تدلیس در قانون مدنی
 | این مقاله، تدلیس در قانون مدنی، اخیراً بهواسطهٔ فرایند ایجاد مقاله ایجاد شدهاست. بازبینیکننده در حال بستن درخواست است و این برچسب احتمالاً بهزودی برداشته میشود.
ابزارهای بازبینی: پیشبارگیری بحث اعلان به نگارنده |
خطای اسکریپتی: پودمان «AfC submission catcheck» وجود ندارد.
تدلیس در قانون مدنی یکی از اصطلاحاتیست که ممکن است مرتباً آن را شنیده باشید و یا حتی قربانی آن شده باشید و در جریان این که به چه صورتی یکی از متعاملین به موجب وقوع تدلیس دارای حق فسخ میشود، باشید. آن هنگام که در یک معامله یکی از طرفین با این قصد و هدف که طرف مقابل را فریب دهد اعمالی فریب کارانه انجام بدهد، به آن طرفی که فریب خورده، می‌گویند شخص فریب خورده و آن معامله بر مبنای فریب انعقاد یافته است. در نتیجه به منظور حمایت از حقوق فرد فریب خورده و رفع کردن ضرر از او، مقنن برای او حق فسخ قائل شده است.
فریب دادن در معاملات به ظاهر عملی مجرمانه است که به شکل فزاینده‌ای در بازارهای ایران مشاهده میشود. البته با عنایت و در نظر گرفتن پرونده‌های مختلف، آن چنان علاقه‌ای به کیفری کردن این مسئله در رویه قضایی ایران وجود ندارد. به طور معمول شکایت‌هایی که دارای این موضوع یعنی فریب و تدلیس در معامله هستند، منتهی به صدور قرار منع تعقیب میشود. برای آن که از چنین امر ناپسندی جلوگیری شده و اقتصاد کشور امنیت بیشتری پیدا کند، لازم است که افرادی که دست به چنین کاری می‌زنند متناسب با جرم خود مجازات شوند.
مفهوم تدلیس در قانون مدنی چیست؟[ویرایش]
تدلیس در قانون مدنی ایران به معنای فریب دادن در معاملات است. فریب دارای معنایی گسترده و وسیع است، اما فریبی که در قانون مدنی از آن نام برده و مد نظر ما هست، مخفی کردن معایب و یا تظاهر کردن به محاسن واهی در مورد یک کالا یا خدمات و یا هر چیزی دیگری که مورد معامله واقع می شود، است.
ماده ۴۳۸ قانون مدنی در تعریف تدلیس مقرر می دارد:« تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله میشود.»
تاثیری که تدلیس و فریب دادن بر روی معاملات می‌گذارد در ماده ۴۳۹ قانون مدنی مورد حکم قرار گرفته است؛ به موجب این ماده تدلیس چنانچه باعث شود اشتباهی موثر در عقد رخ دهد، موجب بطلان قرارداد خواهد شد. به طور مثال اگر فردی تصمیم به فروش خانه خود بگیرد و در آن خانه، شکافی وجود داشته باشد و او این شکاف را با استفاده از رنگ و بتونه مخفی کند بی آن که خطر ریزش این دیوار رفع بشود و بدین طریق باعث فریب خوردن خریدار بشود، در صورتی که خریدار پس از خرید خانه از این امر اطلاع یابد، این حق را دارد که دست به فسخ قرارداد بزند.
مسئله نگران کننده آن جاست که اگر به خوبی با این عمل یعنی تدلیس و فریب دادن در معاملات برخورد نشود، این احتمال وجود دارد که دیگر تنها به معاملات کوچک و شکاف دیوار ختم نیابد و روز به روز استفاده از آن گسترش پیدا کند. اگر برای شخصی که چنین عملی را انجام می‌دهد ضمانت اجرای مناسبی در نظر گرفته بشود جامعه سالم‌تر شده و افراد با میل و رقبت بیشتری دست به معامله می‌زنند.
مفهوم تدلیس در قانون مجازات اسلامی[ویرایش]
به نقل از وکیل امور حقوقی به نظر می‌رسد که در قانون مجازات اسلامی به تدلیس تنها در مورد ازدواج پرداخته شده است. در ماده ۶۴۷ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی بیان شده است که:« چنانچه هر یک از زوجین قبل ازعقدِ ازدواج، طرف مقابل خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالیه، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن ها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.» در این قانون همانطور که گفتیم تنها در همین ماده به فریب در معامله اشاره شده است و در هیچ ماده دیگری قانون گذار به این امر نپرداخته است.
با این وجود در اولین ماده از قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، کلاهبرداری و تعیین مجازات کلاهبردار تعریف شده است و بیان می‌دارد:« هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارت خانه‌ها یا کارخانه‌ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امید وار نماید یا از حوادث و پیشامدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر وجوه یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا حساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم میشود …»
در ماده فوق الذکر دو بخش قابل توجه وجود دارد که وکیل امور حقوقی به آن اشاره کرده است؛ اول آن که قانون گذار در این ماده حکم کرده است: «… به امور غیر واقع امیدوار نماید و …» به طور مثال چنانچه فردی خودرویی را که سابقه تصادف داشته و بعد تعمیر شده است را به عنوان خودرویی که سابقه تصادف نداشته است به فرد دیگری می‌فروشد، در چنین حالتی فروشنده با گفتار خود و آن طور که خودرو را معرفی کرده است خریدار را به خریدن خودرویی که سالم معرفی شده، با قیمتی بیش از آن چه حقیقتا می‌ارزد امیدوار می‌کند که خلاف واقع است. دومین بخش پر اهمیت ماده آن جاست که بیان شده :« …به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر… » در این قست مشاهده می کنیم که اگر فردی اعمال مذکور در ماده را با این هدف که حقیقت و واقعیتی را از نگاه طرف مقابل مخفی کند انجام بدهد و به بیان دیگر به وسایل متقلبانه متوسل شود، چنین شخصی فریبکار محسوب شده و به عنوان کلاهبردار محاکمه و مجازات خواهد شد.
البته باید دقت کنیم که برعکس این موارد نیز امکان پذیر است، یعنی خریدار هم ممکن است با توسل به اعمالی برای آن که مالی را با قیمتی ارزان تر از فروشنده بخرد، فریبکار شناخته شده و مرتکب کلاهبرداری بشود.
تدلیس در معاملات به چه معناست؟[ویرایش]
با عنایت به ماده ۴۳۸ قانون مدنی که درباره تدلیس در قانون مدنی بیان کرده است:« تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود.»
وکیل حقوقی می‌گوید: تدلیس نشان دادن آن صفتی است که در مورد معامله موجود نیست، و یا مخفی کردن عیبی است که در مورد معامله وجود دارد.
برای آن که تدلیس تحقق پیدا کند لارم است سوء نیت، قصد و عمد وجود داشته باشد نمی‌توان تنها توصیف و تعریف کردن خلاف واقع را تدلیس حساب کرد. البته گفتنی است که اگر جایی که لازم است عیب موجود در مال گفته شود، سکوت عمدی بشود تدلیس محسوب خواهد شد.
تنها وقتی که تدلیس از جانب طرف مقابل معامله صورت بگیرد باعث میشود برای طرف خیار فسخ ایجاد گردد. البته لازم به ذکر است که خیار تدلیس تنها در خصوص عین خارجی مصداق دارد و در بیع کلی تدلیس وجود ندارد.
چنانچه طرف معامله با شخص ثالثی تبانی و توافق کند برای تدلیس، فردی که فریب خورده می تواند معامله را فسخ کند، ولی اگر شخص ثالث بدون آن که با طرف معامله تبانی کند باعث وقوع تدلیس و فریب طرف دیگر معامله شود، آن طرف برای جبران خسارات وارد شده به خود تنها می تواند به ثالث رجوع کند و حق بر هم زدن معامله را ندارد.
شرایط لازم برای ایجاد حق فسخ در تدلیس[ویرایش]
وکیل امور حقوقی اظهار داشت برای آن که در تدلیس خیار فسخ بوجود آید باید دو شرط وجود داشته باشد؛
- عملیات فریبکارانه به وسیله یکی از متعاملین صورت گرفته باشد،
- این عملیات فریبکارانه باعث عقد قرارداد بشود.
به بیان بهتر در صورتی که فریب و دروغ طرف معامله نبود، طرف مقابل به عقد قرارداد رضایت نمی‌داد. البته نکته مهمی که این وکیل حقوقی خاطر نشان کرد این است که تدلیس وقتی خیار فسخ ایجاد می کند که موجب اشتباه در اوصاف غیر اساسی معامله بشود، زیرا چنانچه اشتباه در اوصاف اساسی بشود باعث بطلان معامله خواهد شد.
نمونه‌های کلاهبرداری و تدلیس در معاملات در قانون[ویرایش]
ماده ۲۴۹ قانون تجارت[ویرایش]
«هرکس با سوء نیت برای تشویق مردم به تعهد خرید اوراق بهادار شرکت سهامی به صدور اعلامیه پذیره‌نویسی سهام یا اطلاعیه انتشار‌اوراق قرضه که متضمن اطلاعات نادرست یا ناقص باشد مبادرت نماید و یا از روی سوء نیت جهت تهیه اعلامیه یا اطلاعیه مزبور اطلاعات نادرست یا‌ناقص داده باشد به مجازات شروع به کلاهبرداری محکوم خواهد شد و هرگاه اثری بر این اقدامات مترتب شده باشد مرتکب در حکم کلاهبردار بوده و‌به مجازات مقرر محکوم خواهد شد.»
ماده ۵۹۹ قانون مجازات اسلامی[ویرایش]
«هر شخصی عهده‌دار انجام معامله یا ساختن چیزی یا نظارت در ساختن یا امر به ساختن آن برای هر یک از ادارات و سازمان‌ها و موسسات مذکور در ماده (۵۹۸) بوده است به واسطه تدلیس در معامله از جهت تعیین مقدار یا صفت یا قیمت بیش از حد متعارف مورد معامله یا تقلب در ساختن آن چیز نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا پنج سال محکوم خواهد شد.»
در چنین معاملاتی علاوه بر آن که شخص فریب خورده قابلیت فسخ معامله را دارد، مرتکب نیز دارای مسئولیت کیفری است.
[۱]تدلیس خصوصی مسعود مرعشی
[۲]غش و تدلیس صدیقه رضایی تالارپشتی
[۳]تدلیس در حقوق ایران امیرمهدی امین
[۴]دعوای فسخ و بطلان نکاح در رویه دادگاه انتشارات چراغ دانش
[۵]https://www.tabnak.ir/fa/news/858971/%D8%AA%D8%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86-%D8%B7%D8%B1%D9%81-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF
This article "تدلیس در قانون مدنی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:تدلیس در قانون مدنی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
