باد سیستان
 | این مقاله، باد سیستان، اخیراً بهواسطهٔ فرایند ایجاد مقاله ایجاد شدهاست. بازبینیکننده در حال بستن درخواست است و این برچسب احتمالاً بهزودی برداشته میشود.
ابزارهای بازبینی: پیشبارگیری بحث اعلان به نگارنده |
خطای اسکریپتی: پودمان «AfC submission catcheck» وجود ندارد.
تعریف[ویرایش]
به حرکت افقی هوا باد گفته می شود. بادها دارای مقیاس های محلی، منطقه ای و سیاره ای می باشد. البته باد از جمله متغیرهای چند مقیاسه (Multiscale) می باشد (حمیدیان پور و همکاران، 1395). باد سیستان از جمله باد محلی و منطقه ای محسوب می شود.
باد سیستان یکی از ویژگیهای برجسته در نیمه مرکزی شرق ایران و جنوب غرب کشور افغانستان و حتی شمالشرق کشور پاکستان است.
این باد به نام های باد صد و بیست روزه سیستان (هانتیگتون، 1905، علیجانی، 1373، حسین زاده، 1376)، باد لوار (راشکی و همکاران) نیز نامیده می شود. حمیدیان پور و همکاران (1392) به این دلیل از نام باد 120 روزه سیستان پرهیز کرده اند؛ زیرا آنها به این نتیجه رسیده اند که این باد دارای نوسانات درون فصلی و سالانه است و با توجه به تاثیر پذیری از سامانه های تاثیر گذار میتواند دارای طول دوره کوتاه و درازمدت تر از 120 روز داشته باشد (مفیدی و همکاران، 1392). باد سیستان در مقیاس منطقه ای متاثر از سامانه پرفشار شرق دریای خزر (پرفشار نرکمنستان) و کم فشار پاکستان می باشد. بیشترین سرعت باد و کانون وزش شدید این باد در حوالی دریاچه های هامون وزیده می شود. دلیل این موضوع را می توان در تاثیر پذیری این باد از توپوگرافی محلی یعنی همجواری کوه های خراسان جنوبی و مناطق کم ارتفاع دشت سیستان جستجو کرد. به دلیل ارتفاع کوهستان های خراسان جنوبی، بر روی این ارتفاعات پرفشار محلی تشکیل می شود. در همین زمان در مناطق کم ارتفاع دشت سیستان نیز کم فشار به همین نام یعنی کم فشار سیستان شکل می گیرد (حمیدیان پور و همکاران، 1395). وجود این دو سامانه کم فشار سیستان و پرفشار کوه های خراسان جنوبی عامل اصلی هسته سرعت در حوالی دریاچه هامون است.
سامانههای مذکور نشان دهندهی آن است که باد سیستان ویژگی دوره گرم سال است. باد سیستان در دوره گرم سال از شدت بیشتری برخودار است.
پیشینه[ویرایش]
اولین مطالعه در خصوص باد سیستان را میتوان به هانتیگتون در طی بازدید میدانی خود از دشت سیستان در سال 1904 نسبت داد، ایشان در توصیف منطقه بیان دارد" ... در طول سه ماه تابستان یک باد پایدار از جهت شمال – شمالغرب با سرعت زیاد در شبانهروز میوزد. همچنین مکماهان پس از بازدید میدانی خود، مدت این باد را حدود 120 روز در نظر گرفته و بیان داشته است که این باد بدون هیچ وقفهای حدوداً از اوایل خرداد (یا اواخر خرداد ماه) تا اوایل مهر ماه در حال وزیدن است. این باد در این مدت دارای جهت شمالی متمایل به غرب است و سرعت آن به 70 مایل در ساعت (بیش از 110 کیلومتر در ساعت) میرسد (مفیدی و همکاران، 1392). علیجانی (1373) نیز بیان دارد که این باد به طور تقریبی از 15 خرداد تا 15 مهر ماه به مدت 120 روز از ارتفاعات شمالشرق ایران به سرزمینهای جنوبشرقی ایران میوزد. مفیدی و همکاران (1392) از سه روش تخمین نقطه تغییر: پتیت، بویشند و آزمون نرمال استاندارد یکنواختی به منظور شناسایی زمان آغاز، خاتمه و طول مدت وزش باد سیستان بهره بردهاند و در پایان نتیجه گرفتند که باد سیستان به طور متوسط 165 روز از 11 اردیبهشت تا 22 مهر ماه ادامه دارد. در پژوهشی دیگر مسعودیان (1393) با استفاده از روش واکاوی فراوانی و واکاوی مؤلفهی اصلی نشان داد که باد صدوبیست روزه سیسان به مدت 136 روز از 27 اردیبهشت تا 7 مهر از شمالشمالغرب در وزش است. در مطالعه دیگر حمیدیان پور و همکاران (2021)، به این نتیجه رسیدند که تداوم این باد به طور متوسط 135 روز با فاصله اطمینان 24+ و 24- روز است. زمان آغاز این باد به طور متوسط حدود 22 می در حالی که پایان این باد در 8 اکتبر رخ می دهد.
ماهیت و ساختار باد سیستان[ویرایش]
باد سیستان نیز از جمله ویژگیهای اقلیمشناختی است که در دورهی گرم سال در شرق ایران و البته غرب کشور افغانستان در حال وزیدن است. پژوهشگران پیشین عامل شکلگیری این باد را حاصل تضاد فشار هوا بين سامانههای منطقهای و محلی منطقه جستجو نمودهاند (علیجانی، 1373؛ حسینزاده، 1376؛ نجار سلیقه، 1380؛ خسروی و همکاران ، 1384؛ گندمکار، 1385؛ خسروی، 1387 و 1389؛ سلیقه، 1389). از جمله این سامانههای میتوان به کمفشار پاکستان، پرفشار شرق دریای خزر یا به بیانی پرفشار ترکمنستان (مفیدی، 1386) و سامانههای محلی کمفشار کوههای خراسان جنوبی و کم فشار سیستان (حمیدیان پور، 1394) را نام برد. بسیاری از نتایج پژوهش های مذکور حاصلی از برونداد داده های شبکه ای در مقیاس بزرگ مقیاس در حدود 2.5 درجه می باشد. به طوری که بررسی ماهیت باد سیستان با استفاده از ریزمقیاسنمایی دینامیکی با توان تفکیک بالا، در مقایسه با دادههای تفکیک 2.5 درجهای، نتایج بیشتری در مورد آرایش فضایی سامانههای موثر بر باد سیستان و همچنین ساختار دقیقتری از نحوه وقوع این باد به نمایش میگذارد (حمیدیان پور و همکاران، 1395). در واقع انتخاب یک مقیاس مناسب نقش برجسته کمفشار سیستان و پرفشارهای کوههای خراسان را به عنوان سامانههای محلی در تشکیل و تکوین ویژگیهای محلی باد سیستان آشکار خواهد ساخت. این مهم توسط حمیدیان پور و همکاران (1395) انجام شده است. نتایج مطالعات آنها بیانگر آن است که باد سیستان دارای دو هسته بیشینه در حوالی خواف (دشت آتیشان) و حوالی دریاچه هامون (شهر زابل) است که هسته دوم از شدت بیشتری برخوردار است.علاوه بر آن آنها نشان دادند که باد سیستان در ارتفاع تقریبی 500 متر از سطح زمین به بیشینه سرعت خود رسیده و سرعتی بالغ بر 17 متر بر ثانیه را بهطور متوسط در این سطح تجربه میکند. وقوع بیشینه شدت باد در ساعات شب در مجاورت سطح زمین، همچنین چینش قائم بسیار شدید باد، حکایت از حضور یک جریان جتی تراز زیرین شبانه (مفیدی و همکاران، 1392؛ علیزاده-پوباری و همکاران، 2014) در قلمرو اصلی وزش باد سیستان در شرق فلات ایران دارد. بررسی اولیه ساختار لایه مرزی و تغییرات آن در طی شبانه روز، این نظریه را قوت میبخشد که پیدایش جریان جتی تراز زیرین در محدوده شرق فلات ایران (باد سیستان) بیش از آن که ناشی از اختلاف گرمایی و شیب فشار محلی بین مناطق پست و کوهستانی باشد و از نظریه هولتن پیروی کند، بیشتر از نظریه نوسان لختی بلکآدار و آزادشدگی لایه مرزی از نیروی اصطکاک در نتیجه کاهش تلاطم در شب پیروی میکند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- سیستان
- استان سیستان و بلوچستان
- nocturnal low-level jet
- Wind of 120 days
منابع[ویرایش]
McMahan, H. (1906 a). Recent survey and exploration in Seistan, Journal of the Royal Geographical Societ, 28 (3), 209-228.
McMahan, H. (1906 b). Recent survey and exploration in Seistan, Journal of the Royal Geographical Society, 28 (4), 333-240.
حسینزاده، سیدرضا (1376)، بادهای 120 روزه سیستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 3، شماره پیاپی 46، ص 102 تا 127.
حمیدیانپور، محسن (1392)، بررسی نحوهی شکلگیری باد 120 روزه سیستان با ریزگردانی دینامیکی جریانهای تراز زیرین در شرق فلات ایران، رساله دکتری رشته جغرافیایی طبیعی گرایش اقلیم شناسی در برنامهریزی محیطی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده جغرافیا، زمستان.
حميديان پور, محسن؛ عباس مفيدي, محمد سليقه, تحليل ماهيت و ساختار باد سيستان, ژئوفيزيك ايران. (1395) 10 83-108
حميديان پور, محسن؛ عباس مفيدي, محمد سليقه, بهلول عليجاني, نقش توپوگرافي بر شبيه سازي ساختار باد سيستان در شرق فلات ايران, تحقيقات كاربردي علوم جغرافيايي. (1395) 16 25-53
خسروی، محمود (1387)، تأثیرات محیطی اندرکنش نوسانهای رودخانه هیرمند با بادهای 120 روزه سیستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 99، زمستان 1387، صص 49-19.
خسروی، محمود (1389)، بررسی توزیع عمودی گرد و غبار ناشی از طوفان در خاورمیانه با استفاده از مدل NAAPS در منطقهی سیستان ایران، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بینالمللی جغرافیدانان جهان اسلام، ایران، زاهدان، فروردین.
گندمکار، امیر (1385)، بررسی سینوپتیک انرژی باد در منطقه سیستان، پایاننامهی دکتری رشته اقلیمشناسی دانشگاه اصفهان.
علیجانی، بهلول (1373)، آب و هوای ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
مفیدی، عباس؛ محسن حمیدیان پور، محمد سلیقه، بهلول علیجانی، (1392) تعیین زمان آغاز، خاتمه و طول مدت وزش باد سیستان با بهرهگیری از روشهای تخمین نقطه تغییر، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارة هشتم، زمستان 1392- صص 87 – 112.
عباس مفیدی , سمیه کمالی , آذر زرین (1392) ( ارزیابی توان مدل RegCM4 پیوندخورده با طرحواره غبار در آشکارسازی ساختار توفان های گردوغباری تابستانه در دشت سیستان ). جغرافیا (برنامهریزی منطقهای), دوره (3), شماره (3), سال (2013-8) , صفحات (51-69)
مسعودیان، سید ابوالفضل (1393)، باد 120 روزه سیستان، مجله اقلیمشناسی کاربردی، شماره 1، .......
نجار سلیقه، محمد (1380)، تأثیر آب و هوای پاکستان بر منطقه جنوب شرق ایران، طرح پژوهشی، معاونت پژوهشی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
Alizadeh Choobari, O., Zawar-Reza, P., and Sturman, A., (2014). Mesoscale modelling of the “wind of 120 days” and associated mineral dust distribution over eastern Iran using WRF/Chem: Atmos. Res., 143, 328–341.
Mohsen Hamidianpour, Seyed Mahdi Amir Jahanshahi, Dimitris G. Kaskaoutis, Alireza Rashki, Panagiotis G. Nastos (2021). Climatology of the Sistan Levar wind: Atmospheric dynamics driving its onset, duration and withdrawal. Atmospheric Research (IF5.369), 05-29, DOI: 10.1016/j.atmosres.2021.105711.
This article "باد سیستان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:باد سیستان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
