سنت های اجتماعی

سنت ها و قوانین اجتماعی

سنت در لغت به معنی راه، روش، رویه، طریقه و قانون است. در اصطلاح روش و شیوه‌ی واحدی است که همیشه جریان دارد. سنت‌های اجتماعی، قوانین و احکام حاکم بر پدیده‌ها؛ زندگی اجتماعی و روابط میان افراد و گروه‌هاست. که به تعبیر امام خمینی یکی از مصادیق سنت های الهی است. این قوانین فقط به رفتارهای اجتماعی یا رفتارهای فردی که منتهی به اجتماع می‌شود اختصاص دارد. برخی از جامعه شناسان نیز به این باور رسیده‌اند که می‌توان در یک جامعه با وجود تمام قانون‌ها‌‌‌‌‌‍‍؛ عادات و افکار به یک وحدتی رسید که علت این گوناگونی‌ها را نمایان کند، به بیانی دیگر اشیا به ترتیب علت و معلولی که دارند وضع شوند و سنت‌ها از این علت و معلول‌ها انتزاع شوند از این رو تصادف در جهان هیچ معنایی ندارد.

ویژگی سنت های اجتماعی

اولین ویژگی سنت های اجتماعی همین است که جوامع هر عمل و برنامه ای که در پیش بگیرند نتایج مخصوص به خود را دارد؛ همه‌ی پیش آمدهای تاریخی عللی را دنبال می‌کنند که به روندی که جامعه در پیش گرفته است، بستگی دارد. پس سنت‌های تاریخی عمومیت دارند و می‌توان به آنها جبنه‌ی علمی داد به همین دلیل فراگیر هستند و کلیت دارند و تخلفی در آنها راه ندارد . این همان مطلبی است که در قرآن کریم نیز به آن اذعان شده است که هر سنتی که برای قومی رقم می‌خورد به واسطه‌ی رفتار و اعمال خود آنها است . آنچه که از خداوند به مردم می‌رسد همیشه ثابت و لایتغیر است. الهی بودن دومین ویژگی این قوانین است. خداوند متعال امور عالم را بر پایه‌ی این سنت‌ها تدبیر می‌کند. بر این اساس از میان سنت های اجتماعی برخی مطلق اند مانند سنت هدایت پیامبران که نیازمند رفتار خاص از سوی اجتماع نیست و برخی دیگر مشروط اند و نتیجه عملی از رفتار افراد جامعه است . چنانچه در آیات قرآن نیز در مورد قوم بنی‌اسرائیل به این سنت‌ها اشاره شده است که نتیجه‌ی آن جز این نیست که جزای هر علمی به همان عمل باز می‌گردد

تحمیلی و جبری بودن سنت ها

مسئله‌ی دیگری که همراه با این موضوع مطرح می‌گردد تحمیلی و جبری بودن قوانین و سنت‌هایی است که در جوامع ایجاد می‌شود. این مسئله به نوع نگاهی که به این موضوع می‌شود بستگی دارد. اگر جامعه فقط به صورت یک ترکیب اعتباری باشد و اصالت را فقط برای فرد-فرد قائل باشند در این صورت جبر معنایی ندارد زیرا قدرت به دست افراد است. در صورتی که عکس این نظریه را در نظر بگیریم یعنی برای هیچ فردی به تنهایی عقل و اراده‌ای وجود نداشته باشد و هر چه هست به اعتبار جمعی بودن افراد باشد در این صورت اصالت فقط درخور جامعه است. بعضی از فلاسفه اروپا مانند هگل بر این باورند که جامعه دارای وجود مستقلی است که افرادش جز سلول برای چنین واحد بزرگ و مستقل نقشی ندارند یعنی هر فردی به اندازه‌ای که دارای استعداد است می‌تواند از مواهب جامعه بهره‌مند گردد. این موضوع تا حدی اوج ‌گرفته که همه‌ی امور اجتماعی از قبل به افراد تحمیل می‌شود و فردی که در جامعه زندگی می‌کند لاجرم مجبور به قبول آن سنت‌ها می‌باشد. حال اگر در کنار جامعه خود فرد را نیز اصیل بدانند یعنی فطرت افراد را نیز مورد توجه قرار دهند در این صورت است که در عین حال که برای جامعه ارزش و اعتبار قائل می‌شوند، زیر بار هر سنتی نیز نمی‌روند و از آداب و رسوم نادرست پیروی نمی‌کنند. قرآن کریم در آیات متعدد به مردم هشدار داده تا با سیر در زمین به عینیت و تحقق جلوه‌های سنن الهی پی ببرند و از گذشتگان عبرت بگیرند و راه رستگاری و شکوفایی را پیش بگیرند. در این صورت است که می‌توان به راه درستی برسند. این همان معنی «امر بین الامرین» است و خداوند در قرآن کریم ذیل آیه97 سوره نساء به انسان‌ها توصیه کرده است که رفتار اشتباه و نادرست دیگران را دلیل رفتار خود نکنید. همچنین اعتقاد به سنت‌های قطعی دایره اختیارات را محدود نمی‌کند بلکه خود سبب اختیار انسان و مکمل و توسعه دهنده آن است و به بیان سید محمدباقر صدر سنت‌های اجتماعی از زیر دست انسان جریان می‌یابند. همین که انسان در برابر رفتارهای فرد یا گروهی مسئول است دال بر این ادعاست و در آیه 23 سوره انبیاء نیز به آن اشاره شده است. این مسئله که سومین ویژگی سنت های اجتماعی نیز است، حقیقتی است که خداوند روی آن تکیه می‌کند و نقشی اساسی را ایفا می‌کنند زیرا نشان دهنده‌ی حکمت خدا و حسن تدبیر او در زمینه‌ی تاریخ است، و انسان نمی‌تواند نقش مثبتی را که در آن دارد انکار کند زیرا نمی‌تواند اراده، آزادی و انتخابش را نادیده بگیرد.http://www.mortezamotahari.com/fa/BookView.html?BookId=442&BookArticleID=126910&Change=Prev

منابع

• دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، بی جا، روزنه،جلد32، 1373ش

• رجبی، محمود، « سنت های اجتماعی در قرآن و ویژگی ها و مبادی و روش کشف سنت ها»، در پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: زمستان1389

• شاه بیگی، حامد، «سنت های اجتماعی در قرآن از منظر امام خمینی»، در پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: بهار1396

• صدر، محمدباقر، سنت‌های تاریخی در قرآن، ترجمه جمال موسوی اصفهانی، تهران، انتشارات تفاهم، چاپ سوم،1380ش

• مصباح یزدی، محمد تقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ و نشر بین الملل، چاپ هفتم،1391ش

• مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، در مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ش1378

• مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا،1377ش

This article "سنت های اجتماعی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:سنت های اجتماعی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• سنت های اجتماعی in English