روشهای آینده پژوهی
مقدمه[۱][۲]
روشهایی که در پروژه‌های آینده نگاری استفاده می‌شوند، به‌طور عمدهای به سایر جنبه‌های آینده نگاری وابسته اند. این روشها متنوعند و هر یک اهداف متفاوتی دارند. اغلب این روشها از حوزهٔ پیشبینی تکنولوژی در دههٔ ۷۰و یا قبل تر نشأت گرفته و توسعه یافته‌اند. انتخاب نهایی روش در پروژه‌های آینده نگاری، با جلب موافقت حامیان مالی پروژه همراه است، اما بوسیله کمیتهٔ راهبری و مشاوران خارج از پروژه پیشنهاد می‌شود. دسته‌بندی روشهای آینده پژوهی دسته‌بندی روشهای آینده نگاری مشکل است. چون این روشها هنگام کاربرد نسبتاً منعطف هستند، به آسانی طبقه‌بندی نمی‌شوند. با این وجود، دسته‌بندی‌های مختلفی از روشهای آینده نگاری ارائه شده که برخی از آنها را زیر می‌آوریم
۱- روشهای اکتشافی و روشهای هنجاری در این دسته‌بندی، روشها به دو دستهٔ اکتشافی و هنجاری (دستوری یا تجویزی) تقسیم می‌شوند. روشهای اکتشافی به روشهایی اشاره دارند که در پی کشف آینده اند. این روشها از زمان حال شروع شده و رو به سوی آینده دارند و به اصطلاح رو به بیرونند و تلاش می‌نمایند که تحت شرایط مختلف، کشف کنند که کدام آینده رخ می‌دهد. نقطهٔ شروع این روشها در زمان حال است اما دسته دیگر، روشهای هنجاریند که رو به درون هستند. این روشها از یک موقعیت مطلوب در زمان آینده شروع کرده و به زمان حال می‌رسند و چگونگی تحقق آن موقعیت مطلوب را بررسی می‌کنند. در واقع نقطهٔ شروع این روشها، نقطه ای زمانی در آینده است. مشکل بودن دسته‌بندی روشهای آینده نگاری در این دسته‌بندی به خوبی آشکار است. چرا که این دو دسته همپوشانی زیادی دارند و نمی‌توان مرز مشخصی را بین آنها ترسیم نمود. به عبارت دیگر، برخی از روشها در هر دو دسته قرار می‌گیرند
۲- روشهای کمی و کیفی در این دسته‌بندی، روشها را به دو دستهٔ کمی و کیفی تقسیم می‌کنند. روشهای کمی، همان‌طور که از نامشان نیز پیدااست، مبتنی بر اعداد و ارقامند و پیشرفت‌ها و توسعه‌های آتی را در قالبی کمی ارائه می‌نمایند. در مقابل روشهای کیفی قرار دارند که مبتنی بر نظرات و قضاوتهای کیفی هستند.
| روش | کمی | کیفی | هنجاری | اکتشافی |
|---|---|---|---|---|
| مدلسازی عاملیت | X | X | ||
| تحلیل لایهای علتها | X | X | ||
| آشوب و سیستمهای غیرخطی | X | X | ||
| تحلیل تأثیر متقاطع | X | X | ||
| مدلسازی تصمیم | X | X | ||
| روشهای دلفی | X | X | X | |
| مدلسازی آماری و اقتصادسنجی | X | X | ||
| یویش محیطی | X | X | ||
| کاهش آشفتگی محیط | X | X | ||
| چندضلعی آینده | X | X | X | X |
| حلقه آینده | X | X | X | |
| پیشبینی نبوغآمیز، چشمانداز، و شهود | X | X | X | |
| سناریوهای تعاملی | X | X | X | |
| تحلیل ریختشناسانه | X | X | ||
| مفهوم چند منظر | X | X | X | |
| روشهای مشارکتی | X | |||
| بازارهای پیشبینی | X | X | ||
| درخت ارتباط | X | X | ||
| تصمیمگیری پابرجا | X | X | ||
| سناریوها | X | X | X | X |
| نقشهراه علم و فناوری | X | X | X | X |
| شبیهسازی ـ بازی | X | X | ||
| شاخص وضعیت آینده | X | X | X | X |
| تحلیل ساختاری | X | X | X | |
| تحلیل جانشینی | ||||
| مدلسازی سیستمها | X | X | ||
| تحلیل توالی فناوری | X | X | ||
| متنکاوی | X | X | X | |
| تحلیل تأثیر بر روند | X | X | ||
| چشم اندازسازی | X | X | ||
| شگفتی سازها | X |
۳-روشهای مبتنی بر داده و روشهای مبتنی بر نظر متخصصان دراین دسته‌بندی، روشها را به دو دستهٔ روشهای مبتنی بر داده و روشهای مبتنی بر نظر افراد خبره تقسیم می‌کنند. روشهای مبتنی بر داده روشهایی هستند که بر داده‌ها، مفروضات و دانشهای موجود و مدون مبتنی هستند و در مقابل، روشهای مبتنی بر نظر متخصصان، آنهایی هستند که به دنبال دستیابی و استخراج دانش نهانِ نزد متخصصان و خبرگان هستند.
۴- تقسیم‌بندی براساس هدف دراین دسته‌بندی که توسط مایلز و کینان مطرح شده، روشهای آینده نگاری در چهار گروه زیر قرار می‌گیرند نخست- روشهای معطوف به شناسایی موضوعها که در پی شناسایی موضوعها و حوزه‌هایی هستند که در فرآیندآینده‌نگاری پوشش داده می‌شوند. دوم- روشهای معطوف به برونیابی که به دنبال تعمیم روندهای گذشته به آینده اند. سوم- روشهای معطوف به خلاقیت که می‌خواهند خلاقیت را در فرایند آینده نگاری وارد کنند چهارم- روشهای معطوف به اولویتبندی که به منظور اولویت گذاری، استفاده می‌شوند
| نام روش | توضیح |
|---|---|
| روشهای اکتشافی | در پی کشف آینده اند. |
| روشهای هنجاری | در پی بررسی چگونگی تحقق یک موقعیت مطلوب در آینده ند. |
| روشهای کمی | مبتنی بر اعداد و ارقامند. |
| روشهای کیفی | مبتنی بر نظرها و قضاوتهای کیفی هستند. |
| روشهای مبتنی بر فرض | مبتنی بر داده‌ها و مفروضات و دانش احصاء شدهاند. |
| روشهای مبتنی بر نظرات متخصصان | به دنبال استخراج دانشهای متخصصان و خبرگان هستند. |
| روشهای معطوف به شناسایی موضوعها | در پی شناسایی موضوعها و حوزه‌هایی هستند که در |
| روشهای معطوف به برونیابی | آیندهنگاری پوشش داده می‌شوند. |
| روشهای معطوف به خلاقیت | در پی برونیابی و تعمیم روندهای گذشته به آیندهاند. |
| روشهای معطوف به اولویت بندی | به دنبال وارد نمودن خلاقیت در فرایند آیندهنگاری هستند. در جهت تعیین اولویتها به کار می‌روند |
This article "روشهای آینده پژوهی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:روشهای آینده پژوهی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
