روش های آینده پژوهی
مقدمه[۱][۲]
روشهایی که در پروژه‌های آینده نگاری استفاده می‌شوند، به‌طور عمدهای به سایر جنبه‌های آینده نگاری وابسته اند. این روشها متنوعند و هر یک اهداف متفاوتی دارند. اغلب این روشها از حوزهٔ پیش‌بینی تکنولوژی در دههٔ ۷۰و یا قبل تر نشأت گرفته و توسعه یافته‌اند. انتخاب نهایی روش در پروژه‌های آینده نگاری، با جلب موافقت حامیان مالی پروژه همراه است، اما بوسیله کمیتهٔ راهبری و مشاوران خارج از پروژه پیشنهاد می‌شود. دسته‌بندی روشهای آینده پژوهی دسته‌بندی روشهای آینده نگاری مشکل است. چون این روشها هنگام کاربرد نسبتاً منعطف هستند، به آسانی طبقه‌بندی نمی‌شوند. با این وجود، دسته‌بندی‌های مختلفی از روشهای آینده نگاری ارائه شده که برخی از آنها را زیر می‌آوریم
۱- روشهای اکتشافی و روشهای هنجاری در این دسته‌بندی، روشها به دو دستهٔ اکتشافی و هنجاری (دستوری یا تجویزی) تقسیم می‌شوند. روشهای اکتشافی به روشهایی اشاره دارند که در پی کشف آینده اند. این روشها از زمان حال شروع شده و رو به سوی آینده دارند و به اصطلاح رو به بیرونند و تلاش می‌نمایند که تحت شرایط مختلف، کشف کنند که کدام آینده رخ می‌دهد. نقطهٔ شروع این روشها در زمان حال است اما دسته دیگر، روشهای هنجاریند که رو به درون هستند. این روشها از یک موقعیت مطلوب در زمان آینده شروع کرده و به زمان حال می‌رسند و چگونگی تحقق آن موقعیت مطلوب را بررسی می‌کنند. در واقع نقطهٔ شروع این روشها، نقطه ای زمانی در آینده است. مشکل بودن دسته‌بندی روشهای آینده نگاری در این دسته‌بندی به خوبی آشکار است. چرا که این دو دسته همپوشانی زیادی دارند و نمی‌توان مرز مشخصی را بین آنها ترسیم نمود. به عبارت دیگر، برخی از روشها در هر دو دسته قرار می‌گیرند
۲- روشهای کمی و کیفی در این دسته‌بندی، روشها را به دو دستهٔ کمی و کیفی تقسیم می‌کنند. روشهای کمی، همان‌طور که از نامشان نیز پیدااست، مبتنی بر اعداد و ارقامند و پیشرفت‌ها و توسعه‌های آتی را در قالبی کمی ارائه می‌نمایند. در مقابل روشهای کیفی قرار دارند که مبتنی بر نظرات و قضاوت‌های کیفی هستند.
| روش | کمی | کیفی | هنجاری | اکتشافی |
|---|---|---|---|---|
| مدلسازي عامليت | X | X | ||
| تحليل لايهاي علتها | X | X | ||
| آشوب و سيستمهاي غيرخطي | X | X | ||
| تحليل تأثير متقاطع | X | X | ||
| مدلسازي تصميم | X | X | ||
| روشهاي دلفي | X | X | X | |
| مدلسازي آماري و اقتصادسنجي | X | X | ||
| يويش محيطي | X | X | ||
| کاهش آشفتگي محيط | X | X | ||
| چندضلعي آينده | X | X | X | X |
| حلقه آينده | X | X | X | |
| پيشبيني نبوغآميز، چشمانداز، و شهود | X | X | X | |
| سناريوهاي تعاملي | X | X | X | |
| تحليل ريختشناسانه | X | X | ||
| مفهوم چند منظر | X | X | X | |
| روشهاي مشارکتي | X | |||
| بازارهاي پيشبيني | X | X | ||
| درخت ارتباط | X | X | ||
| تصميمگيري پابرجا | X | X | ||
| سناريوها | X | X | X | X |
| نقشهراه علم و فناوري | X | X | X | X |
| شبيهسازي ـ بازي | X | X | ||
| شاخص وضعيت آينده | X | X | X | X |
| تحليل ساختاري | X | X | X | |
| تحليل جانشيني | ||||
| مدلسازي سيستمها | X | X | ||
| تحليل توالي فناوري | X | X | ||
| متنکاوي | X | X | X | |
| تحليل تأثير بر روند | X | X | ||
| چشم اندازسازي | X | X | ||
| شگفتي سازها | X |
۳-روشهای مبتنی بر داده و روشهای مبتنی بر نظر متخصصان دراین دسته‌بندی، روشها را به دو دستهٔ روشهای مبتنی بر داده و روشهای مبتنی بر نظر افراد خبره تقسیم می‌کنند. روشهای مبتنی بر داده روشهایی هستند که بر دادهها، مفروضات و دانش‌های موجود و مدون مبتنی هستند و در مقابل، روشهای مبتنی بر نظر متخصصان، آنهایی هستند که به دنبال دستیابی و استخراج دانش نهانِ نزد متخصصان و خبرگان هستند.
۴- تقسیم‌بندی براساس هدف دراین دسته‌بندی که توسط مایلز و کینان مطرح شده، روشهای آینده نگاری در چهار گروه زیر قرار می‌گیرند نخست- روشهای معطوف به شناسایی موضوعها که در پی شناسایی موضوعها و حوزه‌هایی هستند که در فرآیندآینده‌نگاری پوشش داده می‌شوند. دوم- روشهای معطوف به برونیابی که به دنبال تعمیم روندهای گذشته به آینده اند. سوم- روشهای معطوف به خلاقیت که می‌خواهند خلاقیت را در فرایند آینده نگاری وارد کنند چهارم- روشهای معطوف به اولویتبندی که به منظور اولویت گذاری، استفاده می‌شوند
| نام روش | توضیح |
|---|---|
| روشهاي اكتشافي | در پي كشف آينده اند. |
| روشهاي هنجاري | در پي بررسي چگونگي تحقق يك موقعيت مطلوب در آينده ند. |
| روشهاي كمي | مبتني بر اعداد و ارقامند. |
| روشهاي كيفي | مبتني بر نظرها و قضاوتهاي كيفي هستند. |
| روشهاي مبتني بر فرض | مبتني بر دادهها و مفروضات و دانش احصاء شدهاند. |
| روشهاي مبتني بر نظرات متخصصان | به دنبال استخراج دانشهاي متخصصان و خبرگان هستند. |
| روشهاي معطوف به شناسايي موضوع ها | در پي شناسايي موضوعها و حوزههايي هستند كه در |
| روشهاي معطوف به برونيابي | آيندهنگاري پوشش داده ميشوند. |
| روشهاي معطوف به خلاقيت | در پي برونيابي و تعميم روندهاي گذشته به آيندهاند. |
| روشهاي معطوف به اولويت بندي | به دنبال وارد نمودن خلاقيت در فرآيند آيندهنگاري هستند. در جهت تعيين اولويتها به كار ميروند |
This article "روش های آینده پژوهی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:روش های آینده پژوهی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
