شرح ادوار
شرح الادوار از آثار عبدالقادر مراغه‌ای است كه بر كتابُ الادوار صفی الدین‌اورموی نگاشته است و عبارت از مقدمه، پانزده فصل و خاتمه است. این كتاب را مراغی اول بار به تركی نگاشته و سپس آن را به فارسی ترجمه كرده است. نسخه‌ی نفیسی از اصل تركی كتاب در كتابخانه‌ی لیدن كشور هلند به شماره 1175 موجود است.
روش عبدالقادر در شرح كتابُ الادوار صفی الدین اورموی بدین‌گونه است كه نخست بخشی از متن عربی كتابُ الادوار را می‌دهد و سپس به برگردان فارسی و شرح و بسط گفتار او می‌پردازد. مقدمه‌ی این كتاب چنین است:
«حمد بی‌غایت و شكر بی‌نهایت قادری را كه انواع موجودات را به كمال قدرت و تمام حكمت از عدم بوجود آورد و دیباچه‌ی دلگشای فطرت بشریت را به مزّیت فضیلت یزید فی الخلق ما یشاء موشح و مزین گردانید.
شعر:
سبحان من خشعت له الاصوات،
و ترنّمت بثنائه لنغّما.
و صلوات نا محصور و تحایای منظوم و منثور نثار روضه‌ی سیدی كه از میدان فصاحت به چوگان بلاغت،گوی اَنااَفصَح ربوده، صدر صفّه‌ی رسالت و اصطفا محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله و اصحابه.
اما بعد، چنین گوید محرّر این كتاب و مقرّر این خطاب، اضعف عباد الله و احواجهم الداعی للمسلمین بالخیر عبدالقادر بن غیبی الحافظ المراغی غفر الله ذنوبهما كه جمعی از علمای نامدار و فضلای هر دیار و اكابر روزگار به علم ادوار اشتغال می‌نمودند، خصوصاً به كتاب ادوار كه تألیف مولانا صفی الدین عبد المؤمن فاخر الارموی است سقی الله ثراه و جعل الجّه مثواه و در آن كتاب هیچ یك حلّ‌آن‌ها نكرده بودند، بدین سبب از این فقیر حقیر التماس شرحی نمودند برای این كتاب كه مشتمل باشد بر تحقیق این فن و شرح حلّ آن مواضع مشكله، بَاَقصی‌َ الغایة كوشیدم و از كتب قدما آنچه مناسب هر یك از آن مواضع بود و سبب حلّ‌آن‌ها می‌شد در آن درآوردم و آنچه بر خاطر این فقیر نیز ظاهر شده بود به آن‌ها اضافت كردم. پس هر كه در این شرح نیكو تأمل كند و امعان نظر لازم دارد از دیگر شروح این كتاب بلكه از سایر كتب كه در این فن نبشته‌اند مستغنی گردد و جواب اعتراضات كه بر كتب این فن كرده‌اند بداند. چرا كه هر چه از علمی و عملی كه در این فن لابد است در این شرح ثبت كردم و الله الموفّق.»
عبدالقادر مراغی شرح این اثر مهم را مانند اصل كتاب در پانزده فصل قرار داده است:
- در تعریف نغمه‌ها در بیان حدّت و ثقل (فی تعریف النّغم و بیان الحدة و الثقل).
- تقسیم كردن دستان‌ها (فی اقسام دساتین).
- در نسبت‌های بعدها (فی نسبت الابعاد).
- در آنچه كه موجبات در تنافر است (فی الاسباب الموجبه للتنافر).
- در تألیف ملائم (فی التّألیف ملائم).
- در دورها و نسبتها (فی الادوار و نسبتها).
- در حكم و دستور دو وتر (فی حكم الوترین).
- در ذكر عود و كوك وترها و استخراج ادوار از آن (فی ذكر العود و تسویة الاوتار و استخراج الادوار منه).
- در اسامی ادوار مشهوره (فی الاسماء الادوار المشهورة).
- در اشتراك نغمه‌های دورها (فی تشارك نغم الادوار).
- در طبقات دورها (فی طبقات الادوار).
- در كوك غیر معهود (فی اصطخاب الغیر المعهود).
- در اوزان (فی الایقاع).
- در تأثیر نغمه‌ها (فی تأثیر النغم).
- در چگونگی نوازندگی (فی مباشرة العمل).
This article "شرح ادوار" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:شرح ادوار. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
