خاندان اردلان
خاندان اردلان، از جمله خاندان های کرد می باشند که مدت های مدیدی ازنیمه ی قرن هفتم تا اواخر قرن سیزدهم هجری( ۱۱۶۹-۱۸۶۷ میلادی)، قبل از روی کار آمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت هایی از مناطق کردنشین ایران(عمدتاً مناطق هورامی نشین)حکومت می کردند. این خاندان ابتدا بر مذهب اهل سنت بودند، اما بعدها برای حفظ قدرت و جایگاه سیاسی به مذهب تشیع روی آورده و شیعه شده اند و در نهایت با انتصاب شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه به حکومت کردستان در سال ۱۲۴۸ هجری قمری به حاکمیت خاندان اردلان خاتمه داده شد.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]
حوزهٔ متصرفی و شناخته شده خاندان اردلان در کردستان ایران، استان کردستان کنونی به مرکزیت سنندج، و توابعی چون اورامان لهون، تخت، ژاورو و ... و دیگر نقاطی که ورای سیروان گستره‌ای سرزمینی را با همان نام اورامان تشکیل می‌داده، بوده‌است.
ریشه و خاستگاه خاندان اردلان[ویرایش]
خاندان اردلان، اصل و تبار مشخصی ندارند، اما به گفته ی برخی منابع، سرسلسله ی این خاندان با نام بابا اردل(586 قمری)، در ابتدا ساکن سلیمانیه عراق بود و در زمان مغولان حکومت شهرزور به وی اعطا شد. او سپس به سوی پلنگان دست اندازی کرد و با درهم شکستن طایفه ی کلهر و ساختن قلعه ای در آنجا، شهرهای کویه، حریر، عمادیه و رواندزرا نیز ضمیمه ی قلمرو خود کرد. بعد از فوت بابا اردل، پسران و نوادگان او مناطقی را به حوزه ی حکومتی او افزودند و به حکمرانی پرداختند. [۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
مذهب خاندان اردلان[ویرایش]
سران خاندان اردلان، از همان آغاز حکومت صفوی در جهت حفظ جایگاه و قدرت سیاسی و در منازعات ایران و عثمانی به ایفای نقش پرداختند و به صورت ظاهری به تشیع گرایش نشان دادندو مذهب تشیع بعدها در میان فرزندان و نوادگان این خاندان عمق بیشتری یافت؛ به طوری که بیشتر سران این خاندان در عصر قاجار بر مذهب تشیع بودند.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]
خاندان اردلان، از جمله خاندان های کرد می باشند که مدت های مدیدی، قبل از روی کار آمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت هایی از مناطق کردنشین ایران حکومت می کردند. این خاندان همچون سایر خاندان های کردتبار، ابتدا بر مذهب اهل سنت بودند اما در اواسط دوره ی صفویه و با وصلت خان احمدخان از شاهزادگان اردلان با خواهر شاه عباس و ارتقای جایگاه بزرگان این خاندان از حاکمان محلی به مقام والی نشین که در نظام سیاسی و اداری روزگار صفویه اهمیت زیادی داشت، سران این خاندان برای سهیم شدن در قدرت و نزدیکی بیشتر به دربار صفوی به تشیع گرایش یافتند. گرچه این تغییر مذهب در ابتدا جنبه ی ظاهری داشت، اما بعدها و با گذشت زمان پایبندی به مذهب تشیع در میان برخی از سران و حکمرانان اردلان عمق بیشتری یافت؛ به طوری که می توان گفت بیشتر بزرگان این خاندان در عصر قاجاریه کاملاً بر مذهب تشیع بودند و بعدها نیز بسیار یاز مردم هورامی نیز به خاطر به خاطر تمایل به کسب قدرت سیاسی به مذهب تشیع روی آوردند(نظیر هورامی های کندوله). [۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]
مناطق تحت نفوظ خاندان اردلان و فرهنگ این مناطق[ویرایش]
اساساً از کردستان بزرگ بجز سنندج که امروزه تبدیل به یک شهر شده است تنها مناطق هورامی نشین جزء حوزه حکومت خاندان اردلان بوده است و این خاندان بر سایر مناطق کرد نشین نظیر مهاباد و بوکان و کرمانشاه و ... قدرتی نداشتند . [۲۷] [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]
منطقه ای که با نام اردلان یا کردستان اردلان در منابع شهرت یافته است، در ابتدا عمدتاً با نام شهرزور، به عنوان یکی از مناطق مهم و مرکزی آن و بعدها با نام سنندج، شهری که در اواسط قرن یازدهم هجری تأسیس و مرکزیت منطقه ی اردلان را از آن خود کرد، شناخته شده است. این منطقه از شمال به منطقه ی مکریان«بوکان و مهاباد»، از غرب به منطقه ی بابان در خاک عراق و از شرق به گروس و از جنوب به کرمانشاهان محدود شده است.[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸]
بسیاری از مردم هورامی در این زمان برای کسب قدرت سیاسی و نزدیکی به دربار صفویه ؛شیعه شدند(نظیر هورامی های منطقه کندوله) که همین امر سبب گسترش زبان هورامی در مناطق جنوبی تر کردستان گردید و رفته رفته مکتوبات اردلان ها به زبان هورامی نگاشته می شد البته مذهب بسیاری از مردم منطقه تابعه اردلان یارسان (اهل حق) بود و این مذهب پیوند کاملی با زبان هورامی داشت. در نتیجه زبان غالب شعر وادب حتی برای شیعیان دوازده امامی و اهل سنت هورامی گردید.[۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
This article "خاندان اردلان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:خاندان اردلان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
- ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ کامران حمانی (1389/07/01). «نظري بر روابط خاندان اردلان با حاکمیت صفویه» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ عبدالله متولی ؛علی‌اصغر میرزایی؛رمضان رجبی (1390/07/01). «تحولات سیاسی کردستان اردلان در عصر افشاریه و زندیه». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ اردلان، شیرین (۱۳۸۷). خاندان کُرد اردلان(ترجمه مرتضی اردلان؛ تاریخ ایران). تهران.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ اردلان، خسرو بن محمد بن منوچهر. لب التواریخ. تهران: کانون خانوادگی اردلان. صص. ۲۵۳۶.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ جهانبخش ثواقب؛ پرستو مظفري؛الهام اميدي فرد. «رابطه ي دو خاندان كُردي «وكيل» و «اردلان» در سال هاي 1193 تا 1217ق». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ نوري فريدون, كجباف علي اكبر, الهياري فريدون (1390/07/01). «چگونگي گرايش واليان کرد اردلان به تشيع از صفوي تا قاجار (1025-1284ق)». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ كياني محمدقربان (1391/02/01). «اوضاع اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي کردستان در آيينه تواريخ خاندان اردلان». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ جهانبخش ثواقب؛ پرستو مظفری (1394/02/01). «تحلیلی بر مناسبات خاندان اردلان با دولت مرکزی صفویه در محدوده زمانی 1019 تا 1046 ق.». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). از پارامتر ناشناخته
|وبگاه=صرف نظر شد (|وبگاه=پیشنهاد می‌شود) (کمک)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد. - ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
