خاچاطور آبوویان (2)

از نخستین نویسندگان کودک و نوجوانی است که شیوه‌های جدیدی برای آموزش کودکان پیشنهاد کرد. او بر این باور بود که کودکان باید با طبیعت اطراف خود به خوبی آشنا شوند. آبوویان را بنیانگذار ادبیات مدرن کودکان ارمنی نامیده‌اند. در ارمنستان شهر آبوویان به نام او نام گذاری شده استو بسیاری از نویسندگانی که پس از او برای کودکان کتاب منشتر کرده‌اند، از آثارش الهام گرفته‌اند. آبوویان کتاب «ناخاشاویقکرتوتیان» (مقدمات آموزش) و کتاب «پاراپ واقتی خاقالیک» (اسباب بازی اوقات بیکاری) را برای آمورش کودکان نوشت. در هر دو کتاب ضرب‌المثل‌ها و حکایت‌های پندآموز آمده، که در پایان هر حکایت یک پیام اخلاقی به شکل مستقیم به کودکان داده شده‌است. آبوویان در کتاب‌هایش قالب رسمی زبان را در هم شکسته و داستان‌های خود را به زبان مردم کوچه و بازار می‌نویسد.

خاچاطور آبوویان ۱۵ اکتبر ۱۸۰۵ در دهکدهٔ کاناکر ارمنستان به دنیا آمد. از ۱۸۱۹ تا ۱۸۲۲ در مدرسهٔ کلیسای اچمیادزین و از ۱۸۲۴ تا ۱۸۲۶ در مدرسهٔ نرسسیان تفلیس به تحصیل پرداخت؛ و زبان فارسی را در این مدرسه آموخت. در ۱۸۳۶ از دانشگاه دورپات فارغ‌التحصیل شد. او به زبان‌های آلمانی، فرانسه، انگلیسی، روسی و لاتینی آشنایی کامل داشت. در ۱۸۳۷ سرپرست مدرسهٔ تفلیس گردید؛ و در ۱۸۴۳ با همین سمت به ایروان منتقل شد. آثارش در ادبیات ملی ارمنی دارای اهمیت ویژه ای است عقایدی ضد فئودالی و آزادیخواهانه داشت؛ و آثاری نیز در قالب داستان، رمان، مقاله، نمایشنامه، شعر و موسیقی از او باقی مانده‌است. او بنیان‌گذار ادبیات کودکان در ارمنستان بود. در نوشتهٔ معروف خود به نام داغ ارمنستان، رمان عامیانه را پای ریزی کرد. آبوویان جنگهای آزادیخواهانهٔ ارامنه را در دوران جنگهای ایران و روس(۱۸۲۶–۱۸۲۸)در آثار خود نشان داده‌است. سرانجام در 2(14) آوریل ناپدید گردید. آثار: کردها یزیدیها چند نکته مهم دربارهٔ ارامنه.

خاچاطور آبُویان (۱۸۰۵–۱۸۴۸م/۱۲۲۰–۱۲۶۴ ق)، نویسندهٔ روشنگر، آزادی‌خواه، بنیان‌گذار ادبیات نو و زبان ادبی نو ارمنستان، و نیز معلم و قوم‌شناس ارمنی. وی در دهکده کاناکِر نزدیک ایروان در خانواده ای نجیب‌زاده ولی تنگدست زاده شد.

آبویان نخست در اِچمیادزین، و سپس از ۱۸۲۴ تا ۱۸۲۶ م. در آموزشگاه روحانیان نرزسیسیان در تفلیس تحصیل کرد. در ۱۸۳۶ م تحصیلات دانشگاهی هود را به پایان رساند و به زادگاه خود بازگشت تا زندگی خود را وقف آموزش و پرورش نماید. او با عناد کشیشان واپس گرای ارمنی و دیوان سالاری تزاری مواجه گردید، زیرا به آموزش قشری و جزمی در مدارس معترض بود. در ۱۸۳۷م سرپرست و بازرس آموزشگاه‌های بخش تفلیس گردید و در ۱۸۴۳م با همین سمت به ایروان منتقل گردید. در ۱۸۴۸م خانهٔ خود را ترک کرد و ناپدید شد.

آثار آبویان در ادبیات ملی اهمیت فروان داشت. او رمان، داستان کوتاه، نمایش نامه، آثار هنری و علمی، شعر و قصه می‌نوشت. آبویان در زمانی پا به میدان نهاد که ادبیات ارمنی صبغهٔ دینی داشت و کیشیان می‌کوشیدند مصنوعا زبان باستانی در حال احتضار امرنی (گرابار) را احیا کنند. تالیفات آبویان که اصول عقاید فئودال‌ها و روحانیان را به باد انتقاد گرفته، و سرشار از آزادی‌خواهی است، به زبان معاصر (آشخارابار) که برای همگان قابل فهم است، نگاشته‌است.

معروف‌ترین آثار آبویان اینهاست. زخم‌های ارمنستان، کشف آمریکا، مجموعه داستان، سرگرمی‌های اوقات بیکاری، سلسله داستان‌های «بایاتی»، پرِدتروپه، کتابی در دستور زبان‌های روسی و ارمنی، داستان تیگران یا دستور اخلاققی برای کودکان ارمنی. او آثار هومر، گوته، شیلذ و نیز برخی آثار روسی را به ارمنی ترجمه کرد.

خاچاتور آبوویان شاعر، نویسنده، آموزگار، روشنگر برجستهٔ آزادیخواه و بنیانگذار ادبیات نوین ارمنی است. زندگی نه چندان طولانی آبوویان این روشنگر بزرگ و آموزگار خستگی ناپذیر و پرچمدار نوزایی سیاسی - فرهنگی تاریخ ملت ارمنی، سراسری پیکاری شد توفانی. پیکار بر ضد عقب ماندگی و ارتجاع قرون میانی. پیکار بر ضد رواج عقاید ارتجاعی. پیکار برای افشاندن بذر فرهنگ نو. در یک‌کلام زندگی او سراسر پیکاری شد برای دوری جستن از کهنه و نزدیکی به نو. این پیکار مقدس در همهٔ عرصه‌ها، اعم از زندگی اجتماعی، آموزشی، روشنگری، زبان و ادبیات متجلی گردید.

آبوویان علاوه بر خلق شعر نوول رمان و درام کتاب‌های درسی-تربیتی برای کودکان نیز تألیف کرده و در زمینه‌های گوناگون علمی-تحقیقی تلاش‌ها به عمل آورده‌است.

....

مشهورترین و یگانه‌ترین اثر آبوویان رمانی است که «زخم ارمنستان» نام دارد و نویسنده در مقدمهٔ آن «بیانیهٔ ادبیات نوین ارمنی» را نیز تدوین کرده‌است.

«زخم ارمنستان» با شکل و محتوای خود نخستین رمان و در عین حال نخستین رمان تاریخی در ادبیات ارمنی بشمار می‌آید. در این اثر وقایع تاریخی زندگی ملت ارمنی و سایر ملت‌های قفقازیه در ربع اول قرن نوزدهم، زیر ستم پادشاهای عقمانی و قزلباش‌های صفوی و خان‌ها و ، با جزئیاتش تصویر شده است.

منابع

• نیک طلب، پوپک (مهر ۱۳۹۱). «سیر تحول ادبیات کودک و نوجوان در ارمنستان». کتاب ماه کودک و نوجوان (۱۸۰): ۳۲-۲۸.
• «دانشنامه ایران». دریافت‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۱۸.
• نوری‌زاده، احمد.

یک نویسنده ارمنی و از مشاهیر ملی ارمنستان در اوایل سدهٔ ۱۹ میلادی بود که در سال ۱۸۴۸ میلادی به‌طرز مرموزی مفقود شد.

آبوویان نخستین کسی بود که در نوشته‌هایش از زبان ارمنی امروزی به‌جای زبان ارمنی کلاسیک بهره گرفت و به‌این خاطر وی را اغلب آفرینندهٔ ادبیات مدرن ارمنی می‌نامند.

وی همچنین نویسندهٔ نخستین رمان سکولار ارمنی به نام «زخم‌های ارمنستان» بود. این رمان که در ۱۸۴۱ نوشته شده و در ۱۸۵۸ منتشر شد دربارهٔ سرنوشت اندوهناک مردم ارمنی در زمان جنگ‌های ایران و روس طی سال‌های ۱۸۲۶ تا ۱۸۲۸ میلادی است.

آبوویان داستان دختر ترک را بر اساس داستان قفقازی اصلی و کرم نوشته‌است.

در ارمنستان شهر آبوویان به نام او نامگذاری شده و نهادهای آموزشی و خیابان‌های گوناگونی نیز نام او را بر خود دارند.

خاچاطور آبوویان ۱۵ اکتبر ۱۸۰۵ در دهکدهٔ کاناکر (ارمنستان) به دنیا آمد. از ۱۸۱۹ نت ۱۸۲۲ درمدرسهٔ کلیسای اچمیادزین و از ۱۸۲۴ تا ۱۸۲۶ در مدرسهٔ نرسسیان تفلیس به تحصیل پرداخت؛ و زبان فارسی را در این مدرسه آموخت. در ۱۸۳۶ از دانشگاه دورپات فارغ‌التحصیل شد. او به زبان‌های آْلمانی، فرانسه، انگلیسی، روسی و لاتینی آشنایی کامل داشت. در ۱۸۳۷ سرپرست مدرسهٔ تفلیس گردید؛ و در ۱۸۴۳ با همین سمت به ایروان منتقل شد. آثارش در ادبیات ملّی ارمنی دارای اهمیّت ویژه‌ای است عقایدی ضد فئودالی و آزادیخواهانه داشت؛ و آثاری نیز در قالب داستان، رمان، مقاله، نمایشنامه، شعر و موسیقی از او باقی‌مانده است. او بنیان‌گذار ادبیات کودکان در ارمنستان بود. در نوشتهٔ معروف خود به نام داغ ارمنستان، رمان عامیانه را پای ریزی کرد. آبوویان جنگهای آزادیخواهانهٔ ارامنه را در دوران جنگهای ایران و روس(۱۸۲۶–۱۸۲۸)در آثار خود نشان داده است. سرانجام در 2(14) آوریل ناپدید گردید آثار: کردها یزیدیها چند نکته مهم دربارهٔ ارامنه

خاچاطور آبوویان نویسنده، شاعر و از مشاهیر ملی ارمنستان در ۱۵ اکتبر ۱۸۰۵ بدنیا آمد. وی در سال ۱۸۲۸ به عنوان یک طلبه جوان با بورس دولت روسیه به دانشگاه دورپات واقع در جمهوری استونی کنونی اعزام می‌شود و به مدت شش سال در محیط علمی و ادبی اروپای رمانتیک تحصیل می‌کند. در بازگشت مقام روحانیت را ترک و به شغل معلمی و مدیریت آموزشی در مدارس تفلیس و بعد ایروان گمارده می‌شود. وی که تحصیل کرده اروپا بود علاوه بر زبان قدیم ارمنی به زبان‌های فارسی، گرجی، روسی، آلمانی و فرانسه آشنایی کامل داشت.

اهمیت آبوویان برای ارمنستان از آن جهت است که وی نخستین کسی بود که در نوشته‌هایش از زبان ارمنی امروزی به جای زبان ارمنی کلاسیک بهره گرفت و به همین خاطر او را اغلب آفریننده ادبیات مدرن ارمنی می‌نامند. آبوویان تا سال ۱۸۳۰ آثار خود را به زبان «گرابار» می‌نوشت اما ناگهان زندگی دانشجویی در دانشگاه «درپای» آلمان روح و اندیشه او را دگرگون کرد و به طور کلی ذهن او را متوجه دنیای دیگری نمود. وی اولین نویسنده ارمنی بود که دریافت ادبیات تنها منحصر به افراد انگشت شمار نیست بلکه باید به تمام افراد یک ملت تعلق داشته باشد. همین انقلاب روحی و دگرگونی اندیشه او بود که ذهن و روح وی را در مطالعهٔ زندگی تودهٔ مردم برانگیخت، تا آنجا که از آن به بعد، یکباره زبان گرابار را با تمام زیبائیهایش کنار گذارد و به زبان مردم نوشت. وی همراه با میکائیل نالبندیان و رافائل پادگانیان از پیشقدمان اصلاح زبان ارمنی محسوب شد و با طرد کلمات ثقیل گرابار و آوردن کلمات و واژه‌های مرسوم عامه مردم، و ابداع سبکی تازه و نوین، به زبان و ادبیات ارمنی، روشنی دیگری بخشید و این کار را تا بدان حد با موفقیت آغاز کرد که از آن به بعد، تمام شاعران و نویسندگان ارمنی زبان، آثار خود را به همین زبان نوشتند. زبانی که بتدریج به صورت زبان فصیح ارمنی امروز درآمده است.

آبوویان نه تنها خود بخاطر نحوه حمایت برخی از کشیشان از حکوت‌های غیر دمکراتیک از مذهب فاصله گرفت بلکه این تأثیر را نیز بر دیگران نیز نهاد. گفته می‌شود میرزا فتحعلی آخوند زاده از جمله کسانی بود که در تفلیس از وی تأثیر پذیرفت. آبوویان نویسنده نخستین رمان سکولار ارمنی به نام "زخم‌های ارمنستان" بود. این رمان که در ۱۸۴۱ نوشته و در ۱۸۵۸ منتشر شد درباره سرنوشت اندوهناک مردم ارمنی در زمان جنگ‌های ایران و روس طی سال‌های ۱۸۲۶ تا ۱۸۲۸ میلادی است. وی رمان معروف "زخم‌های ارمنستان"، را که همچون عاشق‌ها به گویش محلی ارامنه ایروان در نیمه اول قرن نوزدهم نگاشته، در آن توجه‌ای خاصی به هنر عاشق‌ها داشت و به اعتراف خود در نگارش رمانش از هنر و زبان آنان الهام گرفته بود. وی با اشاره به مشکل اساسی خود در ایجاد ارتباط زبانی با عامهٔ مردم در مقدمه رمانش می‌نویسد :"اغلب در کوچه و میدان می‌دیدم که مردم چگونه مجذوب و مبهوت ایستاده و هچنان به یک عاشقِ کور گوش می‌دهند و به او پول می‌دهند که آب از دهانشان سرازیر می‌شود. درمجلس عروسی هم کِی بدون ساز و آواز لقمه از گلوی کسی پایین می‌رفت. زیاد فکر کردم و یک روزی هم به خودم گفتم بیا دستور زبان و فن بلاغت و علم منطق خودت را تا کن بگذار کنار. تو هم یک عاشق شو. هرچه بادا باد. نگین خنجرت که نمی‌افتد، لوحِ زرینت که زایل نمی‌شود. یک روزی هم می‌افتی می میری. کسی نمی‌گوید خدا او را بیامرزد...".

از زمان نگارش رمان آبوویان بیش از ۱۵۰ سال می‌گذرد و زبان ادبی ارمنی در این مدت تغییر و تحول فراوانی کرده است. با این حال، آنچه آبوویان در مقدمه رمانش آورده گواه مستندی است بر این واقعیت که چگونه زبان و فرهنگ عامیانه به شکلی زنده و پویا نقش سازنده و مؤثر خود را در تغییر و تحولات فرهنگی ایفا می‌کند. آبوویان داستان «دختر ترک» را نیز بر اساس داستان قفقازی «اصلی و کرم» نوشته است.

آبوویان در صبحدم سال ۱۸۴۸ از خانه خود در ایروان خارج شد و دیگر کسی ردپایی از او بدست نیاورد. او تنها اندیشمندی نبود که در آن سالها در روسیه تزاری بطرز مشکوکی ناپدید می‌شد. وی در میان مردم ارمنستان از جایگاه بالای برخوردار و در این کشور بسیاری از خیابانها و مراکز دولتی و حتی شهر آبوویان به نام او نام گذاری شده است.

---

خاچاطور آبوویان (ارمنی: Խաչատուր Աբովյան‎; انگلیسی: Khachatur Abovian‎; نویسنده و چهره اجتماعی ملی اوایل سده ۱۹ میلادی اهل ارمنستان که به عنوان پدر ادبیات مدرن ارمنی شناخته می‌شود.

خاچاطور آبویان طلیعه دار خلق زبان جدید بود. او یک روشنگر به تمام معنا بود. حاصل نوآوری زبانی آبویان رمان زخم‌های ارمنستان است. ماتیان اشاره کرد که بعد از آبویان زبان جدید براساس دو گویش ایروانی و استانبولی در دو شاخه شرقی و غربی بوجود آمد.

گارنی

Khachatur Abovian (۱۸۰۵–۱۹۴۸)

خاچاطور آبویان در سال ۱۸۰۵ در روستای کاناکر در نزدیکی ارمنستان متولد شد او دوران ابتدایی را در روستای خود سپری کرده و در سن ده سالگی پدرش او را به حوزه علمیه اجمیادزین برای ادامه تحصیل می‌برد. پنج سال در آنجا می‌ماند و به مقام سارگاواگی sargavag می‌رسد که یک مقام روحانی در کلیسای ارمنی است و سپس به تفلیس و مدرسه نرسیسیان Nersisian می‌رود

در سال ۱۸۳۰ با بورس دولت روسیه به دورپات Durpat واقع در جمهوری استونی امروزی رفته و در آنجا با وساطت پروفسور پاروت آلمانی موفق به راه‌یابی به دانشگاه می‌گردد که سالها آرزوی آن را داشت. پس از پایان تحصیلات عالیه در سال ۱۸۳۶ به میهن خود بازگشت و به شغل معلمی می‌پردازد.

آبویان بنیان‌گذار ادبیات نوین در شرق محسوب می‌شود و اولین رمان‌نویسی بود که به زبان آشخارهابارAshkharhabar یا زبان نوین ارمنی رمان نوشت اولین کار مهم و اساسی وی رمان تاریخی زخم ارمنستان است که در آن به بیان زندگی و رنجهای ملت ارمنی می‌پردازد

آبویان در پایان عمر خود دارای مشکلات عمیق روحی بود که عامل اصلی آن ایده‌های نوین و روشن فکرانه ای بود که از سوی وی معرفی شد که باعث شد دشمنان تاریک اندیش زیادی داشته باشد که همه نوع ستم بر وی روا داشتند و سرانجام در دوم آوریل ۱۸۴۸ زمانی که از منزلش خارج می‌شود دیگر هرگز بازنمی‌گردد (مفقود الاثر شد)

اکنون در ایروان مجسمه یاد بود وی در میدانی که به نام خودش نام گذاری شده قرار دارد.

خاچاطور آبویان طلیعه دار مبارزه برای زبان جدید بود.

آبویان به تمام معنا یک روشنگر بود و بنای آن داشت تا تمامی ارکان دینی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ارمنیان را دگرگون سازد او علاوه بر تدریس، در زمینه‌های مختلف مقاله نوشت و کتاب درسی تدوئین کرد، برای زبانهای ارمنی و آذری دستور زبان نوشت، شعر گفت به تزار طرح اقتصادی پیشنهاد کرد برای ایجاد اصلاحات در کلیسا با جاثلیق وقت درگیر شد.

اما بزرگ‌ترین دغدغهٔ او ایجاد ارتباط زبانی با عامه مردم بود. آبویان که به چندین زبان اروپایی و منطقه ای تسلط و آشنایی داشت احساس می‌کرد در ارتباط با مردمی که در راه بهروزیشان به مبارزه برخاسته زبانش بسته‌است زیرا او نیز مطالبش را به زبان کهن می‌نوشت.

سرانجام روزی تصمیم گرفت به گفته خودش زبان دانی و دستور زبان را به کناری گذاشته و حرف دلش را به همان زبان محاوره ای مردم زادگاهش با آنان در میان نهد.

رمان زخم‌های ارمنستان ده سال پس از غیبت وی منتشر شد و این اولین رمان ارمنی به سبک و سیاق اروپایی و با حال و هوای کاملاً بومی بود.

آبویان، شاعر، نویسنده، روشنفکر برجسته و آموزگار و بنیان‌گذار ادبیات نوین ارمنی است. وی که هنرمندی نابغه و انسانی جستجوگر بود تحقیقات دامنه‌داری در زمینه هنر کلامی مردم انجام داد و چندین ژانر هنری در ادبیات نوین ارمنی ابداع کرده‌است.

آبویان بنیان‌گذار نوول نویسی ارمنی، رمان‌نویسی و داستان‌نویسی برای کودکان است او در درام نویسی هم ذوق آزمایی کرده‌است. همچنین یادگارهای ارزنده ای در زمینه‌های سفر نامه نویسی، خاطره نویسی و ضبط و ثبت فولکلور مردم به شیوه ای نو به یادگار گذاشته‌است.

مشهورترین اثر آبویان رمان زخم ارمنستان است که وی در مقدمه این کتاب بیانیه ادبیات نوین ارمنی را نیز تدوین کرده‌است. این کتاب در واقع پایان دوره کلاسیسیزم و شروع دوره رمانتیسیزم در ادبیات ارمنی را اعلام نمود. او زبان مردم یا آشخارهابرا را به زبان رسمی ادبی تبدیل کرد.

مهم‌ترین نوشته‌ها و آثار وی

• رمان تاریخی زخم ارمنستان Վերք Հայաստանի Verk Hayastani
• اسباب بازی زمان بیکاری Պարապ վախտի խաղալիք
• دختر ترک Թուրքի աղջիկը
• فئودورا یا عشق کودکانه Ֆեոդորա կամ Որդիական
• پیِس (با لهجهٔ ایروانی) պիես (Երևանի բարբառով),
• اوسانه Օվսաննա
• سفر Ճանապարհորդություն
• به سوی ماسیس (کوه آرارات) Դեպի Մասիս

منابع

۱: مقاله جستاری کوتاه در تاریخ ادبیات ارمنی نوشته پروفسور احمد نوری زاده

فصل نامه پیمان – شماره ۱ – بهار ۱۳۷۵

۲: مقاله نگاهی به ادبیات جدید ارمنی نوشته آزاد ماتیان (نویسنده، پژوهشگر، مترجم و استاد دانشگاه اصفهان)

فصل نامه یمان – شماره ۲۱ – پائیز ۱۳۸۶

۳: ویکی‌پدیای ارمنی در مورد خاچاطور آبویان

4: http://hayeren.hayastan.com/english/mainr.php

- =

• http://www.armeniapedia.org/wiki/Khachatur_Abovian
• https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/86227/104

This article "خاچاطور آبوویان (2)" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:خاچاطور آبوویان (2). Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• ساموئل هاروتیونیان (سیاستمدار)
• آنا هاکوبیان (مترجم)
• لوسین مامیان
• تیگران گیوکچیان
• مکرتیچ کوریون
• گوری یتر
• زاروهی خاچاتریان

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• خاچاطور آبوویان (2) in English