اعجاز معنوی قرآن

مطهری در تعریف معجزه اظهار می‌دارد که معجزه اصطلاحی کلامی است و نه اصطلاحی قرآنی، زیرا قرآن کریم آثار خارق‌العاده ای که پیامبران به اذن خدا برای گواهی صدق خود ارائه می‌کردند آیت یعنی نشانه و علامت نبوت و متکلمین اسلامی از آن نظر که این علامتها عجز و ناتوانی سایر افراد را آشکار می‌سازد معجزه می‌نامند.

قرآن مطالب و معانی گسترده‌ای آورد و به طوری طرح کرد که بعدها منبع الهام شد، هم برای فلاسفه و هم برای علمای حقوق و فقه و اخلاق و تاریخ و غیرهم… محال و ممتنع است که یک فرد بشر هر اندازه نابغه باشد بتواند از پیش خود این همه معانی در سطحی که افکار اندیشمندان بزرگ جهان را جلب کند بیاورد. این در صورتی است که آنچه را قرآن آورده همسطح با آورده‌های علمای بشر فرض کنیم، ولی عمده این است که قرآن در اغلب این مسایل افق‌های جدیدی گشوده‌است.

قرآن، به مدد مفاهیم و ادبیات ویژه اش، روح معنویت را در پیروان خود می‌دمد و دل آنان را برای پذیرفتن حق نرم می‌کند. فضا و سیاق آیات قرآنی، به گونه ای است که «صفت معنوی» برازنده آن است؛ زیرا دائماً می‌کوشد روح قاریان خود را به عالم معنا نزدیک تر کند و در دل آنان نهال شوق بکارد. به همین دلیل است که خواننده قرآن، پس از تلاوت آیاتی چند از این کتاب معنوی، بیشترین و خوش‌ترین حالتی که در خود احساس می‌کند، احساس معنویت است. بدین رو است که معلمان اخلاق و مربیان الهی، هماره از مردم خواسته‌اند برای آراستگی به معنویت پایدار، از محضر قرآن و تلاوت آیات وحی غافل نشوند.

از قرون اولیه اسلامی مفسران و دانشمندان مسلمان به تحقیق در وجه اعجاز قرآن کریم همت گمارده و وجوه مختلفی را با مصادیق و شواهد قرآنی ذکر کرده‌اند. بعضی از این وجوه بر جنبه‌های لفظی و بلاغی تأکید دارد. همانند فصاحت و بلاغت و اسلوب در نظم و بعضی دیگر به جنبه‌های معنوی همچون اشتمال بر معارف و حقایق عالی و هدایت و راهبری بشر.

جنبه‌های معنوی و محتوایی اعجاز قرآن کریم نسبت به جنبه‌های بلاغی و لفظی از اهمیت بیشتری برخوردار است و بعضی برآن تأکید فراوان کرده‌اند. در این نوشتار سعی برآن است که با بهره‌مندی از از روایات معصومین و نظرات اندیشمندان حوزه علوم اسلامی بتوان به تعریف جامع تری از اعجاز معنوی دست یافت.

روایات معصومین

شیخ صدوق اینگونه روایت کرده‌است «هر جوان مؤمنی که قرآن را قراٸت کند قران با خون و گوشتش مخلوط می‌شود.

این روایت به خوبی از تأثیر ویژه قران سخن می‌گوید که از جنس کلام نیست البته فهم مسئله اختلاط قرآن و گوشت و خون روشن نیست ولی توجیه صرفاً بلاغی آن نیز مناسب نمی‌نماید.

شیخ طبرسی در مجمع البیان در روایتی از عبدالله بن مسعود آورده‌است پیامبر به من فرمود بر من قرآن بخوان. عرض کردم: من بر شما قرآن بخوانم، درحالی‌که قرآن بر شما نازل شده‌است؟ فرمود: من دوست دارم قرآن را از دیگری بشنوم. من نیز سوره نساء را بر آن حضرت قرائت کردم، تا اینکه رسیدم به این آیه» فکیف إِذَا جِئْنَا من کلُ أُمﺔِ بِشَهِید و جِئْنَاِبک علی هؤُلَاء شهِیدا» (نساء: ۴۱) فرمود: بس است و اشک از چشمانش فرو می‌ریخت «

روایت شده‌است:» لَقَد تَجلی الله لخلفه فی کلَامه و لَکنهم لَایبصرُونَ؛ همانا خدا در قرآن برای آفریده‌هایش تجلی کرده‌است، لیکن آنها او را نمی‌بینند «

در منابع اندیشمندان اسلامی

مرتضی مطهری

مطهری با تصریح به معجزه قرآن، اعجاز کتاب الهی را در دو ناحیه لفظ و معنی می‌داند مراد استاد از اعجاز لفظی قران تنها ویژگی فصاحت و بلاغت نیست بلکه مواردی چون سبک بیان قرآن آهنگ پذیری قرآن و به‌طور کلی حلاوت قرآن جنبه‌های گوناگون اعجاز لفظی قران را تشکیل می‌دهند. (بحثهای نبوت، ۲۰۶ الی ۲۲۰ با تلخیص) در حوزه اعجاز معنوی نیز مطهری به موضوع اخبار قرآن از حقایق غیبی (وحی و نبوت، ۱۲۰) بیان توحید و معارف ربوبی (مجموعه آثار ۴/۵۸۴) تحریف ناپذیری قرآن (همان‌جا ۲۲۲/۲) و معجزات علمی و معنوی دیگر در حوزه علوم فلسفی و طبیعی (وحی و نبوت، ۱۲۱) نظر دارد به ویژه به لحاظ اینکه این معارف متعالی و نیز حقایق غیبی توسط فردی امی و ناآشنا به خواندن و نوشتن آورده شده‌است. (مجموعه آثار، ۲۲۲/۲,وحی و نبوت، ۱۱۶و 117)

وهبه زحیلی

صاحب تفسیر منیر اعجاز قرآن در بعد بلاغی آن را مخصوص عرب (دست کم کسانیکه با زبان عربی ب په خوبی آشنا هستند) می‌داند، و سایر وجوه اعجاز را قابل تشخیص و شناسائی برای تمام انسانها اعم از عرب و غیرعرب می‌داند. «و مظاهر الاعجاز او أوجه الأعجاز کثیرة منها مایخص العرب فی روعة بیانه و بلاعةاسلوبه و جزالةالغاظه او نظمه، سواء فی اختیارالکلمةالقرآنیه اوالجملة و الترکیب و نظم الکلام و منها مایشمل العرب و غیرهم من عقلاء الناس بالاخبار عن المغیبات فی المستقبل و عن الماضی البعید من عهد آدم علیه السلام الی مبعث محمد و بالتشریع المحکم الشامل لکل شوؤن الحیاة العامة والخاصة.» چنانچه ملاحظه می‌کنیم اخبار از غیب: و قوانین متقن شریعتی، در گفتار فوق از وجوه معنوی اعجاز قرآن به‌شمار رفته‌است.

منابع

This article "اعجاز معنوی قرآن" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:اعجاز معنوی قرآن. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• اعجاز معنوی قرآن in English