زهره
- تغییرمسیر الگو:جعبه اطلاعات سیاره
زُهره[۱] (با نام پارسی ناهید و لاتین ونوس) به ترتیب نزدیکی به خورشید، دومین سیاره زمین‌سان منظومه خورشیدی است که مدار آن در میان مدارهای زمین و تیر (عطارد) قرار گرفته‌است. زهره نزدیکترین سیاره به زمین است و بعد از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی طبیعی است که به هنگام شب در آسمان زمین دیده می‌شود و قدر ظاهری آن به ۴٫۶- می‌رسد.
زهره، بدون ماه است و در مدار تقریباً دایره‌واری به‌دور خورشید می‌گردد. برخی منجمان باور بر این دارند که سیاره عطارد، ماه زهره بوده‌است که از آن جدا شده و در مدار خورشید قرار گرفته‌است .[نیازمند منبع] زهره از بسیاری دیدگاه‌ها ازجمله اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به خاطر همین نزدیکی‌ها آن را سیاره «خواهر زمین» نیز خوانده‌اند.
زهره گرم‌ترین سیاره در سامانه خورشیدی است. این سیاره دارای هواکره است. جو ضخیم و غلیظ آن موجب می‌شود که دیدن سطح آن از طریق رصد، دشوار باشد. بیشتر هواکره آنرا کربن دی‌اکسید تشکیل داده و در ابرهای فوقانی آن قطرات ریز سولفوریک اسید وجود دارد. وجود کربن دی‌اکسید در جو این سیاره که گرما را در سیاره نگه می‌دارد دمای آن را به مقدار بسیار چشم‌گیری (۴۸۰ درجه سانتیگراد نزدیک سطح سیاره) افزایش داده‌است.
این سیاره یکی از سیاره‌های سنگی و فشرده و دارای آتشفشان‌های فعال، زمین‌لرزه و رشته‌کوه است. زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خورشید ۲۲۵ روز زمینی است.
زهره در سنجش با بیشتر سیاره‌ها در سامانه خورشیدی از جمله زمین، کروی‌تر است و به علت چرخش بسیار آهسته دور محوری آن، پدیده تورفتگی یا مسطح شدن قطب‌ها و برآمدگی یا تورم نواحی استوایی در آن، کمتر از دیگر سیارات رخ می‌دهد. طول یک شبانه‌روز زهره از یک سال این سیاره کمی بلندتر است.
ابن سینا در سده یازده میلادی گذر زهره از مقابل قرص خورشید را مشاهده کرده‌است.[۲] ابن باجه اخترشناسی اندلسی در سده دوازدهم میلادی از رصد دو سیاره به شکل دو نقطه سیاه بر سیمای خورشید خبر داد که یک قرن پس از او قطب‌الدین شیرازی، ستاره‌شناس ایرانی در رصدخانه مراغه آن را به‌درستی با عنوان گذر زهره و تیر از جلوی خورشید شناسایی کرد.[۳]
مقایسه با زمین[ویرایش]
سیاره زهره بدون ماه است ولی از بسیاری دیدگاه‌ها مانند اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به خاطر همین نزدیکی‌ها آن را سیاره خواهر زمین نیز خوانده‌اند.[۴]
قطر زهره کمی کوچک‌تر از قطر زمین و نزدیک به ۱۲٫۰۹۲ کیلومتر است[۵] در حالی که قطر زمین ۱۲٫۷۵۶ کیلومتر است
جرم زهره نیز نزدیک به ۸۱ درصد جرم زمین و چگالی آن نزدیک به ۹۵ درصد چگالی زمین است. با این حال زهره در سنجش با بیشتر سیاره‌ها در سامانه خورشیدی از جمله زمین، کروی‌تر است و به علت چرخش بسیار آهسته دور محوری آن، پدیده تورفتگی یا مسطح شدن قطب‌ها و برآمدگی یا تورم نواحی استوایی در آن، کمتر از دیگر سیارات رخ می‌دهد.
سطح سیاره[ویرایش]
این سیاره یکی از سیاره‌های سنگی و فشرده و دارای آتشفشان‌های فعال، زمین‌لرزه و رشته‌کوه است.[۶]
ساختار داخلی[ویرایش]
بر اساس یافته‌های ونرا ۴ در ۱۹۶۷ سیاره زهره دارای میدان مغناطیسی بسیار ضعیفی است.[۷][۸]
جو[ویرایش]
این سیاره دارای هواکره است. جو ضخیم و غلیظ آن موجب می‌شود که دیدن سطح آن به سادگی، ممکن نباشد.[۹]
تفاوت بزرگ زهره با زمین، جو آن است که ۹۶٫۵٪ آن را کربن دی‌اکسید و ۳٫۵٪ آن را نیتروژن تشکیل داده و در ابرهای فوقانی آن قطرات ریز سولفوریک اسید وجود دارد. وجود کربن دی‌اکسید در جو این سیاره دمای آنرا به مقدار بسیار چشم‌گیری افزایش داده‌است (تا ۴۸۰ درجه سلسیوس در سطح سیاره).[۵][۹]
زهره گرم‌ترین سیاره در سامانه خورشیدی است. نور آفتاب پس از نفوذ در جو این سیاره و جذب شدن توسط سطح آن، به‌صورت گرما از سطح بازتابیده می‌شود. اما انبوه کربن دی‌اکسید جو زهره، این گرمای بازتابیده را به دام انداخته و از رها شدن آن در فضای بیرونی جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما که به اثر گلخانه‌ای معروف است میانگین گرمای زهره را بیش از هر سیاره دیگری (حتی سیاره تیر) در سامانه خورشیدی بالا برده‌است. بطوریکه این حرارت برای ذوب کردن فلز سرب کافیست. از اینرو پیدایش زندگی شبه انسان خاکی، در این سیاره، غیرممکن است.
مدار[ویرایش]
زهره در مدار تقریباً دایره‌واری با میانگین فاصله ۱۰۸ میلیون کیلومتر از خورشید، به دور آن می‌گردد. هنگامی که در نزدیکترین وضعیت نسبت به زمین قرار می‌گیرد، فاصله آن دو با هم ۴۱ میلیون کیلومتر است[۱۰] و در دورترین حالت این دوری به ۲۵۷ میلیون کیلومتر می‌رسد.
طول شبانه‌روز[ویرایش]
زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خودش ۲۴۳ روز زمین است. در واقع زهره آنقدر کند و آهسته دوران می‌کند که یک شبانه‌روزش ۲۴۳ روز طول می‌کشد، و یک سال شمسی در زهره هم کمی کمتر از این مقدار و ۲۲۵ روز است.
نام‌گذاری[ویرایش]
دیگر نام این سیاره ناهید بوده و در فارسی بیدخت و بیلفت نیز نامیده می‌شد.[۱۱] و واژه بیدُخت در شکل کهن‌تر خود بَغدخت و به معنای «دختر خدا» بوده‌است.[۱۲] نام این سیاره در زبان لاتین، ونوس، برگرفته از نام خدای عشق و زیبایی روم باستان است. در یونان باستان، نام خدای آفرودیته بر آن نهاده شد.
کاوش‌ها[ویرایش]
در اوایل دهه ۱۹۶۰ راداری را به سوی زهره نشانه‌روی کردند که سیگنال‌های آن از ابرهای این سیاره عبور کرده و پس از برخورد با سطح جامد سیاره، منعکس شد. برای نخستین بار دانشمندان اطلاع جالبی را دربارهٔ سطح زهره به‌دست آوردند که نشان می‌داد زهره دارای حرکت چرخشی در جهت معکوس است. چرخش آن از شرق به غرب است و آفتاب از مغرب طلوع و در مشرق غروب می‌کند.
مارینر ۲[ویرایش]
فضاپیمای مارینر ۲، ساخت ناسا که در اوت ۱۹۶۲ پرتاب شد، در دسامبر ۱۹۶۲ از ۳۵۰۰۰ کیلومتری زهره گذشت. مشاهدات این سفینه نشان داد که زهره را ابرهای سفید رنگ مایل به زردی، کاملاً پوشانده‌است و شکافی در این ابرها نیست که از راه آن بتوان نظری به سطح جامد این سیاره افکند.
مارینر ۱۰[ویرایش]
فضاپیمای مارینر ۱۰ در فوریه ۱۹۷۴ از ارتفاعی کمتر از ۶۵۰۰ کیلومتری، زهره را مورد پژوهش قرار داد و معلوم شد که این ابرها حرکت منطقه‌ای دارند و با سرعتی بیش از ۲۴۰ کیلومتر در ساعت سیاره را دور می‌زنند و در مناطقی از زهره که رو به خورشید است، برهمکنشی میان جریان‌های بزرگ مقیاس همرفتی با این حرکت منطقه‌ای وجود دارد.
ونرا ۹[ویرایش]
در ۲۲ اکتبر ۱۹۷۵ وسیله‌ای از سفینه بدون سرنشین ونرا ۹ متعلق به اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، بر زهره فرود آمد و علی‌رغم شرایط فوق‌العاده سخت دما و فشار توانست به مدت ۲ ساعت عکس‌هایی از چشم‌انداز این سیاره بگیرد و اطلاعات گسترده‌ای از سطح زهره بفرستد.
ونرا ۱۰[ویرایش]
سه روز پس از آن وسیله مشابهی از سفینه ونرا ۱۰ در ۲۲۰۰ کیلومتری محل فرود وسیله ونرا ۹ به زهره نشست و یافته‌های خود را به مدت ۶۵ دقیقه ارسال کرد. این عکس‌ها، نخستین عکس‌هایی بودند که تا آن زمان از سطح سیاره‌ای دیگر گرفته شده بود.[۱۳]
کاوشگر مداری ونوس‌اکسپرس، یازدهم آوریل سال ۲۰۰۶ میلادی وارد مدار سیاره زهره شد و تنها پس از یک روز موفق شد نخستین تصویر را از قطب جنوب این سیاره برداشت و به زمین بفرستد.[۱۴]
كاوشگر اروپايي ناهيد (ايو EVE)[ویرایش]
اين كاوشگر با همكاري آژانس فضايي اروپا و روسيه قرار بوده كه در سال 2013 به فضا پرتاب و بر سطح ونوس بنشيند ولي تا بحال (سال 2018) به انجام نرسيده است.[۱]
در فرهنگ ایران[ویرایش]
اسطوره‌شناسی[ویرایش]
در اسطوره‌شناسی ایرانیان به ویژه اسطوره‌شناسی هخامنشیان، این سیاره را به ایزدبانو آناهیتا و در زبان پارسی میانه به اَناهید ایزد باروری و آب‌ها، در بندهشن بزرگ مرتبط می‌دانند. در متون به زبان اوستایی مهریشت (یشت ۱۰)، مهر (ایزد) با آناهیتا پیوندهایی دارد. نام ناهید مشتق شده از اَناهید و آناهیتا است.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
در ادبیات[ویرایش]
سیاره زهره در ادبیات ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. این سیاره نماد عشق و دلدادگی است و صاحب آن خداوند عشق است. از داستان‌های آن می‌توان به داستان نظامی گنجوی یا داستان ایرج میرزا اشاره کرد.
در عجایب‌المخلوقات زکریای قزوینی چنین آمده که: عاشق چون نظر در زهره کند، حرارت عشق بر وی سنگین‌تر شود و الفت آورد میان مردان و زنان و گویند وقت نکاح اگر که زهره ناظر باشد و نیکوحال، میان زن و مرد محبتی عجب افتد.
در شعر[ویرایش]
فردوسی[ویرایش]
فردوسی در آغاز شاهنامه این چنین می‌گوید:[۱۹]
| به نام خداوند جان و خرد | کزین برتر اندیشه برنگذرد | |
| خداوند نام و خداوند جای | خداوند روزی ده و رهنمای | |
| خداوند کیوان و گردان سپهر | فروزنده ماه و ناهید و مهر | |
(فردوسی) |
حافظ[ویرایش]
| دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان | چرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست | |
| ز جور کوکب طالع سحرگهان چشمم | چنان گریست که ناهید دید و مَه دانست | |
(حافظ) |
جستارهای وابسته[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
- صفحه ویژه زهره در وبگاه ناسا
- صفحه ویژه زهره اکسپرس در وبگاه آژانس فضایی اروپا
- Venus - Educational facts and history of the planet Venus
- Planet Venus Facts: A Hot, Hellish & Volcanic Planet
- Venus Facts - Interesting Facts about Planet Venus - Space Facts
- Venus Facts: Interesting Facts about Planet Venus • The Planets
پانویس[ویرایش]
- ↑ «زُهره، ناهید» [نجوم] هم‌ارزِ «Venus»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ زُهره)صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خطای لوآ در پودمان:Citation/CS1/en/Identifiers در خط 47: attempt to index field 'wikibase' (a nil value).
- ↑ S. M. Razaullah Ansari (2002). History of Oriental Astronomy: Proceedings of the Joint Discussion-17 at the 23rd General Assembly of the International Astronomical Union, Organised by the Commission 41 (History of Astronomy), Held in Kyoto, August 25–26, 1997. اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا. p. 137. ISBN 978-1-4020-0657-9.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Faure, Gunter; Mensing, Teresa M. (2007). Introduction to planetary science: the geological perspective. Springer eBook collection. Springer. p. 201. ISBN 978-1-4020-5233-0.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Atmosphere of Venus". The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflght. Retrieved 29 April 2007.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Frankel, Charles (1996). Volcanoes of the Solar System. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47770-3.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ خطای لوآ در پودمان:Citation/CS1/en/Identifiers در خط 47: attempt to index field 'wikibase' (a nil value).
- ↑ Kivelson G. M.; Russell, C. T. (1995). "Introduction to Space Physics". Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45714-9.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Taylor, Fredric W. (2014). "Venus: Atmosphere". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. Encyclopedia of the Solar System. Oxford: Elsevier Science & Technology. ISBN 978-0-12-415845-0. Retrieved 12 January 2016.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Williams, David R. (15 April 2005). "Venus Fact Sheet". NASA. Retrieved 12 October 2007.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ دهخدا: بیدخت و بیلفت
- ↑ دهخدا: بیدخت.
- ↑ دگانی، مایر - «نجوم به زبان ساده»، تهران مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی ۱۳۸۶، شابک ۹۷۸−۹۶۴−۳۴۲−۲۵۴−۷
- ↑ اولین تصاویر ونوس‌اکسپرس از سیاره زهره، از وبگاه دانش فضایی، بازدید: ۲۲ خرداد ۱۳۸۹
- ↑ Boyce, Mary. "ANĀHĪD". w:Encyclopaedia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. Archived from the original on 1 May 2008. Retrieved 2010-02-20.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Schmidt, Hanns-Peter. "MITHRA". w:Encyclopaedia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. Archived from the original on 12 July 2008. Retrieved 2010-02-20.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ MacKenzie, D. N. (2005). A concise Pahlavi Dictionary. London & New York: Routledge Curzon. ISBN 0-19-713559-5.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Mo'in, M. (1992). A Persian Dictionary. Six Volumes. 5–6. Tehran: Amir Kabir Publications. ISBN 1-56859-031-8.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «شاهنامه/آغاز کتاب».صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «حافظ (غزلیات)/به کوی میکده هر سالکی که ره دانست».صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
منابع[ویرایش]
- «Venus." Britannica Student Library. Ultimate Reference Suite.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Venus». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.الگو:زهره
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ [[Commons:Category:{{#Property:P373}}|زهره]] موجود است. |
This article "زهره" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:زهره. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
|
This page exists already on Wikipedia. |
