خاندان نوائی
خاندان نوائی از خاندان‌های معروف ایرانی دوران قاجار است. اصل این خانواده از نوا مازندران نشات گرفته‌است و اعضای آن در مناصب سیاسی بخصوص در زمان قاجار دارای مشاغل دیوانی بوده‌اند و در هنر نوشتار و گفتار هم سررشته داشتند.
تبار[ویرایش]
تبار این خانواده به روستای نوا، بخش لاریجان آمل در استان مازندران می‌رسد. نوا از شمال به کوه خرتاب (خردکوه) از جنوب به کوه مجیله دوش و در پشت آن دوبرار و از غرب به کوه یا تپه زراینجک و در پشت آن روستای ایرا و از شمال به روستاهای نیاک و کنارانجام و گیلاس و کندلو و دره هراز و قله دماوند در وراء آن، از شرق به مراتع آزو (آزاب) و کوه بلند ابرت با قله پاشوره منتهی می‌شود. این روستا از قصبه‌های تاریخی و مهم زمان قاجار بود.[۱]
افراد برجسته[ویرایش]
رضاقلی نوایی[ویرایش]
میرزا رضاقلی نوائی سلطانی مازندرانی معروف به منشی الممالک از رجال سیاسی بنام و مشهور در دوران پادشاهی آقا محمدخان قاجار و محمدعلی‌شاه قاجار بود.[۲] وی مدتی مهردار و منشی اسرار آغامحمدخان قاجار بود.[۳] رضا فلی خان در زمان سلطنت فتحعلی‌شاه نیز منشی‌الممالک و از رجال درجه اول مملکت به‌شمار می‌آمد و به مدت ۱۲ سال منشی الممالک و سرپرست دفتر امور خارجه بود.[۴][۵]
چراغعلی خان نوایی[ویرایش]
از رجال سیاسی و شاعر اوایل دوره قاجار بود. نام پدر او صادق‌خان نوایی و پسر عمو و داماد حاج میرزا رضا قلی نوایی منشی الممالک بود. در ۱۲۱۴، چراغعلی‌خان به وزارت فارس منصوب شد و همراه حسین‌علی‌میرزا فرمانفرما، حاکم یازده ساله فارس، به آنجا رفت. حکومت فارس عملاً در دست چراغعلی‌خان بود و وی برای ایجاد امنیت، هشتصد تفنگچی از محال نور مازندران با خود به شیراز برد و آنان را در محله موردستان، که بعد از دوره زندیه ویران شده بود، اسکان داد و سبب رونق دوباره این بخش از شهر شد.[۶] چراغعلی‌خان از سر جان ملکم، در نخستین سفرش به شیراز در سالهای ۱۲۱۴ و ۱۲۱۵، استقبال کرد و او را در باغ جهان‌نما شیراز سکنا داد. چراغعلی‌خان در اداره امور فارس مدبر و صاحب رأی استوار بود و حتی وقتی فرمانفرما بزرگ‌تر شد، اجازه مداخله در امور حکومتی را به وی نمی‌داد. چراغعلی‌خان در ۱۲۱۶ در شیراز به بازسازی اساسی کاروانسرای امامیه، که در دوره صفوی احداث شده بود، پرداخت و از آن پس این بنا به کاروانسرای چراغعلی‌خان شهرت یافت. او درآمد حاصل از کاروانسرا را صرف مخارج مدرسه امامیه آن شهر کرد. چراغعلی‌خان در ۱۲۲۱ از وزارت فرمانفرما عزل شد و به جای وی، نصرالله خان قراگزلو بدین منصب رسید.[۷]
عبدالحسین نوایی[ویرایش]
استاد دانشگاه، نویسنده، تاریخ‌نگار، نسخه‌شناس و از چهره‌های ماندگار ایران و یکی از بزرگترین و مشهورترین مورخان و نسخه‌شناسان معاصر ایرانی است. نوایی در تهران متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در مدارس «تمدن»، «ابن سینا» و «شرف مظفری» گذراند. سپس به دانشسرای عالی رفت و در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت و لیسانس گرفت. آنگاه تحصیلات خود را در رشته تاریخ ادامه داد و از دانشگاه سوربن فرانسه موفق به اخذ درجه دکترا شد.[۸] دکتر نوایی از سال ۱۳۲۳ به معلمی پرداخت. همچنین در دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران نیز مشغول تدریس شد. از جمله استادان وی می‌توان به عباس اقبال آشتیانی، ملک‌الشعراء بهار و بدیع‌الزمان فروزانفر اشاره کرد. نوایی دارای آثار تألیفی و تصحیحی بسیاری در دو زمینه تاریخ و ادبیات است. وی به عنوان یکی از نسخه شناسان مورد تأیید همه صاحب نظران و کارشناسان جایگاه ویژه ای دارد. به همین علت کارهای پژوهشی و تصحیحی اش از مرتبت خاص و اهمیت زیاد برخوردار است. نوایی دوباره موفق به دریافت جایزه کتاب سال شد. نوایی در ساعت ۵ بامداد روز پنجشنبه ۱۸ مهرماه ۱۳۸۳ درگذشت.[۹][۱۰]
اسدالله مشارالسلطنه[ویرایش]
معروف به قدیمی نوایی، سه دوره وزیر امور خارجه ایران متولد ۱۲۴۸، از تحصیل‌کرده‌های اروپا است که در رشتهٔ حقوق و علوم سیاسی درس خوانده بود. وی مشیرالدوله و موتمن‌الملک دوستی نزدیک داشت. نوایی در وزارت خارجه ریاست ادارات مختلف و چند مأموریت خارج به عهدهٔ او واگذار شد. مدتی معاون وزارت مالیه و معاون وزارت عدلیه را داشت. در دورهٔ سوم وکیل مجلس شد. میرزا حسن مشیرالدوله در ۱۲۹۳ در کابینهٔ خود پست وزارت مالیه را به مشارالسلطنه واگذار کرد. در ۱۲۹۶ مستوفی‌الممالک نیز در کابینهٔ خود همان سمت را به او داد. در کابینهٔ صمصام‌السلطنه، وزیر پست و تلگراف بود. در ترمیم همان کابینه به وزارت خارجه منصوب شد.[۱۱] در ۱۲۹۹ در زمامداری دوم مشیرالدوله همچنان وزارت خارجه را بر عهده داشت. در کودتای ۱۲۹۹ از طرف حکومت وقت بازداشت و به زندان افتاد و در تمام مدت حکومت سید ضیاءالدین طباطبایی با عدهٔ زیادی از رجال و افسران در زندان به سر می‌برد. پس از سقوط سید ضیاءالدین و نخست‌وزیری قوام‌السلطنه در ۱۳۰۰ سه کابینه تشکیل داد که در هر سه کابینه، مشارالسلطنه عضویت داشت و به ترتیب وزیر پست و تلگراف، وزیر عدلیه و وزیر خارجه بود. قدیمی نوائی مردی تحصیلکرده و آرام بود و به زبان فرانسه آشنائی کامل داشت.[۱۲]
احمدخان نوایی[ویرایش]
احمدخان نوایی دریابیگی عمیدالملک پسر بزرگ جعفرقلی‌خان نوه چراغعلی خان نوایی بود. میرزا تقی خان امیرکبیر وی در سال ۱۲۶۴ به سمت ژنرال قنسول ایران در تفلیس که عنوانش کارپردازی بود منصوب کرد.[۱۳] سفرنامهٔ او به خارجه که محصول اندیشه و تتبعات منشی وی محمدمهدی همدانی است حاوی اطلاعات مفیدی در باب روسیه قرن نوزدهم به همراه تصاویر است. از دیگر کارهای وی مأموریت به پایان دادن به درگیریها بین مردم زنجان و حاکم آن شهر علی اشرف خان ماکوئی و پایان دادن غائله شیراز و تبریز بود. احمدخان پس از بازگشت به تهران به سمت دیوان بیگی اردوی شاه برگزیده شد و در سال ۱۲۶۹ به حکومت تبریز منصوب شد و به آذربایجان رفت و مدتی آنجا بود و سپس حکومت بوشهر به او محوّل گردید و به سال ۱۲۷۳ به آنجا رفت و لقب دریابیگی خلیج فارس هم دریافت داشت و نشان درجه اول سرتیپی را به دست آورد و همراه با آن خلعت یافت. احمدخان نوائی در سال ۱۲۷۹ ق هنگامی که بار دوم حاکم بوشهر شد در همان شهر در سن سی وشش سالگی درگذشت.[۱۴][۱۵]
محمد تقی نوایی[ویرایش]
معروف به محمد تقی مازندرانی، شاعر و نویسنده بود که بعد از فوت پدرش در دربار فتحعلی شاه (۱۲۵۰–۱۲۱۲ ق) به شغل نویسندگی فرمان‌های دولتی مشغول بود و صاحب لقب منشی‌الممالک گردید. وی در اقسام شعر تبحر داشت.[۱۶]
احمد قدیمی نوایی[ویرایش]
فرزند اسدالله مشارالسلطنه بود که در سال ۱۲۸۰ در تهران متولد شد. پس از انجام تحصیلات ابتدائی و متوسطه دورهٔ مدرسهٔ عالی علوم سیاسی را طی کرد و پس از تأسیس دانشکدهٔ حقوق، دورهٔ آن دانشکده را نیز طی نمود و لیسانس گرفت و در ۱۳۰۸ به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و مراحل مختلف اداری را طی کرد. چندی دبیر سوم و دبیر دوم در سفارت ایران در آنکارا بود. ریاست اداره کل امور مرزی و کنسولی کویت از مشاغل دیگر بود. قدیمی نوائی در سال ۱۳۳۰ وزیرمختار ایران در قاهره شد و پس از بازگشت به کشور، رئیس اداره اول سیاسی گردید و بالاخره در سال ۱۳۳۷ سفیرکبیر ایران در کراچی شد.[۱۷]
حسین قدیمی نوایی[ویرایش]
با نام دیگر مرتضی‌قلی قدیمی نوایی، فرزند اسدالله مشارالسلطنه، در ۱۲۷۹ متولد شد و در ۱۲۹۷ به استخدام وزارت امور خارجه برآمد و در ماموریتهای خود در اروپا از پاریس درجهٔ دکترای حقوق دریافت کرد. وی در طول خدمت در وزارت امور خارجه، رئیس دفتر هیئت نمایندگی ایران در جامعه ملل، مدیر عهود و جامعه ملل، نایب اول سفارت ایران در سوئد، قنسول در پراگ، مستشار سفارت ایران در سوئیس، رئیس اداره جامعه ملل، کاردار دائمی سفارت ایران در برن،[۱۸] عضو شورای عالی سیاسی و سفیر کبیر در رباط بود. قدیمی نوائی مدتی هم ریاست اداره مستقل انتشارات و تبلیغات و رادیو را برعهده داشت.[۱۹]
میرزا شفیع نوایی[ویرایش]
میرزا از افراد با نفوذ اواخر دوره قاجار و از والیان خراسان بود. وی قبل از رفتن به خراسان، یکی از ملاکان منطقه لاریجان بود. میرزا به هنر خوشنویسی هم واقف بود و آثار وی در گنجینه نقاشی موزه مشهد نگهداری می‌شود.[۲۰]
عبدالمجید قدیمی نوایی[ویرایش]
پدر عبدالحمید قدیمی نوایی از مدیران میانی دولتی بود و به سبب مأموریت‌های شغلی به شهرهای مختلف ایران سفر می‌کرد اما عبدالحمید، دوران دبیرستان خود را در «دارالفنون» سپری کرد. او که از جوانان وابسته به حزب توده ایران بود سپس به آمریکا سفر کرد و با تحصیل در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی با مدرک مهندسی ساختمان به ایران بازگشت. عبدالحمید قدیمی پس از بازگشت، شرکت مهندسی ساختمان ملی را تأسیس کرد. عبدالحمید بعدها در ساخت عمارت‌های معروف درباری و ویلاهای سلطنتی، مانند کاخ مروارید و کاخ نوشهر مشارکت ویژه ای داشت. دارایی‌های نوایی جزو ۵۳ اموال مصادره شده پس از انقلاب ایران بود.[۲۱]
پانویس[ویرایش]
- ↑ سی ایران / نوا
- ↑ میرزا رضاقلی نوائی، از رجال مهم دوره سلطنت آغامحمدخان و فتحعلی‌شاه قاجار
- ↑ منشی الممالک
- ↑ وزارت امورخارجه ایران پس از مشروطیت / دیپلماسی ایرانی
- ↑ میرزا رضاقلی نوائی، از رجال مهم دوره سلطنت آغامحمدخان و فتحعلی‌شاه قاجار / دانشنامه آریانیکا
- ↑ چراغعلی خان نوایی / باشگاه اندیشه
- ↑ مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ ش؛
- ↑ مورخی که نوای تاریخ ایران را به صدا درآورد/ کتابشناسی عبدالحسین نوایی / ایبنا
- ↑ آشنایی با ایران‌شناسان / دکتر عبدالحسین نوایی
- ↑ زادروز عبدالحسین نوایی / روزنامه دنیای اقتصاد
- ↑ شاهزاده، نخست‌وزیر شد
- ↑ اسدالله قدیی نوایی - مشارالسلطنه
- ↑ قاجاریه /دانشنامه آریانیکا
- ↑ مهدی بامداد / کتاب رجال ایران
- ↑ آرشیو اینترنتی تاریخ ایران در دانشگاه یِیل آمریکا / احمدخان نوایی
- ↑ تقی نوایی / راسخون
- ↑ احمد قدیمی نوایی / راسخون
- ↑ اسامی سفرای ایران در سوییس از زمان برقراری روابط رسمی بین دو کشور تا کنون
- ↑ حسین قدیمی نوایی / راسخون
- ↑ مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ ش؛
- ↑ ۵۳ نفری که بعد اتقلاب اموالشان مصادره شد
منابع[ویرایش]
This article "خاندان نوائی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:خاندان نوائی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
