الی کارتان

الی کارتان
	الی کارتان
	پرونده:Elie Cartan.jpg
	Professor Élie Joseph Cartan
Born	۹ آوریل ۱۸۶۹ in Dolomieu, Isère, فرانسه
💀Died	پاریس, فرانسه ۶ مهٔ ۱۹۵۱ (۸۲ سال)
🏳️ Nationality	فرانسوی
🏅 Awards	Leconte Prize (1930); Lobachevsky Prize (1937); انجمن سلطنتی

الی یوزف کارتان (به فرانسوی: Élie Joseph Cartan) (زاده ۹ آوریل ۱۸۶۹ در داوفن- درگذشته ۶ می ۱۹۵۱ در پاریس) ریاضیدان اهل فرانسه بود. او به خاطر دستاوردهای وسیعش در نظریه گروههای لی، هندسه دیفرانسیل شناخته شده است.

زندگینامه[ویرایش]

پدرش آهنگر بود و خانواده توان پرداخت هزینه تحصیل دانشگاهی اش را نداشت ولی استعداد ریاضی او را بازرس مدرسه‌ای که از دبستان الی دیدن کرد کشف نمود. او توانست کمک هزینه‌ای تحصیلی برای دبیرستانی در لیون و سپس اکول نرمال سوپریور به دست آورد. کارتان در دانشگاه پاریس تحت سرپرستی داربو درجه دکترای ریاضی را به دست آورد و سپس به تدریس در دانشگاه مونپلیه و از ۱۸۹۶ تا ۱۹۰۳ در دانشگاه لیون سرگرم کار شد. کارتان در سال ۱۹۰۳ در دانشگاه نانسی به درجه استادی رسید و سپس به کار در سوربن گماشته شد و در آنجا کرسی آنالیز را بدست گرفت. در جریان جنگ جهانی یکم به کار در بیمارستان اکول نرمال سوپریور پرداخت ولی پس از جنگ دوباره به کار پژوهشی روی آورد و در سرانجام در سال ۱۹۴۰ بازنشسته شد.

آنری کارتان، ریاضیدان مشهور سده بیستم که او هم دستاوردهای فراوانی در ریاضیات دارد فرزند اوست. همچنین ریاضیدان ایرانی محسن هشترودی شاگرد الی کارتان در دانشگاه سوربن بوده است.

کارنامه[ویرایش]

کارتان به خاطر سهم ویژه اش در رده بندی جبرهای نیم ساده مختلط لی و هندسه دیفرانسیل نامبردار است. مفاهیم بسیاری در نظریه جبرهای لی همانند جبرهای کارتان، پیچ کارتان، محک کارتان و ماتریس کارتان به نام او هستند. در هندسه دیفرانسیل، مفاهیم مشتق کارتان و معادله ماوئر-کارتان به نام او نامیده شده‌اند.

کارتان چنانکه خودش در «اشاراتی در پژوهش علمی» نوشته است، دستاورد عمده خود در ریاضیات را سهمش در نظریه گروهها و جبرهای لی می داند که نخستین بار در تز دکترایش در سال ۱۸۹۶ ظاهر شد. او سپس در ادامه کارهای ویلهلم کیلینگ و فریدریش انگل به کار روی جبرهای ساده لی پرداخت. در این زمینه او ۴ رده عمده و ۵ رده استثنایی کشف نمود که رده بندی جبرهای ساده لی را کامل کرد. کارتان همچنین مفهوم گروه جبری را معرفی نمود که پس از او پیشرفت فراوانی کرد.

او همچنین به کار روی فرمهای دیفرانسیلی پرداخت و در اینجا مفهوم مشتق خارجی را معرفی نمود که از مختصات مستقل است.

آثار[ویرایش]

Leçons sur les invariants intégraux, Hermann, Paris, 1922
La Géométrie des espaces de Riemann, 1925
Leçons sur la géométrie des espaces de Riemann, Gauthiers-Villars, 1928
La théorie des groups finis et continus et l'analysis situs, Gauthiers-Villars, 1930
Leçons sur la géométrie projective complexe, Gauthiers-Villars, 1931
La parallelisme absolu et la théorie unitaire du champ, Hermann, 1932
La Théorie des groupes continus et des espaces généralisés, 1935
Leçons sur la théorie des espaces à connexion projective, Gauthiers-Villars, 1937

منابع[ویرایش]

↑ الگو:Cite doi

Élie Cartan. In: MacTutor History of Mathematics archive
Élie Cartan at the Mathematics Genealogy Project

This article "الی کارتان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:الی کارتان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.