی دارد را مفهوم استعداد و شناخت توانمندی های او می دانند. در این پژوهش تلاش شده است تا به واسطه اشراف خداوند به ساختارهای وجودی انسان، تعریفی مشخص از مفهوم استعداد به شیوه کیفی و به روش استقرایی اکتشافی در قرآن کریم ارائه گردد. برای این منظور تک‌تک واژگان‌قرآن از طریق استقرای‌تام مورد بررسی قرارگرفته اند و شبکه‌مفهومی از واژگانی که هرکدام از وجهی مفهوم استعداد را در خود دارند استخراج شده است.

این واژه‌ها عبارتند از : «فِعل»، «قَدر»، «وُسع»، «یُسر»، «عُسر»، «نِعمت»، «فَضل»، «سَبیل»، «کَلَف»، «طوع»، «وَرَث»، «عَمل»، «شَکل» و «طوق».

در نهایت از جمع‌بندی واژگان، تعریفی از استعداد به این شرح بدست آمده است: استعداد مجموعه‌ای از توان‌های ذاتی، اکتسابی عمومی و اختصاصی است که در هر کسی ذیل محدوده خاصی به نام شاکله قرار گرفته و به این صورت زمینه و اقتضای ایجاد افعال و اعمال خاصی را همراه با رغبت و اراده‌ای ویژه از گذر مسیری مشخص و سهل‌الوصول‌تر فراهم می-آورد. این توان‌ها وقتی در مسیر مختص خودشان قرارمی‌گیرند برای فرد وسعت و قدرت عمل بیشتری ایجاد کرده، طاقت رویارویی با مشکلات و موانع شکوفایی آن‌ها را به او می‌دهند و در نهایت این فرآیند می‌تواند تبدیل به عملی همسنخ با خواست و اراده‌الهی شود.

ابزار استعدادسنجی

برای استعدادسنجی نیاز به ابزار سنجش استعداد می باشد و در این زمینه دانشمندان متعددی اقدام به تهیه آزمون هایی با اهداف مختلف نموده اند. برخی به دنبال اندازه گیری هوش افراد بوده اند و برخی به دنبال ارزیابی شخصیت و برخی نیز به دنبال ارزیابی توانمندی و رغبت افراد بوده اند.

در این میان اساتیدی نیز وقت خود را معطوف نحوه ساخت آزمون ها نموده اند تا متخصصین حوزه های مختلف برای ساخت آزمون های خود از مرجع مطمئن و جامعی برخوردار باشند.

در ایران آقای دکتر حسن پاشا شریفی و دکتر نسترن شریفی در کتاب اصول روان سنجی و روان آزمایی، اصول ساختن پرسش های آزمون، نحوه تجزیه و تحلیل پرسش های آزمون، نحوه اطمینان از اعتبار و پایایی آزمون ها، چگونگی ارزیابی روایی و هنجارسنجی آزمون ها و روش اجرا و نمره گذاری آزمون های استاندارد بیان گردیده و در فصل دوازدهم نیز روش های ساخت انواع آزمون ها، مقیاس ها و پرسشنامه ها به تفصیل توضیح داده شده است.

محمود ساعتچی، کامبیز کامکاری و مهناز عسگریان در کتاب آزمون های روان شناختی به معرفی تعدادی از آزمون های روانشناختی که توسط دانشمندان مختلف در دیگر کشورها و برای اهداف و برنامه های خاص مورد پژوهش آنان ساخته شده است پرداخته اند.

شاهین کتابی، پریا گودرزی و پریا نوری در کتاب استعدادیابی در ورزش به موضوع ژنتیک و استعداد ورزشی توجه نموده و با اشاره به رویکرد فیزیولوژیکی در استعدادیابی ورزشی، آزمون های سنجش و استعدادیابی ورزشی را در اجزایی مانند استعداد جسمانی و حرکتی، سرعت عمل و عکس العمل، انعطاف پذیری،تعادل، توان، استقامت قلبی-عروقی، استقامت عضلانی و انگیزه درونی معرفی نموده و در نهایت استعدادیابی در رشته های ورزشی انفرادی شامل تنیس روی میز، شنا، ژیمناستیک، دو و میدانی، کشتی، تکواندو و رشته های ورزش های تیمی شامل فوتبال، هندبال، والیبال و بسکتبال را ارائه نموده اند.

اسفندیار خسروی زاده و علی خسروی زاده در کتاب استعدادیابی در ورزش به اهمیت استعدادیابی در ورزش قهرمانی توجه نموده اند و با معرفی مدل ها و نظام های استعدادیابی در ورزش به ویژگی های جسمانی، فیزیولوژیک، روانی، عاطفی، ذهنی و شناختی به عنوان عوامل تاثیرگذار در استعداد ورزشی افراد اشاره نموده و تجربیات چند کشور از جمله مالزی، آلمان و بریتانیا را در حوزه استعدادسنجی ورزشی به صورت اختصار ارائه نموده است. در قسمت پایانی این کتاب به سابقه استعدادیابی ورزشی در ایران اشاره شده است و سابقه آن را به برگزاری کنگره ورزش مدارس در مشهد در سال 1375 مربوط دانسته است. او به انتشار کتاب هایی در ارتباط با استعدادیابی در دو و میدانی ، استعدادیابی در فوتبال ، استعدادیابی در وزنه برداری ، استعدادیابی در بسکتبال ، استعدادیابی در شنا ، استعدادیابی در والیبال ، استعدادیابی در کشتی ، استعدادیابی در ژیمناستیک ، استعدادیابی در هندبال ، استعدادیابی در دوچرخه سواری ، استعدادیابی در جودو ، استعدادیابی در کاراته ، استعدادیابی در تکواندو و استعدادیابی در بدمینتون به نگارش محققین ایرانی اشاره نموده و از تحقیقی سخن گفته است که به بررسی وضع کلی استعدادیابی در ورزش قهرمانی جمهوری اسلامی ایران و تنگناها و چالش های فراروی آن توجه شده است.

مجید صفاری نیا در کتاب "آزمون های روان شناسی اجتماعی و شخصیت" به معرفی 32 آزمون و پرسشنامه ای که در حوزه روان شناسی اجتماعی و شخصیت توسط خود ایشان و دانشجویانشان ساخته شده است پرداخته است.

معصومه شجاعی دانشیار دانشگاه الزهرا(س) در پیشگفتاری که برای کتاب "آزمون های روان شناسی در علوم ورزش و تمرین" که به قلم نرجس یاوری و فرزانه نارمنجی به رشته تحریر درآمده است به انتشار چهل پرسشنامه و مقیاس روان شناسی ویژه محیط های ورزشی که اعتبار و پایایی آن ها به وسیله محققین ایرانی بررسی شده در این کتاب اشاره می نماید و بررسی ویژگی های روان سنجی بسیاری از این آزمون ها را مربوط به پایان نامه های کارشناسی ارشد و یا رساله های دکتری دانشجویان رشته رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی می داند.

حسین علیان عطاآبادی و حسن کیان در کتاب "استعدادیابی و استعدادپروری" پس از بیان مبانی اولیه استعدادیابی و استعدادپروری، ارتباط استعداد با مقولات مختلف از جمله ساختار فیزیولوژیک مغز و اعصاب، به بیان آزمون های مختلف استعدادیابی اعم از آزمون های روان سنجی و آزمون های خانگی می پردازند و در ادامه براساس استعداد و درونداشت های اولیه، لزوم ترسیم چشم اندازی زیبا به مثابه تابلوی قشنگ آینده فراروی دانش آموزان را مورد توجه قرار می دهند.

توماس فون کرافت و ادوین زمکه کتابی با عنوان "کشف و پرورش استعداد" نوشته اند که توسط محمدطاهر طاهر به فارسی ترجمه شده است. این کتاب با اشاره به اینکه در درون همه کودکان استعدادهایی موج می زند که یا اصلا کشف نمی شوند و یا خیلی دیر شناخته می شوند، شناخت نقاط قوت فرزندان توسط والدین و شکوفا نمودن هدفمند این استعدادها را زیربنای مستحکمی برای آینده موفقیت آمیز و رضایت بخش فرزندان می داند. نگارندگان این کتاب معتقدند که والدین فرزندان با کمک پرسشنامه های علمی که در این کتاب ارائه شده است، می توانند استعدادهای نهفته در وجود فرزندان خود را کشف نمایند.این کتاب از هفت بخش مهم و اصلی استعداد، شامل تجسم فضایی و تفکر منطقی، مهارت های گفتاری و ورزشی، مهارت های علمی، خلاقیت و استعداد در موسیقی تشکیل گردیده است و با ارائه آزمون هایی برای ارزیابی توانمندی کودکان در تعامل، سازگاری اجتماعی و ایجاد انگیزه تلاش که سه عامل تعیین کننده برای زندگی در قرن بیست و یکم می باشند، امکان ترسیم نمودار استعداد فرزندان و شناخت نقاط قوت و ضعف کودکان را فراهم و زمینه را برای تقویت هدفمند توانایی های موردنظر مهیا می نماید.

کتاب "سنجش استعداد کودکان" که توسط آلن دویو و سسیل دروئن نوشته شده و از سوی مهران زنده بودی به فارسی ترجمه شده است به معرفی آزمون هایی که برای تعیین استعداد و توانایی های فرزندان شامل حافظه، حس مشاهده، اراده، علاقه به محیط اطراف، ذهنیت منطقی، مهارت دستی، قوه تخیل، حس روابط اجتماعی، خلاقیت، استعداد موسیقی، استعداد ورزشی، استعداد بازیگری، شم اقتصادی، حس ارتباطی، استعداد خوشبختی می پردازد.

گانش شرمون و آناویر شرمون کتاب "سنجش استعداد راهنمای ابزارهای سنجش و توسعه مبتنی بر شایستگی" را به رشته تحریر درآورده اند و علی مقدم زاده، محمود زیوری رحمان، میلاد شاهی فر و مریم کاظمی نیاز زحمت ترجمه آن به زبان فارسی را متقبل شده اند. این کتاب به تاریخچه استعدادسنجی از سال 1956 در شرکت تلگراف و تلفن آمریکا می پردازد و به سنجش استعداد در جذب کارکنان و مدیران در شرکت های موفق جهان اشاره می کند و با معرفی فعالیت های استعدادیابی و آزمون های روان سنجی به نحوه نمره گذاری و تفسیر و کفایت داده ها و ارائه مطلب، تحلیل و گزارش نویسی می پردازد و در پایان نقشه برداری مسیر تغییر و دگرگونی در سطح سازمانی را ارائه می نماید.

مجموعه آزمون های استعداد چند بعدی - ویرایش دوم (MAB-II) به منظور فراهم آوردن آزمونی مناسب و مفید با نمره گذاری عینی توانایی های شناخت کلی یا هوش در قالب پنج خرده آزمون کلامی (اطلاعات عمومی- درک و فهم- محاسبه- شباهت ها- واژگان) و پنج حرده آزمون عملی (نماد ارقام- تکمیل تصاویر- تجسم دیداری- تنظیم تصاویر- الحاق قطعات) از سوی داگلاس ان.جکسون تهیه و در کتاب "راهنمای مجموعه آزمون های استعداد چند بعدی MAB-II" منتشر گردیده که این کتاب توسط اکبر رضایی به فارسی ترجمه و در عین حال در فرآیند ترجمه و اطباق مجموعه آزمون های استعداد چندبعدی با فرهنگ ایرانی، تغییراتی نیز در آن ایجاد و روایی آن نیز سنجیده شده است.

ثریا جلالی در پیشگفتار کتاب خود با عنوان "استعدادیابی و جانشین پروری کارکنان" تقاضای رو به افزایش کارفرمایان برای جذب نیروهای ماهر از سویی و تمایل کارکنان برای تصاحب و در اختیار قرار گرفتن مشاغل با ارزش از سوی دیگر را موجب نبرد و مبارزه ای با عنوان جنگ استعدادها دانسته و سازمان هایی را در این نبرد موفق دانسته است که تلاش می کنند با بکارگیری رویه ها، برنامه ها و راهبردهای مناسب، استعدادهایی را که برای تداوم حیاتشان ضروری هستند جذب و نگهداری نمایند. وی می گوید: این سازمان ها باید بدانند با چه نیازهایی در حال حاضر و در آینده روبه رو هستند تا بتوانند طبق آن استعدادهای بالقوه و بالفعل را از میان کارکنان شناسایی و ییا به عبارتی بر استعدادها مدیریت نمایند.

علی زارعی و مهسا میری در کتاب "هدایت شغلی فرزندان" موضوع هوش های چندگانه و استعداد، راهکارهای شناسایی استعداد در فرزندان، رابطه انتخاب شغل با هوش افراد، معرفی مشاغل مختلف با توجه به تیپ شخصیتی و استعداد افراد و نهایتا مطالب مهمی در ارتباط با انتخاب رشته تحصیلی را بیان نموده اند.

کتاب "آزمون و سنجش در مشاوره" توسط 13 نفر از صاحب نظران حوزه های مختلف سنجش و مشاوره تدوین و در سال 2018 میلادی منتشر شده است.در این اثر ضمن بحث در باره مفاهیم اساسی اندازه گیری های روان شناختی و رعایت اصول اخلاقی و الزامات قانونی کاربرد آزمون ها، روش های سنجش در موقعیت های مختلف از جمله موقعیت های شغلی و سنجش هوش و مشاوره در مدرسه مورد بحث قرار گرفته و متناسب با هریک از این موقعیت ها، آزمون هایی معرفی شده اند.

کتاب "راهنمایی و مشاوره شغلی و نظریه های انتخاب شغل" در دو قسمت مجزا و در عین حال مرتبط به هم تهیه و تدوین شده است. در قسمت اول به کلیات راهنمایی و مشاوره شغلی برای کمک به کسانی که درصدد آشنایی و شناخت، اجرا و عمل،برنامه ریزی و تدریس در زمینه راهنمایی و مشاوره به طور عام هستند پرداخته شده است و در قسمت دوم کتاب نوزده نظریه مختلف انتخاب شغل شامل نظریه های پارسونز، گینزبرگ،سوپر، گانفردسون، هالند، رو، گرامبولنز (یادگیری اجتماعی)، کاپلو، بلو (عوامل اجتماعی)، تیدمن، اوهارا، جلات، چندمحوری شفیع آبادی، بریل(روانکاوی) و هاکت، لنت، بران (شناختی-اجتماعی) مورد معرفی و بررسی و بعضا مقایسه قرار گرفته است.

یکی از حیاتی ترین ابعاد مدیریت استعداد، متمایز نمودن عملکرد کمومی فرد از توانایی او برای ایفای نقش رهبری در آینده است. عملکرد فعلی لزوما معیار مناسبی برای تشخیص توانایی فرد در آینده نیست، از این رو می توان عواملی را که سبب شناسایی بهتر استعدادها می شوند، تعیین و به موضوع کلیدی پرورش استعداد رهبری نیز توجه کرد. در کتاب "مدیریت استعداد در آموزش" ضمن توجه به نکات پیش گفته، از مدیر مدرسه در مقام رهبر مدرسه یاد شده و به مفهوم مدیریت استعداد در سازمان ها توجه ویژه شده است.

یکی از مهمترین کارهایی که بایستی در دانشگاه های کشورمان مورد توجه قرار گیرد، موضوع تولید ابزارهای استعدادسنجی می باشد. در حال حاضر در ایران از ابزارهای ترجمه شده دیگر کشورها استفاده می شود که معمولا به دلیل تفاوت فرهنگی میان کشورها و اقوام مختلف، نیازمند بازنگری و بومی سازی هستند به علاوه آنکه در حوزه های تخصصی نیز نیازمند ابزارهای سنجش متنوع می باشیم که هنوز اقدام جدی و فراگیری در این رابطه صورت نگرفته است.

پیش بینی می شود که با ورود دانشگاه ها به این موضوع و تعریف پایان نامه های کارشناسی ارشد برای تولید ابزار سنجش استعدادها در رشته ها و موضوعات مختلف علمی، هنری، ورزشی، خدماتی و تجارت، امکان شناخت صحیح استعدادها و هدایت آن به سمت شکوفایی فراهم گردد.

معرفی برخی آزمون های روان شناختی برای استعدادسنجی

آزمون های هوش:

1. آزمون هوش هشت گانه گاردنر
2. آزمون هوش ریون (اندازه گیری IQ)
3. آزمون هوش هیجانی بار-آن
4. آزمون هوش وکسلر (WAIS)
5. آزمون استنفورد بینه

آزمون های شخصیت:

1. آزمون شخصیت مایرز بریگز MBTI
2. آزمون شخصیت نئو NEO
3. آزمون خود پنداره پیرز-هریس
4. آزمون شخصیت شناسی چندوجهی مینه سوتا (MMPI)
5. آزمون شخصیت شناسی دیسک (DISK)

آزمون های رغبت و خلاقیت:

1. آزمون رغبت سنجی هالند
2. آزمون سنجش خلاقیت عابدی (ACT-CT)
3. آزمون رغبت‌سنج استرانگ
4. آزمون زمینه یاب علایق شغلی کودر
5. آزمون رغبت سنج استرانگ- کمپبل

جستارهای وابسته

• هوش
• روان‌شناسی
• روان‌سنجی
• هوش هیجانی
• بهره هوشی
• حیدرعلی هومن
• هوارد گاردنر
• جانسون اوکانر- Johnson O'Connor روان سنج آمریکایی
• روانسنجی Psychometrics
• ایزابل بریگز مایرز سازنده آزمون MBTI
• کاترین کوک بریگز سازنده آزمون MBTI
• جی.فردریک کودر

This article "استعدادسنجی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:استعدادسنجی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

This page exists already on Wikipedia.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• استعدادسنجی in English