سیاهکاری های بنی امیه

برای دیگر کاربردها، سیاهکاری های بنی امیه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

سیاهکاری های بنی امیه
پرونده:Umayyad dynasty.jpg سیاهکاری های بنی امیه پشت و روی جلد کتاب سیاهکاری های بنی امیه, در مورد مولف
نویسنده	فضل الله صلواتی
ناشر	انتشارات صمدیه
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۹۸–۱۳۹۵
شابک	‎۶۰۰۸۴۴۲۰۲۴
تعداد صفحات	۸۲۰
موضوع	تاریخ اسلام
سبک	واقع گرایی، تحلیلی
زبان	فارسی

کتاب ارزشمند سیاهکاری های بنی امیه

کتاب سیاهکاری های بنی امیه، از تالیفات تاریخی استاد فضل الله صلواتی است که با قلمی زیبا و جذاب نوشته شده و به دوستداران مباحث تاریخی، به ویژه علاقه مندان تاریخ اسلام ارائه گردیده است. دکتر صلواتی در این کتاب پرحجم ، نشان داده که تحقیقات دامنه داری داشته تا توانسته همه زوایای تاریخ سراسر سیاه خاندان اموی را با دقت روشن کند و خواننده را به عمق تاریخ صدر اسلام ببرد و تصویر درستی از آن چه بر سر مردان پاک و خدائی آن عصر توسط بنی امیه آمده، به نمایش بگذارد. در زمان امویان یکی از سبعانه ترین جنایات بشری که در طول تاریخ مانندی ندارد، یعنی رویداد ضد انسانی و شیطانی قتل پیشوای سوم شیعیان و فرزندان و همراهانش در عاشورای سال 61 هجری به فرمان یکی از امویان ستمگر رقم خورده است . دکتر صلواتی پیشینه این خاندان و زیر بنای فکری این گونه جنایات را ریز بینانه برای مخاطب روشن نموده است .

کتاب در دست معرفی، پس از پیشگفتار مولف محترم، دارای 31 بخش جدا از هم می باشد که در ذیل هر بخش، مطالب مورد پژوهش با عناوین مربوطه به نگارش درآمده است. در این معرفی پس از نگاهی گذرا به پیشگفتار استاد، اسامی هر بخش و عناوین زیربخش ذکر می شود و در صورت نیاز، گریزی هم به بعضی از نکات مورد توجه زده شده است.

استاد در پیشگفتاری که بر کتاب نوشته، علل تحقیق در موضوع این کتاب را بر شمرده و شیوه و محل انتشار اولیه آن را بیان کرده است. گزیده ای از این پیشگفتار با نقل چند فراز از آن تقدیم خوانندگان این مقاله می شود: « همیشه و همه جا باید دشمنان اولیاء و مخالفان مردان شایسته جهان و آن ها که در برابر حق می ایستند و چهره های ضد مردمی دارند شناخته شوند. همه آن هائی که قدرتی و مسندی و موقعیتی داشتند، خویش را سلمان و ابوذر زمان به حساب می آوردند! و چون ورق بر می گشت و روزگار به آنان پشت می کرد، افراد بعدی که روی کار می آمدند، قدرت مداران پیش را بدتر از شمر و یزید معرفی می نمود، این روند روزگار و خوی و خصلت آدم هاست. چه می توان کرد. بسیاری بر آن اعتقاد هستند که بر روی تاریخ اسلام کاری درخور انجام نشده است، هر کسی قسمتی را گرفته و به تحلیل پرداخته و نظر خود را ابراز داشته و به دیگر ابعاد توجهی نکرده است. گاهی هم عناصر زمان و مکان و شرایط و موانع و علل پیروزی ها و شکست ها و اهداف آن را از نظر دور داشته است . در تاریخ اسلام تا اواخر دوره بنی عباس، خیلی جای کار دارد. انجمن ها و جمع ها و موسسه ها باید با امکانات وسیع علمی و تدارکاتی بدان بپردازند. چه بسیار بودجه های حکومتی که به کار های فرهنگی اختصاص پیدا می کند، ولی غیر از روضه خوانی و مداحی و به ظواهر پرداختن و تهیه و نصب پوستر هائی و برگزاری جشن هائی کاری دیگر انجام نمی شود. ای کاش اندکی هم ریشه یابی و تحقیق روی تاریخ اسلام و نهضت حسینی می شد و ابعاد وسیع فرهنگی و معنوی آن برای نسل های آینده مطرح می گردید . نگارنده از سال ها پیش، از زمانی که روی کتاب های سخن عاشورا و تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی قبل از پیروزی انقلاب کار می کردم، بر آن یاور بودم که گروهی از متخصصان برای بررسی و تحلیل تاریخ اسلام باید کمر همت بربندند و قدم پیش گذارند و . . . .» با توجه به این کم کاری در بررسی و تحلیل تاریخ اسلام ، دکتر صلواتی شخصا دست به کار شده و تحقیق و تالیف مقطعی از تاریخ صدر اسلام که دوران تسلط فرزندان امیه بر امت ستم دیده بوده را به رشته تحریر درآورده و به علاقه مندان تاریخ صدر اسلام کرده است. استاد صلواتی در بخش دیگری از این پیشگفتار آورده است: در این مقاله ها بر این باور بوده ام که افراط و تفریطی پیش نیاید و با دید علمی از مدارک اصیل استفاده شود ، باشد که اندیشه های متعالی و پویا به قضاوت کشانده شود. کسی نظر نداشته که عقاید خود را بر کسی تحمیل کند. نویسنده دوست داشته که دست خواننده را در دست گیرد و به سیر تاریخ بپردازد و برخی زوایای تارخ را روشن نماید .» بعد یادآوری می کند که: « در این نوشته ها هدف این بوده که با بیان حوادث گذشته توجهی به آیندگان داده شود . مسائل هزار و چهارصد سال پیش را با سردمداران روز دنیای مسلمانی تطبیق دهیم، اتفاقات آن دوران را تحلیل نمائیم و خوانندگان را متوجه کنیم که پس از نهضت محمد رسول الله چه حوادثی پیش آمد و چه اتفاقات ناخوشایندی رخ داد تا مبادا رخدادهای مشابهی پیش آید و باز هم عقب بمانیم. در این مجموعه، جریان های تاریخی را به اختصار آوردیم ، سعی بر این بود که روایت های آورده شده مورد پذیرش و قبول باشد و در معرض تحلیل و تفسیر قرار گیرد. در مسائل مربوط به امامان شیعه از کتب شیعیان بهره گیری شد. »

مباحث طرح شده در کتاب

همانگون که ذکر شد مطالب کتاب « سیاهکاری های بنی امیه » در 31 بخش تدوین شده و در ذیل هر بخش هم مباحث دسته بندی شده و با عنوانی خاص به رشته تحریر در آمده است . این 31 بخش در کتاب شماره ندارد آما صاحب این قلم در این مقاله با شماره از آن ها یاد می کند .

۱. سرآغاز کینه بنی امیه نسبت به آل محمد

در این بخش فعالیت های بنی امیه تا زمان خلافت عثمان، با عناوینی چون تسلیم سران قدرت، ابوسفیان پس از حضرت محمد، معاویه در صحنه . مغیرة بن شعبه و ترور خلیفه، اعمال نظر در شورا، توطئه در دوران عثمان .

۲. بازیگری های زیاد بن ابیه

در این بخش فعالیت های زیاد ابن ابیه و تغییر موضع او وآخر عاقبت او به تصویر کشیده شده است .

۳. عمروعاص در اسارت مقام

در این بخش خواندنی کتاب ، دکتر صلواتی با دقت لازم به سوابق و فعالیت های عمروعاص، چه در زمان پیامبر اسلام و چه پس از آن تا زمانی که حکومت به ناحق در دست معاویه قرار گرفت پرداخته و صدماتی را که این عنصر مرموز به اسلام و مسلمین وارد آورده برشمرده است.

۴. ابوسفیان بن حرب در راس فتنه ها

در این بخش از کتاب ، مروری بر شخصیت ابوسفیان و همقطاران او در مقابل بعثت حضرت محمدبن عبدالله دارد و گزارش خواندنی و سودمندی از موفقیت پیامبر و مسلمانان و رنج و عذابی که ابو سفیان و عمال او بر تازه مسلمانان وارد می کردند ارائه شده است .

۵. معاویه و خاندانش و همگامی با خلیفه دوم

مولف محترم با مطالعه و تحقیق روی زندگی و رفتار و گفتار معاویه به این نتیجه رسیده است که : « خدا، دین، پیامبر، قرآن، مسلمانی ،جهاد ،خلافت، و … همه برای امثال معاویه ابزارهائی به حساب می آمدند که باید بسان نردبانی از آن بالا رفت و به هدف رسید.

۶. سقوط بیت المقدس و کشته شده خلیفه

استاد صلواتی در این بخش به موضوع آزاد سازی بیت المقدس از دست رومیان و یهودیان پرداخته و وارد حکومت خلیفه سوم شده و در نهایت به ماجرای کشته شده عثمان رسیده است . البته مولف کتاب تاریخی « سیاهکاری های بنی امیه » به اقدامات عمر در آزاد سازی بیت المقدس که پرداخته است، نتوانسته از وضع امروز ییت المقدس بگذرد و گریزی هم به شرایط وقت این شهر مهم و تاریخی زده است: « کاش مسلمانان آن روز و مسیحیان آن زمان بودند و می دیدند که امروز چه کسانی بر بیت المقدس مسلط شده اند و دیگر جائی برای مسلمانان و مسیحیان و اعراب ساکن آنجا باقی نگذاشته اند و همان ها که نباید به آن شهر وارد شوند ، امروز با اسلحه بر شهر حاکمند و جز خشونت چیز دیگری نمی فهمند و برای بودن خودشان حاضرند دنیا را به آتش و خون بکشند.

عنوان های مطالب گوناگون این بخش عبارتند از : عبدالرحمن بن عوف، دوران خلافت عثمان، نا رضایتی از عثمان، انحراف خلیفه از مسیر صحابه و معاویه در دستگاه عثمان. 7 – عایشه و صحابیان مخالف عثمان: در این بخش نقش عایشه ، یکی از همسران رسول گرامی اسلام (ص) و جمعی از اصحاب پیامبر مخالف عثمان که حدود هشتاد نفر بودند ، در محاصره عثمان و به قتل رسیدن او به بحث گذاشته شده است .

۸. بیعت مردم با امام علی

پس از این که خلیفه سوم در یک شورش محدود و شاید مرموز کشته شد ، مردم به سراغ عادل ترین ، متدین ترین ، مدیرترین و شایسته ترین صحابی و داماد پیامبر اسلام یعنی حضرت علی رفتند و ملتمسانه از آن وجود شریف خواستند که زمامداری سرزمین پهناور اسلامی را بپذیرد.

۹. عایشه در معرکه سیاست

اصل و نسب عایشه و نقش او در فعالیت های ایذائی علیه امام مسلمین و جانشین به حق پیامبر اسلام که خود به دلیل زندگی در منزل رسول خدا از این حقانیت آگاه بود و کارزاری را که به نام جنگ جمل در تاریخ اسلام مشهور شده است ، در مقابل حضرت علی همسر حضرت زهرا رهبری کرد ، در این بخش مورد بحث و بررسی قرار کرفته است .

۱۰. جنگ امام علی با معاویه در صفین

در این بخش مباحثی در زمینه مردم کوفه و رفتار های آنان و زمینه سازی معاویه برای جنگ علیه امیرالمومنین و خلیفه بر حق مسلمین از طریق تحریک عوام، مطرح شده است. مباحثی که با عنوان زیر نگارش یافته است: نگاهی به شهر کوفه، تبعیض و جدائی بین عرب و عجم، درآمد ها در حکومت و نقش براندازی معاویه. رفاه زدگی اعراب در آن زمان، امام علی در کوفه. بسیج مردم علیه حضرت علی، اعلان جنگ توسط معاویه، لیلةالهریر.

۱۱. خوارج و بنی امیه

درباره خوارج ، این گروه تندرو اما فاقد درک و فهم درست از قرآن و سیره نبوی که متاسفانه در چهارده قرن پس از هجرت به شکل های گوناگون باز تولید شده و می شوند و ضربات سختی بر پیکر اسلام و مسلمین وارد کرده اند، کتاب های فراوانی نوشته شده یا در کتب تاریخی شیعه به آن ها پرداخته شده است . در این کتاب رابطه خوارج را با بنی امیه، ذیل عناوین متعدد، بحث شده است. عناوینی چون: خوارج در دوران ما، نامه هائی از خوارج، حضرت علی و آزادگی، اشعث بن قیس، جنایات خوارج . جنگ با خوارج . خوارج بعد از شهادت حضرت علی.

۱۲. مظلو میت امام علی

در وصف امام اول شیعیان و جانشین بر حق پیامبر اسلام و مظلومیت این امام همام چه می توان گفت، وقتی که صد ها کتاب یا بیشتر از آن در شرح و بیان زندگی او مظلومیت هایش توسط بزرگان شیعه و حق گرایان دیگر مذاهب اسلامی و غیر اسلامی به رشته تحریر در آمده است؟ در این بخش از کتاب « سیاهکاری های بنی امیه » ، دکتر صلواتی با دید روشنی که از تاریخ صدر اسلام دارد، اشارات مختصری به مظلوم اکبر دارد تنها عنوانی که زیربخش این قسمت انتخاب شده، پیشروی های معاویه، نام دارد.

۱۴. تنهائی امام حسن مجتبی (ع)

در ادامه بخش قبلی، در این بخش باز هم از امام دوم شیعیان و مصائبی که آن بزرگوار در زمان معاویه تحمل نمود، به ویژه صلح تحمیلی، تحقیقاتی صورت گرفته که زیر عناوین متنوع شرح داده شده است: نفاق در اردوگاه امام حسن، مقدمات صلح، حاکمیت و مردم. رنج های امام حسن مجتبی، پیروزی با صلح یا شهادت، قرارداد صلح . تند روی ها در برابر امام حسن، ملاقات در کوفه، بازگشت امام به مدینه، پیمان شکنی های معاویه . امام حسن در مدینه، سفر امام حسن به دمشق . معاویه در مکه . توطئه برای قتل امام حسن مجتبی، جانشینی یزید، شهادت امام حسن مجتبی.

۱۵. پس از شهادت امام حسن مجتبی

شهادت حجر بن عدی، شهادت عَمرو بن حَمِق خُزاعی، دشنام به علی بن ابی‌طالب و یارانش، این ها عناوین سه گانه ای است که دکتر صلواتی برای مطالب این بخش از کتابش انتخاب کرده است .

۱۶. عوام فریبی های معاویه

« بوق های تبلیغاتی بنی امیه ، حاکمان و مزدوران ، خطیبان خود فروخته، آدم فروشان فرومایه، ماموران آشکار و خفیه، بردگان پول و مقام در هرکجا فریاد از عدالت، مهربانی و عطوفت اسلامی حاکم سر می دادند. » در این بخش شرحی بر این فریبکاری ها داده شده است با عناوینی چون : ناآگاهی های مردم دوران، قبیله گرائی بنی امیه، تملق گوئی های فرومایگان . دروغ پردازی های بنی امیه . دشمنی با آل علی و کشتن آن ها.

۱۷. سهم خواهی ها

دعوت مردم کوفه از امام حسین، مرگ معاویه، اظهار نظر هائی درباره معاویه، ذیل این عناوین، مولف محترم بسیاری از حوادث مهم دوران بیست ساله معاویه را برشمرده و خصلت ها و خصوصیات معاویه را نشان داده است .

۱۸. جانشین یزید

یکی از زشت ترین رویداد های صدر اسلام و سیاه ترین اقدامات معاویه، زیر پا گذاشتن معاهده صلح او با امام حسن و انتخاب یزید به جای خود به عنوان خلیفه مسلمین بود. در این بخش کتاب، به زندگی نامه و فساد ها و شرارت ها و به ویژه تصمیم به گرفتن بیعت از امام سوم شیعیان پرداخته شده است. هجرت امام حسین و نیز امام حسین و مصلحت اندیشان، از مباحث دیگری است دکتر صلواتی به آن پرداخته است.

۱۹. نهضت حسینی

قیام حضرت امام حسین از موضوعات مهم تاریخ صدر اسلام است که نویسندگان شیعه و سنی به آن بسیار پرداخته اند. بدیهی است وقتی پژوهشگر ممتازی چون فضل الله صلواتی به جنایت ها و سیاهکاری های خاندان امیه از جمله یزید بن معاویه می پردازد نمی تواند از نهضت حسینی بگذرد و برظلمی را که به فرزند پیامبر اسلام و خانواده اش رفته مرثیه ای نخواند. چند بخش از کتاب سیاهکاری های بنی امیه به این موضوع و رویداد غم انگیز کربلا پرداخته است. در این بخش از فرهنگ حسینی و کشتار مردم توسط دشمنان خاندان امام علی سخن رفته است .

۲۰. امام حسین و عبدالله بن زبیر

در این بخش ذیل این عناوین مسائل اطراف عبدالله بن زبیر به بحث گذاشته شده است : طلحه و زبیر در جنگ جمل، سیاست جنگی امام علی در جنگ جمل، عبدالله بن زبیر پس از جنگ جمل، توصیه های عبدالله به امام حسین، آغاز دعوت عبدالله ابن زبیر پس از مرگ یزید، کشته شدن مصعب بن زبیر.

۲۱. جریان سازی کربلا

دراین بخش مولف محترم به سرزمین کربلا می رسد و پژوهش های خود را با این عناوین عرضه می کند: امام حسین در برابر مرگ، شایستگی همراهان امام حسین، واکنش به قیام امام حسین، فرهنگ سازی امام حسین…، امام با سیاهکاری های بنی امیه نمی توانست کنار بیاید و لحظه ای با آن ها همکاری داشته باشد. پس باید ایستادگی کند. بالاتر از سیاهی که رنگی نیست. یا پیروزی و اصلاح احوال مردم و یا شهادت در را خدا و جاودانه شدن، بالاخره امام حسین راه دوم را انتخاب کرد و جاودانه شد.

۲۲. واقعه حره

تاثیر مردم مدینه از افشاگری های حضرت زینب و امام سجاد پس از بازگشت از اسارت، ایجاد زمینه های قیام مدینه علیه امویان را نوید می داد. فرماندار مدینه طی نامه ای خظاب به یزید، اوضاع را وخیم گزارش کرد. یزید بن معاویه پس از دریافت گزارشات مدینه دستور داد لشکریان زیادی را به مدینه گسیل کنند و شهر پیامبر اسلام را تخریب و مسلمانان ساکن در شهر مدینه را سرکوب نمایند. این واقعه اسفبار در تاریخ « واقعه حره » نام گرفته است و مولف محترم کتاب، بخشی از سیاهکاری های معاویه را به این واقعه اختصاص داده است، با عنوان های : نمایندگان مردم مدینه در شام، هتک احترام مکه و مدینه، مرگ یزید.

۲۳. معاویه پسر یزید

اوضاع جهان اسلام بعد از فوت یزید بن معاویه خلیفه پلید اموی، پسرش خلیفه شد که با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کرد. آشنائی با پسر یزید و بررسی نهضت توابین، بحث های این بخش را به خود اختصاص داده است.

۲۴. قیام مختار

علی رغم این که حکام اموی فکر می کردند که شهادت امام حسین می تواند آنان را در حکومت داری به آرامش برساند، بعد از حادثه خونین، عاشورا قیام هائی شکل گرفت که روزگار بنی امیه را سیاه کردند. یکی از این قیام ها، قیام مختار ثقفی است که در این بخش به آن پرداخته شده است. عناوین بحث های این بخش به این شرح است: شخصیت مختار، شروع نهضت خونخواهی، آغاز عملیات، روز های انتقام، بیعت مردم کوفه با مختار، شهادت مختار. از عوامل شکست مختار.

۲۵. مروانیان

آل مروان، طایفه ای از خاندان امیه بودند که سرسلسل آن ها، مروان ابن حکم، خلیفه بعد از نسل معاویه بود. اقدامات مروانیان که جزئی از بنی امیه بودند، در این بخش از کتاب در ذیل عناوین گوناگون موردبحث قرار گرفته است. عناوینی چون : مروان در زمان عثمان، مروان در زمان حضرت علی، دوران حکومت مروان، معاویه و مروان، مروان و امام حسین، مروان در شورش مدینه.

۲۶. دوران عبدالملک مروان

مطالب این بخش با عناوین زیر به بحث گذاشته شده است : سکینه بنت حسین و مصعب بن زبیر، اشراف و عبدالملک بن مروان، ظالمان عابد نما، خودستائی های عبدالملک بن مروان، کشتن عمرو بن سعید بن عاص، علل پیروزی عبدالملک بن مروان، کشتار مردم به نام دین، درگذشتگان زمان عبدالملک بن مروان.

۲۷. حجاج بن یوسف ثقفی

حجاج بن یوسف از طایفه بنی ثقیف، فرمانده قدرتمند و خونخوار عبدالملک بن مروان بود.امثال حجاج بن یوسف برای چه چیز تمام شرف،ایمان، جان و مال خود را برای قدرتمندان می گذاشتند؟ پاسخ به این پرسش و مطالبی در باره حجاج بن یوسف، ولید بن عبدالملک مروان ، شهادت امام زین العابدین خلافت سلیمان بن عبدالملک ، خلافت عمر بن عبدالعزیز، سرگذشت فدک، شایستگی های دیگر پسر عبدالعزیز، و یزیدبن عبدالملک از دیگر مباحثی است که در این بخش کتاب به آن پرداخته شده است.

۲۸. هشام بن عبدالملک مروان

هشام بن عبدالملک دهمین خلیفه اموی بود که سرگذشت و سرنوشت او را در این بخش می خوانید. جز این در باره مباحث زیر هم اطلاعات سودمندی در اختیار شما قرار می گیرد: اندر احوال هشام بن عبدالملک، شهادت حضرت امام محمد باقر، قیام زید بن علی بن الحسین، شهادت یحیی بن زید، فرقه زیدیه، پایان کار هشام بن عبدالملک.

۲۹. حکومت ولید بن یزید بن عبدالملک

پس از مرگ هشام بن عبدالملک، نوبت تباه کاری و جفاپیشگی به یکی از فرزندان سیه کار بنی امیه به نام ولید بن یزید رسید. درباره این خلیفه و خلافت فرزندش یزید سوم، مطالب سودمندی از جمله شخصیت یزید بن ولید بن عبدالملک در این بخش را ملاحظه می کنید. همچنین درباره خلافت ابراهیم بن ولید اطلاعات خوبی به دست می آورید.

۳۰. خلافت مروان بن محمد و سقوط بنی امیه

عناوین مطالبی که در این بخش مورد بحث و بررسی قرار گرفته عبارتند از: دوران انتقام، پسران مروان، درگذشتگان آن دوران، خلافت عباسی، شادمانی بنی عباس از پیروزی، انحراف تاریخ، ابومسلم خراسانی.

۳۱ و ۳۲. بنی امیه در اندلس و عالمانی در خدمت بنی امیه

دو بخش کتاب سیاهکاری های بنی امیه است که به این دو موضوع اختصاص دارد . غروب خورشید اسلام در اندلس، نامه پیامبر اسلام به برادر سلمان فارسی، دانشمندان و هنرمندان اندلس، در سوگ اندلس، محمد بن مسلم زهری، انحراف عقای و اسرائیلیات، شناخت حق و گرایش به آن و علی گونه بودن، دیگر عناوین مورد بحث این دو بخش می باشد .

خاتمه

دکتر فضل الله صلواتی در تحقیق و نگارش این کتاب زحمات طاقت فرسائی را متحمل شده تا این کتاب 820 صفحه ای را به علاقمندان تاریخ اسلام تقدیم کند . این کتاب با چند صفحه نمودار و نقشه و منابع و مواخذ کتاب به اضافه نمایه اشخاص خاص، به پایان می رسد.

انتشارات صمدیه این کتاب را در سال ۱۳۹۵ با جلد سخت و با قیمت ۴۵۰۰۰ تومان روانه کتابفروشی ها کرد است یادآور می شود که ناشر محترم چاپ دوم این کتاب را چاپ و به قیمت ۱۴۰۰۰۰ تومان و جلد نرم منتشر نموده است .

منابع

• روزنامه اطلاعات شماره ۲۷۶۴۰ در تاریخ ۱۳۹۹/۰۶/۰۵
• صفحه فضل الله صلواتی
• درس هایی از تاریخ؛ سیاه کاری های بنی امیه
• دین واندیشه - سیاهکاری های بنی امیه
• درس هایی از تاریخ، سیاه کاری های بنی امیه، دو ماهنامه چشم انداز ایران
• تاریخ پیامبر اسلام، دکتر محمد ابراهیم آیتی، ص ۲۶۱ به بعد، اسامی بسیاری از کشته های مشرکان، اسرا و شهدای مسلمانان آمده است.
• سیرة ابن هشام، ج ۳، ص ۸۰.
• کامل ابن اثیر، ج ۲، ص ۵۶۰.
• تاریخ مدینۀ دمشق، ابن عساکر، ص ۴۴ ـ تاریخ اسلام، ج۲، ص ۵۰۶.
• تاریخ اسلام، ج ۲، ص ۵۰۰.
• المنتظم... ابن جوزی، ج ۳، ص ۱۴۲ ـ تاریخ اسلام ، ج ،۲ ص ۴۹۷.
• نقل به مضمون از جلد پنجم تاریخ طبری.
• تاریخ اسلام، معادیخواه، ج۲.
• تاریخ اسلام، ج ۲، ص ۴۸۹.
• جلوۀ قرآن و عترت، دفتر دوم، ص ۳۰۷، میرزا احمد محّدث خراسانی، نقل از جلد اول شرح ابن ابی الحدید.
• مروج الذهب مسعودی، ج اول، ص ۶۶۲، ـ جلوه قرآن و عترت، دفتر دوم، ص ۳۰۹.
• مروج الذهب مسعودی، ج اول، ص ۶۶۲.
• تاریخ اسلام، معادیخواه، ج ۳، ص ۱۳.
• تاریخ طبری، ج ۵.
• مروج الذهب مسعودی، ج اول، ص ۶۶۲.
• جلوۀ تاریخ در شرح نهج‌البلاغه، ج اول، ص ۳۶۶ .
• شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۱۰.
• همان، ج ۲، ص ۲۳۷ـ مروج الذهب، تاریخ طبری.
• جلوة قرآن و عترت، ج دوم، ص ۳۱۳.
• همان، جلد ششم، ص ۱۴۱.
• تاریخ اسلام، معادیخواه، ج دوم.
• به خطبه شقشقیّه، خطبه سوم نهج البلاغه مراجعه شود.
• مروج الذهب مسعودی، جلد اول، سفینة البحار، محّدث قمی، ج ۴، ص ۱۹۶.
• فتوح، اعثم کوفی، جلوۀ قرآن و عترت، ج ۲، ص ۷۳۳

This article "سیاهکاری های بنی امیه" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:سیاهکاری های بنی امیه. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• C.mmp
• محسن میرزایی (بازیگر)
• سامی تلمکانی
• آزاده عباس زاده فلاح
• زین‌العابدین فرهادی
• دروازه ناتمام
• یاسمن معاوی

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• سیاهکاری های بنی امیه in English