زیرشاخه های انفورماتیک پزشکی

زیرشاخه های انفورماتیک پزشکی انفورماتیک پزشکی رشته ای میان رشته ای متشکل از علوم مختلف همانند پزشکی، علوم کامپیوتر، علوم داده، مدیریت اطلاعات و غیره می باشد. ماهیت میان رشته ای این رشته، موجب پدید آمدن زیرشاخه های تحقیقاتی بسیاری در این حوزه از دانش شده است. در این جستار به معرفی اجمالی چند زیر شاخه ی این رشته با استفاده از کتاب انفورماتیک زست پزشکی دکتر ادوارد شرتلیف می پردازیم.

زیر شاخه های انفورماتیک پزشکی[ویرایش]

تصمیم‌گیری زیست پزشکی: استدلال احتمالات بالینی[ویرایش]

تصمیم‌گیری زیست پزشکی: استدلال احتمالات بالینی(Probability medical reasoning) از آنجا که داده بالینی ناقص و نتیجه درمان نامشخص است، متخصصین سلامت معمولاً با انتخاب های دشوار روبرو هستند. این مبحث از انفورماتیک زیست پزشکی احتمال در استدلال پزشکی را به عنوان روشی معرفی میکند که میتواند به ارائه کنندگان مراقبت بهداشتی در در مقابله با عدم اطمینان در بسیاری از تصمیمات پزشکی کمک نماید.

علوم شناختی و انفورماتیک زیست پزشکی[ویرایش]

علوم شناختی و انفورماتیک زیست پزشکی(Cognitive science and biomedical science) علوم شناختی یک حوزه میان رشته ای است که از رشته هایی مانند روانشناسی شناختی، هوش مصنوعی، علوم اعصاب، زبانشناسی، مردم شناسی و فلسفه تشکیل شده است. از دیدگاه انفورماتیک علوم شناختی میتواند چارچوبی برای تحلیل و مدلسازی عملکرد پیچیده انسان در مواجهه با فناوری ایجاد کند. علوم شناختی میتواند نگرشی بر اصول قابلیت استفاده و یادگیری سیستم، روند تشخیص به موقع پزشک، آموزش متخصصان مراقبت بهداشتی، بیماران و مصرف‌کنندگان ایجاد کند. [۱]

معماری کامپیوتر برای مراقبت بهداشتی و زیست پزشکی][ویرایش]

معماری کامپیوتر برای مراقبت بهداشتی و زیست پزشکی(Computer architecture for healthcare and biomedicine) معماری طراحی یا برنامه‌ریزی سیستم ها محسوب میشود و جنبه فیزیکی و مفهمومی را در برمیگیرد. معماری کامپیوتر برای مراقبت بهداشتی و زیست پزشکی شامل طراحی فیزیکی و نقشه مفهومی کامپیوترها و سیستم اطلاعات است که در نرم‌افزارهای زیست پزشکی مورد استفاده قرار میگیرند. در این مبحث مفاهیم اساسی مربوط به سخت‌افزار، نرم‌افزار و سیستمهای توزیع شده مورد بررسی قرار میگیرند که عبارتند از اکتساب داده، امنیت و اشتراک آن.

استاندارهای انفورماتیک زیست پزشکی[ویرایش]

استاندارهای انفورماتیک زیست پزشکی(Standard in bioinformatics) سازمان ها فاکتورهای مختلفی برای ایجاد استانداردهای استفاده شده در انفورماتیک زیست پزشکی دارند. توسعه و به روز رسانی استانداردها که جنبه های متفاوتی از مدیریت اطلاعات زیست پزشکی را پشتیبانی میکند بسیار حائز اهمیت و کاربردی است. در این زمینه استانداردهای عمومی قابل توجهی ایجاد شده است که برای ایجاد توانایی انتقال ساده داده بین سیستم ها و ایجاد مخازن اطلاعاتی استفاده میشوند. استفاده از استانداردهای تأیید شده و خاص، اثربخشی را افزایش وعدم کارایی این سیستم ها را کاهش میدهد.

پردازش زبان طبیعی در مراقبت بهداشتی و زیست پزشکی[ویرایش]

پردازش زبان طبیعی در مراقبت بهداشتی و زیست پزشکی(Natural language processing in healthcare and medical bioinformatics) امروزه نگهداری اطلاعات متنی به دلیل تولید سریع آنها برای متخصصین مراقبت بهداشتی و دانشمندان سخت خواهد بود و آنان برای یافتن، مدیریت و تحلیل دانش و داده برخط به کمک نیاز دارند. هرچند اطلاعات ارزشمندی در متن ها وجود دارد اما قالب مناسبی برای پردازش کامپیوتری نیست و باید درنظر داشت که پردازش متون به دلیل وجود زبانها و ویژگی ها مختلف بسیار مشکل می باشد و این دقیقاً همان لحظه ای است که NLP به میان می آید. NLP درواقع پردازش زبان طبیعی است که شامل یک مجموعه از تکنیک های محاسباتی برای تحلیل و نمایش زبان طبیعی و همچنین تجزیه و تحلیل آنها دریک یا چند سطح است. پردازش زبان طبیعی در سطوح مختلف امکان‌پذیر است. برای همین منظور سیستم های متفاوت پردازش زبان طبیعی در بخش های متعددی برای پردازش زبان در سطوح متفاوت استفاده می شوند. تفاوت میان سیستم ها ناشی از توانایی هریک از بخشهاست. همچنین تلاش عمده در این زمینه ماشینی کردن فرایند درک و برداشت مفاهیم زبان طبیعی است.

اانفورماتیک تصویربرداری زیست پزشکی[ویرایش]

انفورماتیک تصویربرداری زیست پزشکی (Biomedical imaging informatics) با توجه به افزایش چشمگیر نقش تصاویر در زیست پزشکی، افزایش دسترسی به تصاویر دیجیتالی، ظهور شبکه و سخت‌افزارهای قدرتمند کامپیوتری و رواج روش های پردازش تصویر، تصاویر دیجیتال به داده اصلی تبدیل شده اند که در تمام کاربردهای انفورماتیک زیست پزشکی باید مورد توجه قرار گیرد. وظایف انفورماتیک تصویربرداری را میتوان به‌طور کلی تحت عناوین، اکتساب، بازنمایی محتوا، مدیریت و ذخیره‌سازی، پردازش تصویر تفسیر یا استدلال کامپیوتری دسته‌بندی کرد.

اصول اخلاقی در انفورماتیک زیست پزشکی و مراقبت سلامت[ویرایش]

اصول اخلاقی در انفورماتیک زیست پزشکی و مراقبت سلامت (Ethics in biomedical and healthcare) ارزش های انسانی باید در پژوهش و مشاغل بهداشتی حاکمیت داشته باشدو همانند سایر مشاغل بهداشتی موضوع رفتار مناسب و نامناسب، عملکرد شرافتمندانه و درست و نادرست در انفورماتیک مراقبت بهداشتی نیز مطرح است. اغلب مردم گمان می کنند حفظ محرمانه اطلاعات الکترونیکی ذخیره شده بیمار، مهم ترین موضوع اخلاقی در انفورماتیک است، اما این حوزه با سایر مسائل اخلاقی ازجمله : انتخاب واستفاده از ابزارهای انفورماتیکی مناسب در محیط بالینی، تعیین کسانی که بایداز اینگونه ابزارها استفاده کنند، نقش سیستم ارزیابی، الزامات توسعه دهندگان وغیره سروکاردارد. دراین بخش درباره‌ی موضوعاتی ازقبیل اهمیت اخلاق در انفورماتیک، استاندارد های مربوط به مسائل اخلاقی، چالش های مطرح درانفورماتیک در زمینه رازداری بیمار و فراهم کننده، مسائل اخلاقی وقانونی در رابطه با ابزارهای کامپیوتری مراقبت بهداشتی وغیره صحبت شده است.

ارزیابی منابع اطلاعات بهداشتی و زیست پزشکی[ویرایش]

ارزیابی منابع اطلاعات بهداشتی و زیست پزشکی (Evaluation of biomedical and health information resource) در این حوزه از انفورماتیک زیست پزشکی به بحث درباره ی "ارزیابی منابع اطلاعات بهداشتی وزیست پزشکی " پرداخته شده است. طبق تعریفی " بسیاری ارزیابی را به معنای بررسی هدفمند و سازماندهی شده ی یک فعالیت می دانند. معمولاً از ارزیابی به منظور پاسخ به سوالات یا کمک در اتخاذ تصیم استفاده می شود. ارزیابی ممکن است رسمی یا غیررسمی باشد، بسته به خصوصیات تصمیمی که قرار است اتخاذ شود". اهمیت مطالعات تجربی براساس روش‌های ارزیابی و بررسی تکنولوژی در پیاده‌سازی موفق منابع اطلاعاتی برای بهبود سلامت، ویژگی‌های عمومی ارزیابی، پیش فرض‌های اصلی روش‌های ارزیابی ذهنی وعینی و نقاط قوت وضعف هر رویکرد مباحثی است که در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته است.

سیستم های پرونده الترونیک سلامت[ویرایش]

اسیستم های پرونده الترونیک سلامت (Electronic health record system)ا از پرونده بیمار به عنوان پرونده پزشکی، مستندات بیمار یا پرونده سلامت نیز یاد می شود. این بخش از انفورماتیک زیست پزشکی تعریف و کاربرد سیستم های پرونده الکترونیک سلامت، مزایا و هزینه های بالقوه آنها و چالش های استفاده از اینگونه سیستم ها را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. پرونده الکترونیک سلامت یک منبع اطلاعات ذخیره شده به صورت الکترونیکی تعریف شده است که وضعیت بهداشتی و مراقبت بهداشتی در طول زندگی فرد در آن ثبت می شود. واژه EHR می تواند به کل سیستم اطلاق شود. این سیستم شامل ابزارهای مدیریت اطلاعات برای فراهم کردن هشدارها و یادآورهای بالینی، ارتباط با منابع دانش برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری مراقبت بهداشتی و تحلیل داده های گردآوری شده برای مدیریت مراقبت و پژوهش می باشد.

زیرساخت اطلاعات بهداشتی[ویرایش]

زیرساخت اطلاعات بهداشتی (Health information infrastructure)ا در این بخش از انفورماتیک زیست پزشکی در مورد HII (زیر ساخت اطلاعات بهداشتی)، سیستم های اطلاعاتی در سطح جامعه به منظور دسترسی به پرونده جامع الکترونیک بیماران در زمان و مکان مورد نیاز برای کل جمعیت، بحث می‌شود. HII دستیابی به اطلاعات جامع الکترونیک بیمار در زمان و مکان مورد نیاز است که دسترسی ارائه دهندگان خدمات به اطلاعات کامل و به روز را جهت تصمیم‌گیری بالینی ایجاد می نماید. بعلاوه پشتیبانی تصمیم‌گیری بالینی با انتقال اطلاعات یکپارچه ممکن می گردد. همچنین با این روش، پزشکان و بیماران می توانند یادآورهایی در خصوص آخرین راهکارهای بالینی و نتایج پژوهشی دریافت نمایند. چالش های متعدد، مهم و مرتبط باهم در خصوص سیستم های HII از جمله حریم شخصی، همکاری ذینفعان، پوشش کلیه اطلاعات دیجیتال و فراهم آوردن قابلیت های مالی وجود دارد که باید رفع گردد.

سیستم مراقبت بیمار محور[ویرایش]

سیستم مراقبت بیمار محور (Patient-centered care system) سیستم مراقبت بیمار محور رویکردی برای مراقبت است که به عنوان عملی صحیح برای انجام دادن امور پزشکی شناخته می شود. بیماران به آموزش نیاز دارند تا بتوانند رفتار بیمار محوری پزشکان را ارزیابی کنند. سیستم های اطلاعاتی درمانی نقش مهمی در این امر داشته اند که یکی از این سیستم ها سیستم سلامت نظامی است. این سیستم با فراهم آوردن امکان دسترسی بیماران به اطلاعات پزشکی از طریق سیستم های تعاملی کمک شایانی به این امر کرده است.

انفورماتیک سلامت مشتری و پرونده سلامت فردی[ویرایش]

انفورماتیک سلامت مشتری و پرونده سلامت فردی

انفورماتیک سلامت دانشی چند رشته ای است که ازترکیب علوم مختلف تشکیل شده که هدف اولیه آنها جمع‌آوری، نگهداری، تحلیل و پردازش اطلاعات در حوزه علوم پزشکی و سلامت است. مشارکت تنها بازتابی از همکاری بین حرفه ای نیست بلکه نشان دهنده احقاق موفقیت‌آمیز سلامت بهینه و مدیریت مؤثر فرایندهای بیماری و شرکت فعالانه درمانگران، عامه مردم، اعضای خانواده و جامعه درحالت کلی میباشد. فناوری هایی از جمله پرونده سلامت فردی، پورتال های بیماران، نرم‌افزارهای سلامت فردی و مشارکت اجتماعی اساس انفورماتیک سلامت مشتری را تشکیل میدهند.

سلامت از راه دور[ویرایش]

سلامت از راه دور

در این حوزه از انفورماتیک پزشکی تله مدیسن محور بحث اصلی میباشد. تله مدیسین از فناوری های مدرن اطلاعاتی مانند تجهیزات کامپیوتری، شبکه های اینترنتی و اپلیکیشن های کاربردی استفاده میکند و هدف ازان کاهش هزینه و تأخیر در دریافت خدمات پزشکی در مسافت های طولانی بین بیماران و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی بالینی است. در واقع تأکید پزشکی از راه دور بر مسافت می باشد. از نظر زمانی ارائه خدمات تله مدیسین به دو دسته کلی همزمان و غیر همزمان تقسیم می شودو شامل: پایش از راه دور – تفسیر از راه دور – حضور از راه دور- پزشکی از راه دور در اورژانس و سلامت از راه دور مبتنی بر تصویر (که از توپولوژی هاب-اسپوک استفاده میکند و شامل: چشم پزشکی از راه دور- روانپزشکی از راه دور-سلامت از راه دور تادیبی- سلامت از راه دور در منزل).

سیستم‌های پایش و نظارت بیمار[ویرایش]

سیستم‌های پایش و نظارت بیمار معمولاً تصور میشود که پایش بیمار چیزی است که بیمار را تحت نظارت داشته و در مقابل رویدادهای جدی و تهدید کننده جان بیمار، بیماریهای وخیم یا موارد دیگر هشدار میدهد. پایش بیمار میتواند به عنوان اندازه‌گیری مشاهدات تکراری و مداوم بیمار، اعم از عملکرد فیزیولوژیک و عملکردهای حیاتی به منظور هدایت تصمیمات مدیریتی، شامل انجام مداخلات درمانی و بررسی مداخلات تعریف شود. سیستمهای پایش و نظارت بیمار در واقع استفاده از کامپیوتر به منظور کمک به پزشکان در جمع‌آوری، نمایش، ذخیره‌سازی و تصمیم‌گیری از جمله تفسیر دادههای بالینی، ارایه پیشنهادهای درمانی و اخطار و یادآوریها بحث میکند. هنگامی که تصمیم‌گیری صحیح و فوری در مراقبت مؤثر بیمار ضرورت دارد، پایشهای الکترونیکی مداوم برای جمع‌آوری و نمایش داده های فیزیولوژیکی مورد استفاده قرار میگیرند.

سیستم های تصویربرداری در رادیولوژی[ویرایش]

سیستم های تصویربرداری در رادیولوژیا (Imaging system radiology) در فرایند رادیولوژی اهداف مختلفی دنبال میشود. از جمله میتوان بر چگونگی کسب تصاویر از تجهیزات تصویربرداری، ذخیره‌سازی،انتقال، ارائه و یکپارچگی تصاویر بدست آمده از روش های مختلف اشاره کرد. تصویربرداری دارای اهمیت و فواید زیادی در زمینه های مختلف از جمله زیست پزشکی، شناسایی، تشخیص، ارزیابی و برنامه ری دارد. در تصویر برداری فناوری ها و نوآوری های زیادی نسبت به قبل ایجاد شده ازجمله قابلیت یکپارچگی با سایر اطلاعات مراقبت بهداشتی، سیستم تشخیص صدا، گزارش های پیشرفته و رادیولوژی از راه دور که در این بخش از انفورماتیک زیست پزشکی مورد بررسی قرار میگیرد.

بازیابی اطلاعات و کتابخانه های دیجیتال[ویرایش]

بازیابی اطلاعات و کتابخانه های دیجیتال بازیابی اطلاعات(Information Retrieval), زمینه ای است که بااکتساب، سازماندهی وجستجوی اطلاعات مبتنی بردانش درارتباط است. اگرچه انفورماتیک زیست پزشکی بربازیابی متن ازمتون زیست پزشکی تمرکزدارد، اماکاربردموثرIR باظهور و پیشرفت امکانات چندرسانه ای و همچنین مخازن وسیعی ازساختارهای شیمیایی، معماری، توالی ژن و پروتیین، قطعات ویدیویی وحوزه های وسیع رسانه های دیجیتال مربوط آموزش، پژوهش و مراقبت بیمار در حوزه زیست پزشکی گسترش یافته است. باگسترش سیستم های IRو محتوای آنلاین، مفهوم کتابخانه تغییریافته و کتابخانه های جدید دیجیتال پدیدآمده اند.

سیستمهای پشتیبان تصمیم بالینی[ویرایش]

سیستمهای پشتیبان تصمیم بالینی به علت ارتباط مستقیم تصمیم‌گیری در حوزه بهداشت و درمان با حیات افراد جامعه، تصمیم‌گیری در این حیطه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. درواقع می توان گفت که فرایند پزشکی متکی بر تصمیم‌گیری است و تصمیم‌گیری در این حیطه باتوجه به وجود حجم انبوهی از اطلاعاتی که دراین بخش وجود دارند، با چالش هایی در جهان امروز مواجه است. برای تسهیل این امر حیاتی، سیستم های پشتیبان تصمیم بالینی(CDSS) توسعه پیدا کردند. یک CDSS به هر برنامه کامپیوتری اطلاق می شود که به منظور کمک به ارایه دهندگان مراقبت بهداشتی در تصمیم‌گیری طراحی شده باشد و برهمین اساس هربرنامه ای که با داده یا دانش بالینی سروکار داشته باشد یک سیستم پشتیبان تصمیم محسوب می شود. در این میان ذکر این نکته ضروری است که به‌طور ایده‌آل این سیستم ها در قالب ۵ ویژگی؛ فراهم آوردن اطلاعات درست، شخص درست، فرمت درست، در قالب شبکه درست و در نقطه درست جهت توسعه سلامت، نتایج و تصمیمات مراقبت سلامت را توصیف می کنند.

کامپیوترها در آموزش مراقبت سلامت[ویرایش]

کامپیوترها در آموزش مراقبت سلامت تغییر آموزش مراقبت سلامت را فرنک و همکاران در سال ۲۰۱۰ مطرح نمودند. فناوری اطلاعات مهمترین ابزار در حال گسترش برای دسترسی و مدیریت اطلاعات پزشکی در هر دو زمینه تخصصی بیمار و دانش عمومی میباشد. اهداف آموزش مراقبت سلامت، فراهم نمودن حقایق و اطلاعات برای پزشکان است که کامپیوترها میتوانند نقش مستقیمی در فرایند آموزش ایفا کنند؛ بعلاوه پزشکان ممکن است از کامپیوتر ها برای افزایش و تحکیم مهارت های حرفه ایی خود در طول دوره شغلی استفاده نمایند. اغلب از کاربرد های فناوری کامپیوتری برای آموزش تحت عنوان دستیار آموزشی کامپیوتری، آموزش مبتنی بر کامپیوتر یا یادگیری به وسیله کامپوتر یاد میشود

انفورماتیک زیستی[ویرایش]

انفورماتیک زیستی) انفورماتیک زیستی، به علم مطالعه اطلاعات مربوط به نمایش و تحلیل داده های سیستم های بیولوژیکی اطلاق می شود که از سطح ملکولی آغاز می گردد. با توجه به این که انفورماتیک بالینی به مدیریت اطلاعات مراقبت بهداشتی می پردازد، انفورماتیک زیستی بر مدیریت اطلاعات مرتبط با علوم بیولوژیکی تمرکز دارد. بر همین اساس، این دو علم بسیار به هم نزدیک هستند و موجب افزایش اعتبار یکدیگر می شوند. کاربرد انفورماتیک بالینی در زمینه سیستم های اجتماعی پزشکی، فرایندهای شناختی پزشکی و فناوری مورد نیاز برای درک فیزیولوژی انسان است، در حالی که انفورماتیک زیستی بدنبال درک نقش سیستم های بیولوژیکی در ایجاد ملکول ها، اعضا و سلول های زنده است.^[۱]

^{^{[نیازمند منبع]}}