زمین شناسی در ایران باستان
دوره 4000 تا 10000 سال قبل[ویرایش]
حدود ده هزار سال قبل
کشف آویز مسی کوچک (از مس آزاد Native copper) و یا مالاکیت Cu2CO3(OH)2 در غار شنیدار در بلندیهای برادوست کردستان [1] نشان می‌دهد که در اين زمان مس آزاد کانسنگ شناخته شده بوده و به ویژگیهای فیزیکی آن نیز پس برده بودند.
نه تا هشت هزار سال قبل
کف خانه های پیدا شده در تپه علی کش، با یک گونه از حصیر قیر اندود، پوشانده شده است. در نتیجه قیر ماده ایده ای شناخته شده در اين دوران بوده است. [2]
هفت تا شش هزار سال قبل
در اين دوره دُر کوهی (کوارتز) از از دهکده ای در نزدیکی درياچه ی وان استخراج میشد و اين بلور در ایران پیش از هخامنشی شناخته شده بوده.[3] فیروزه از کهن ترین کانی های زینتی بوده که در دوره های مختلف از معدن نیشابور استخراج می‌شده است. فیروزه به صورت مهره های زینتی در تپه زاغه ي جنوب قزوین در هشت هزار سال قبل و همچنین در دوره مهرگان پاکستان کنونی در 7000 سال قبل استفاده می‌شده [4]
شش تا پنج هزار سال قبل
در اين دوره کاریز (قنات) در دشت های مرکزی ايران به کار گرفته شد.[5]با اینکه اين اختراع اهمیت زیادی در کشاورزی داشته ولی از دیدگاه زمین شناسی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای ساختن قنات انسان در اين دوره نیازمند داشتن دانش های زیر بود. 1. شناسایی و گسترش چگونگی جریان آب‌های روزمینی (آبشناسی) 2. شناسایی فراز و نشیب زمین (توپوگرافی)، ترازیابی، محاسبه شیب، تعیین و تصحیح مسیر کاریز با مساحی. 3. شناسایی کامل از لایه های آبدار و بی آب زیر زمینی، جریان آب‌های زیر زمینی، جهت جریان و فرورفتن آب‌های زیر زمینی (آبشناسی زیر زمینی) 4. شناسایی ویژگی های رسوبی ابرفتی دشت 5. آگاهی از رویه ایستایی آب‌های زیرزمینی و قانون تعادل مايعات در ظرف همپیوند
دوره اسکندر مقدونی[ویرایش]
به سبب از هم پاشیدن شالوده کشور در اثر هجوم ویرانگر اسکندر مقدونی و سلطنت سلوکیان که پس از اسکندر در ایران جا خوش کردند، اطلاعات زیادی از اين دوره در دست نیست.
دوره ساسانیان[ویرایش]
مهرها و استوانه های پیدا شدهٔ ساسانی بیشتر از جنس کوارتز، گارنت، ازوریت، مالاکیت، اسپینل، تورمالین، فیروزه، لاجورد، سافیر، مرمر و تراورتن بوده است.[6] کانهای سرب نخلک و مس قلعه زری در دوره ساسانیان استخراج می‌شدند. فرآورده های فلزی اين دوره از راه بیزانتین (Byzantium) به اروپا فرستاده میشد [7]
دوره اسلامی[ویرایش]
پورسینا (ابوعلی سینا) ایجاد برخی کوه‌ها را نتیجه زمین لرزه می‌داند که آن نیز بوسیله آزاد شدن بخارات حبس شدهٔ زیر زمین صورت می‌گیرد . او گفته است :"جبال غالبا به دو طریق تکوین یافته اند یا بوسیله آتشفشان زمین مثل اینکه مواقع زلزله دیده شده است که قسمتی از زمین از داخل بالا آمده است و یا از جریان شدید آبها پیدا شده اند.
بهمنیار ابن مرزبان از شاگردان پورسینا که در سال 458 درگذشته در کتاب التحصیل دیدگاه های ابن سینا را درباره چگونگی پدید آمدن زلزله آورده است:'' اما زلزله ها که حرکتی است که در جزوی از اجزای :مین فرود آید، به سبب آنکه در تحت بود، متحرک شود. هر آینه آنچه بر فوق بود هم متحرک شود و سبب آن یا بادی بود، یا بخاری، یا دخانی و بس.''[8]
منابع[ویرایش]
- soechi,A copper mineral pendant from nothen Iraq. Antiquity 43,pp,1969
- زاوش _ کانی شناسی در ایران قدیم، جلد1. انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 1355
- Child _ New light on the most amcient East, Rontledge and Ltd, 1952
- ملک شهمیرزاد _مقاله : بررسی طبقه اجتماعی در دوران استقرار در روستا بر اساس روش تدفین در زاغه.1367
- سجادی _ قنات : تاریخچه، ساختمان و چگونگی گسترش آن در جهان. 1361
- گفتار آقای عندلیبی اردیبهشت 1367
- Contribution to the Seismotectonics of Iran part(II) 1976
- بهمنیار مرزبان در کتاب التحصیل
This article "زمین شناسی در ایران باستان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:زمین شناسی در ایران باستان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
