سیدرضا حسینی
| سیدرضا حسینی | |
| Born | ۱۲۸۹ in تبریز، آذربایجان‌شرقی |
|---|---|
| 💀Died | تهران یکشنبه ۱۵ تیرماه ۱۳۶۵ |
| 💼 Occupation |
|
سیدرضا حسینی (سعدی زمان) سال ۱۲۸۹ شمسی در محله قدیمی منجم تبریز ، چشم به جهان گشود. ادبیات عربی و فارسی، علوم و معارف دینی را در حوزه علمیه تبریز فرا گرفت و مدتی بعد در اداره ثبت اسناد مشغول به کار شد.
«کَنزالحسینی» نخستین اثر این مرثیه‌سرای ماندگار تاریخ روضه است. او در طول ۷۶ سال عمر خود جز مرثیه‌سرایی شعری نگارش ننمود و سرانجام پس از سال‌ها تحمل بیماری، شامگاه روز یکشنبه ۱۵ تیرماه ۱۳۶۵ برابر ۲۸ شوال ۱۴۰۶ قمری در تهران درگذشت و در جوار حرم عبدالعظیم حسنی مدفون شد.[۱]
زندگی‌نامه[ویرایش]
سیّد رضا حسینی (سعدی زمان) در سال ۱۲۸۹شمسی، در خیابان منجّم تبریز به دنیا آمد. او پس از اتمام دوران ابتدایی تحصیلات، به فراگیری ادبیات فارسی و عربی و علوم اسلامی روی آورد و هم‌زمان در اداره ثبت اسناد تبریز مشغول به کار شد. از همان عنفوان جوانی به حلقه تدریس استادان علوم انسانی در تبریز راه یافت و در تاریخ، منطق، کلام، فقه، معانی، بیان، لغت و… مطالعات گسترده‌ای انجام داد و اطلاعات گران بهایی کسب نمود.
نخستین بارقه‌های شاعری از ۱۴سالگی در وی زده شد و با انتشار اولین ذکر شعرش به نام «کنز الحسینی» اعجاب هم عصران را برانگیخت و نامش بر سر زبان‌ها افتاد. حسینی، سعدی زمان، در عین برخورداری از طبعی لطیف و ذوقی سرشار، هرگز زبان به مدح کسان نیالود و تنها در رثای سالار شهیدان شعر گفت.[۲]
نه بهر پول به هر پست‌فطرتی مداح
نه در حضور کسی خاک آستانم من
بر آن سرم که نباشم رهین منّت خلق
بر آنچه دوست رضا شد، رضا بر آنم من
به دل محبت سلطان دین علی دارم
غلام شاه جهان، «سعدی زمانم» من[۳]
این شاعر توانای آذربایجان، سرانجام پس از سال‌ها تحمل بیماری، شامگاه روز یک شنبه ۱۵ تیرماه ۱۳۶۵ برابر با ۲۸ شوّال ۱۴۰۶ قمری، در تهران درگذشت و در جوار آرامگاه عبدالعظیم حسنی مدفون شد.[۴]
پیشتاز مرثیه سرایی مستند در نوحه آذربایجان[ویرایش]
نوحه‌سرایی در آذربایجان از جایگاه ویژه‌ای در تاریخ مرثیه سرایی ایران برخوردار است. از اواسط سده دوازدهم هجری که آخوند ملا محمدحسین مراغه‌ای متخلّص به دخیل، ادبیات نوحه ترکی را به حالتی مدوّن و نظام‌مند درآورد، کسانی چون سیدعظیم شیروانی، میرزا محمدتقی قُمری دربندی، ذلیل تبریزی، دلریش، روفه گر، حقیر و ابوالحسن راجی تبریزی و… تداوم بخش سلسله نوحه سرایی در آذربایجان بودند.[۵]
در سدهٔ اخیر یکی از مرثیه‌پردازان توانای تبریز که در روند نوحه سرایی نقش مؤثری داشته، مرحوم سیدرضا حسینی متخلّص به «سعدی زمان» می‌باشد که علی‌رغم شهرت بسیار در میان نوحه خوانان و مرثیه پردازان، تاکنون در بررسی نقش چشمگیر وی اقدامی صورت نگرفته‌است. حسینی سعدی زمان در گسترش نوحه ترکی جایگاه برجسته‌ای دارد به گونه‌ای که بسیاری از شاعران مرثیه‌پرداز و معاصر آذربایجان که اینک دوران کهولت عمر را می‌گذرانند، تشخّص سبکی نوحه‌های عاشورایی خود را مدیون آن شاعر بزرگ هستند و به اصطلاح دنباله رو سبکی هستند که حسینی سعدی زمان پی افکنده‌است.
یکی از مهمترین ویژگی نوحه‌های حسینی سعدی زمان «مستند سرایی» اوست. پیش از حسینی سعدی زمان، در ادبیات مرثیه‌سرایی آذربایجان، تکیه بر مقاتل سیدالشهدا و منابع موثق عاشورایی چندان مورد توجه نبود. به همین دلیل در نوحه‌های این دیار در برخی موارد گاه با اشعار سست و ضعیف که پشتوانه روایی محکم و مستندی ندارند، مواجه می‌شویم که متأسفانه گاه در مواردی مورد استفاده مداحان این خطه نیز قرار می‌گیرد. در این میان حسینی سعدی زمان به عنوان پیشتاز شاعران نوحه سرای آذربایجان، اقدام به بنیاد «نهضت پیرایش تحریفات از نوحه‌ها و مرثیه‌ها» نموده، ادبیات نوحه آذربایجان را در این منطقه وارد مرحله جدیدی کرده‌است.
حسینی سعدی زمان با توجه به تحصیلات عالیه حوزوی و دینی، آشنایی گسترده‌ای با کتب مقتل داشت و این اطلاعات موثق را با ذوق شاعرانه خدادادی پیوند زده، شاهکارهای بی بدیلی آفریده‌است.
حسینی سعدی زمان به عنوان «پیرایشگر تحریفات در نوحه آذربایجان»، غالباً اشعار خود را با نوعی تغزّل آغاز می‌کند و پس از بیان چند بیت در توصیف عشق، به شرح مصائب حضرت سیدالشهدا می‌پردازد. بهره‌گیری از دقایق لطیف شعری و آرایه‌های ادبی همچون جناس، ایهام، لف و نشر، تلمیح و… در اشعار حسینی سعدی زمان به‌طور چشمگیر مشاهده می‌شود؛ دیگر شاعر هم‌تراز در مدیحه‌ثرایی «ذهنی زاده تبریزی» است.
از دیگر ویژگی‌های نوحه‌های سعدی زمان می‌توان به تشخص ویژه سبکی او اشاره کرد. این تشخص سبکی، از رهگذر پیوند مفاهیم حماسی حادثه کربلا و شیوه بیان عاطفی و تصویری به وجود می‌آید؛ یعنی شاعر صحنه‌های حماسی کربلا را با تاویلاتی از مصائب آن ماجرا درهم آمیخته، دست آخر با بهره‌گیری از ذوق ادبی سرشار، شاهکار می‌آفریند: علی اکبر نئجه لیلا، سنون تک گلدن آیریلسون جفای خاریله مشکلدی گل، بلبل دن آیریلسون
گوزوم یاشی آخار دریا کیمی دایم بو سوداده سینیق کشتی کیمی جسمیم قالوب ذخار دریاده
وصالون بیر سینیق فُلکه، علی ساحلدی دنیاده یئتوبدور ساحله ایندی، نئجه ساحلدن آیریلسون
ترجمه:علی اکبر! جدایی از تو برای مادرت لیلا سخت است. بلبل، رنج خار را به جان می‌خرد و از گل جدا نمی‌شود. اشک‌هایم بسان دریا از دیدگانم جاری است و جسمم همانند کشتیِ شکسته در میان طوفانها در حرکت است.
حسینی سعدی زمان، غالباً در هامش کتاب‌های مرثیه خود، مآخذ و منابع مورد استفاده اش را ثبت می‌کرد و این از ویژگی‌هایی بود که بعد از حسینی، برخی از شاگردان مکتب شعری اش آن را تداوم بخشیدند؛ متأسفانه اینک «ذکر منابع» در آثار شاعران نوحه پرداز، کمتر مشاهده می‌شود. گویا مرحوم سعدی زمان بر آن بوده که گزیده‌ای از کلمات قصار ائمه اطهار (ع) را با ذکر منابع آن‌ها، به نظم آورد، منتها بیماری مانع از این امر شده‌است.[۶]
آثار سعدی زمان[ویرایش]
- کنزالحسینی:[۷] این کتاب نخستین اثر شاعر است. پس از چاپ و انتشار این اثر بود که سواد شعر سعدی زمان دست به دست گشت و نام او بر سر زبان‌ها افتاد. این کتاب در دو مجلّد منتشر و بارها تجدید چاپ شده‌است.
- چهارده معصوم حسینی: شاعر در این اثر، زندگی‌نامه و شرح حیات ائمه اطهار (ع) را با استناد به کتب معتبر روایی و به نقل از منابع اهل تسنّن و تشیّع به نظم کشیده‌است. این اثر از لحاظ جامعیت و نیز استناد به آثار مهم تاریخ اسلام، یکی از مهمترین کتاب‌های مرثیه سرایی در آذربایجان به‌شمار می‌رود.
- لمعات حسینی: این اثر اگر چه گزیده‌ای از آثار فارسی و ترکی سعدی زمان است، لیکن عمدتاً اشعار فارسی شاعر را دربردارد. بخش عمده ای از آثار حسینی در این کتاب، تضمینی از سعدی، جامی، وصال شیرازی و… می‌باشد.
- نجوم درخشان: این اثر در دو جلد منتشر شده و منحصراً آثار فارسی حسینی را دربردارد. بسیاری از غزلیات حسینی در این اثر نیز، متأثر از سعدی و حافظ است.
- آثار الحسینی: در اواخر عمر شاعر و در دو جلد منتشر شده‌است.
- بهترین اشعار در مناقب آل اطهار:این اثر، دربرگیرنده گزیده‌ای از اشعار شاعران مرثیه پرداز آذربایجان است که به اهتمام استاد سعدی زمان گزینش شده و به چاپ رسیده‌است.
- بهار بی خزان: بسیاری از نوحه‌های جانسوز و معروف استاد سعدی زمان در این اثر وزین به چاپ رسیده و تبلور دهنده مقام والای شاعری او شده‌است.
منابع[ویرایش]
This article "سیدرضا حسینی (سعدی زمان)" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:سیدرضا حسینی (سعدی زمان). Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
