بانکداری باز
بانکداری باز یکی از شکل‌های بانکداری مدرن است. بانکداری باز یا openbanking به این معنی است که بانک‌ها و سایر مؤسّسات مالیِ سنتی، اجازهٔ دسترسی (دیجیتالی) به اطلاعات و داده‌های مالی را به مشتری‌ها و اشخاص ثالث می‌دهند. این فرایند به واسطه API شامل امکان دانلود و به اشتراک‌گذاری اطلاعات مربوط به مانده حساب، پرداخت‌ها، تراکنش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود.
پیشینه[ویرایش]
۱۹۸۰؛ اولین نشانه‌ها و شروع تاریخچه بانکداری باز اولین تلاش‌ها برای بانکداری آنلاین به حدود ۴۰ سال پیش برمی‌گردد. در آن زمان اداره پست فدرال آلمان اولین اسکرین تکست خود را انجام داد. عده کمی از شرکت‌کنندگان در این طرح قادر بودند که برخی از تراکنش‌های بانکی خود را بوسیله این اسکرین تکست و با سرعت بسیار پایین انجام دهند. اسکرین تکست را باید اولین پلتفرم بانکداری باز در جهان لقب داد.
در سال ۱۹۸۰ این اداره آزمایشی را با مشارکت ۲۰۰۰ نفر ترتیب داد. در این آزمایش شرکت‌کنندگان می‌توانستند با شماره‌گیری #۳۰۰* تراکنش‌های خود را انجام دهند. این اتفاق اولین قدم مؤثر در تاریخچه بانکداری باز به‌شمار می‌رود. بعد از آن نیز کارت‌های بانکی، ATMها و کارت‌های اعتباری بوجود آمدند.
۱۹۹۸؛ تکنولوژی HBCI در ادامه راه پیدایش بانکداری باز، در سال ۱۹۹۸، و باز هم در آلمان، یک رابط کاربری کامپیوتری بانکداری خانگی (HBCI) به عنوان یک رابط کاربری استاندارد برای بانکداری باز ابداع شد. پروتکل‌های انتقال و قالب‌های پیام‌دهی امنیتی مختلفی در این سیستم تعریف شده بود.
اولین طرح HBCI به سال ۱۹۹۵ برمی‌گردد؛ اما نتوانست به تولید انبوه برسد و بیشتر به‌عنوان یک طرح آزمایشی محسوب می‌شد. نسخه HBCI که در سال ۱۹۹۸ تولید شد، مورد استفاده عمومی قرار گرفت.
HBCI نقشی اساسی در تاریخچه بانکداری باز، ایفا کرد. در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴، نسخه‌های سوم و چهارم این تکنولوژی، به نام‌های FinTS و FinTS4 به بازار عرضه شدند. بهبود ارتباط مستقیم مشتری با بانک و قابلیت‌ها و تکنولوژی‌های به‌روزتر، از اهداف این نسخه‌ها بودند.
۲۰۰۴؛ وب اسکریپینگ و اسکرین اسکریپینگ در تاریخچه بانکداری باز آنچه امروز به نام SOFORT می‌شناسیم، در سال ۲۰۰۴، با ترکیب HBCI و اسکرین اسکرپینگ (Screen Scraping) بوجود آمد. فناوری اسکرین اسکریپینگ برای استخراج و نمایش داده روی یک صفحه نمایش، استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، در یک پلتفرم بانکداری باز، مشاهده موجودی حساب‌ها در اپلیکیشن‌ها از طریق این تکنولوژی انجام می‌شود. طی شدن مرحله به مرحله عملیات پرداخت، با مبنا قرار دادن این داده‌ها انجام می‌شود.
برای این کار مشتری بانک باید به ارائه‌دهنده خدمات (PISP)، اجازه دسترسی به اطلاعات حساب خود را بدهد. او این کار را با وارد شدن به حساب کاربری خود در پلتفرمی که از آن به عنوان ارائه‌دهنده خدمات بانکی استفاده می‌کند، انجام می‌دهد.
SOFORT با تحولی که در تاریخچه بانکداری باز ایجاد کرد، امروزه در پرداخت‌های آنی آنلاین، کاربرد فراوانی دارد. در واقع عملیات پرداخت از طریق درگاه‌های آنلاین، با استفاده از این تکنولوژی میسر می‌شود.
۲۰۰۷ و ۲۰۱۸؛ پیدایش بانکداری باز امروزی با PSD1 و PSD2 می‌رسیم به نقاط تاریخ‌ساز واقعی تاریخچه بانکداری باز. سال‌های ۲۰۰۷ و سپس ۲۰۱۸، سال‌های سرنوشت‌ساز این صنعت هستند. می‌توان گفت تحولات این سال‌ها، تجربه امروز ما از بانکداری باز را رقم زده‌اند.
در سال ۲۰۰۷ کمیسیون اروپا اولین دستورالعمل پرداخت موسوم به PSD1 را تدوین و به مرحله اجرا گذاشت. در سال ۲۰۱۳ این کمیسیون پیش‌نویس نسخه دوم آن یعنی PSD2 را نیز منتشر کرد. این نسخه در سال ۲۰۱۸ جایگزین PSD1 شد.
از زمان اجرایی شدن PSD2 معرفی واسط توسط بانک‌ها برایشان اجباری شده‌است. به همین خاطر، در این سال‌ها، APIهای تازه‌ای ایجاد شده‌اند که شرکت‌های شخص ثالث را قادر می‌سازند که درخواست اطلاعات حساب را مستقیم صادر و عملیات پرداخت را آغاز کنند. وب‌سرویس‌های بانکی فینوتک نمونه‌ای از آنها است. در واقع دستورالعمل‌های PSD به خودی خود تحول چندانی در بانکداری باز ایجاد نکردند؛ بلکه زمینه پیشرفت برق‌آسای APIها را فراهم کردند. از نگاه بسیاری از متخصصان بانکداری، PSD2 به اندازه ابداع کارت‌های بانکی در تاریخچه بانکداری باز نقشی اساسی داشته‌است.[۱]
نحوه عملکرد بانکداری باز[ویرایش]
در بانکداری باز بانک‌ها به ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث (TPP) همچون استارت‌آپ‌های فناوری و فروشندگان خدمات مالی آنلاین، اپلیکیشن‌های خرید اینترنتی و غیره، اجازه دسترسی و کنترل داده‌های شخصی و مالی مشتریان را می‌دهند. این مجوز دسترسی ابتدا باید با رضایت مشتریان همراه باشد -مانند علامت زدن کادری در صفحه شرایط خدمات در یک برنامه آنلاین- سپس بانک از طریق بستری که برای این منظور تهیه شده اجازه چنین دسترسی را به اشخاص ثالث می‌دهد. APIهای ارائه‌دهندگان شخص ثالث می‌توانند از داده‌های مشترک مشتری (و داده‌های مربوط به طرف‌های مالی مشتری) استفاده کنند. موارد استفاده ممکن است شامل مقایسه حساب‌ها و تاریخچه تراکنش‌های مشتری با طیف وسیعی از گزینه‌های خدمات مالی، جمع‌آوری داده‌ها در بین مؤسسات مالی و مشتریان برای ایجاد پروفایل‌های بازاریابی، یا ایجاد تراکنش‌های جدید و تغییرات حساب از طرف مشتری باشد.[۲]
دو دسته اصلی ارائه دهندگان شخص ثالث در بانکداری باز شامل:
ارائه دهندگان خدمات اطلاعات حساب (AISP) ارائه دهندگان خدمات شروع پرداخت (PISP) در حالی که AISPها مجاز به دسترسی و جمع‌آوری اطلاعات حساب مشتریان هستند، PISPها می‌توانند پرداخت‌ها را از حساب‌های بانکی تعیین شده خود آغاز کنند.
خدمات اطلاعات حساب احتمالاً رایج‌ترین استفاده از پیشرفت‌های بانک داری باز در حال حاضر است. AISPها توسعه برنامه‌ها و پلتفرم‌هایی را تسهیل می‌کنند که کسب و کارها را قادر می‌سازد تا به داده‌های مالی مشتریان خود دسترسی داشته باشند و تجربیات کاربری بهتری را ارائه دهند.
در حالی که برخی از AISPها، PISP هم هستند، بسیاری از ارائه دهندگان در یک نوع ارائه خدمات تخصص دارند. AISPها اغلب خود را دارای اختیار «فقط خواندنی» برای حساب‌ها می‌دانند، در حالی که PISPها دسترسی «خواندنی» را ارائه می‌دهند. استارت‌آپ‌های فناوری مالی مدرن اغلب از بانکداری باز برای استفاده از داده‌های بانک‌ها برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کنند. نرم‌افزارهای حسابداری، برنامه‌های ردیابی هزینه‌ها، برنامه‌های بودجه چند نمونه از این موارد هستند.
در اصل، TPPها صرفاً از اطلاعات حساب‌های موجود در حساب‌های بانکی فعلی شما برای ارائه اطلاعات بیشتر یا راه‌اندازی تراکنش‌ها با استفاده از بانکداری باز استفاده می‌کنند.[۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- بانکداری الکترونیک
- بانکداری اختصاصی
- بانکداری اخلاقی
- بانکداری اینترنتی بی‌نام
- بانکداری مستقیم
- بانکداری متمرکز
- بانکداری تعاونی
- بانکداری خرد
- بانکداری زمان
- بانکداری سرمایه‌گذاری
- بانک تجاری
- بانک مرکزی
- بانکداری با تلفن همراه
پانویس[ویرایش]
- ↑ "The origins of open banking: a brief history" (به English). Nordigen. Retrieved 1401. Check date values in:
|تاریخ بازدید=(help)صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «بانکداری باز چیست؟ openbanking یا بانکداری باز به زبان ساده». بانکداری باز بانک تجارت. دریافت‌شده در 1401. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ "Open Banking Explained: What is Open Banking?" (به English). EMBank. Retrieved 1401. Check date values in:
|تاریخ بازدید=(help)صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
This article "بانکداری باز" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:بانکداری باز. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
