فتاح قاضی خلیل
زندگینامه: خلیل فتاح قاضی، ۱۲۸۶-۱۳۶۹ شمسی در قریه باغچه در محال ایل تیمور از توابع شهرستان مهاباد به دنیا آمد. پدر ایشان، میرزا رسول، فرزند حاجی خلیل، فرزند میرزا رحمن قاضی مشهور به خوشنویس ایشان چند جلد قران نفیس را به خط بسیار زیبای خود به تحریر در آورده است. مادر ایشان، بانو گوهر تاج قاضی، دختر حاجی قاضی، عبداللطیف ملقب به معین الاسلام بود. فرزندانشان: خلیل، حسن، فاطمه، آمنه، فتاح، حسین، زینب، رزاق، راضیه، مریم میباشند. روحشان شادباد. محل زندگی خلیل فتاح قاضی در دوران کودکی در قریه باغچه سپری شد، و ایام نو جوانی در روستای دارلک واقع در محال شهر ویران و سپس در قریه گول و چوملان از توابع شهرستان مهاباد گذرانید. ایشان برای ادامه تحصیل با برادر کوچک خود حسن فتاحی قاضی به مهاباد رفته اند. (حدود سالهای ۱۲۹۶-۱۲۹۷ شمسی). اصل و نسب، پیدایش خانواده قاضی: در دوره شاه طهماسب پسر شاه اسماعیل صفوی - تقریبا حدود سال ۹۴۳ هجری قمری در آن زمان بوداق سلطان حکومت ساوجبلاغ مهاباد فعلی را به عهده داشته است. در شورش گرجستان به دستور دولت تحت فرماندهی بوداق سلطان لشکری عازم گرجستان می‌شود. جوانی به نامه عیسی از اهالی قصبه قازان شهر در ایالت گرجستان به خدمت بوداق سلطان آمده و دین اسلام را به رضا و رغبت خود قبول می‌نماید. گویا ریشه فامیل قاضی از این محمد نام، یعنی عیسی سابق است که با همراه بوداق سلطان به کردستان میاید. محمد در کردستان به تعلیم علوم دینی و سایر علوم متداول آن زمان مشغول می‌شود. محمد توجه بوداق سلطان را چندان جلب کرده بطوریکه اداره تمام کارهای شخصی و حکومتی ساوجبلاغ را به او محول می‌نماید. سپس دختر یکی از برادران خود را به ازدواج او در میاورد. ( تاریخچه خانواده قاضی در ولایت مکری به قلم میرزا خلیل فتاح قاضی).
خلیل فتاح قاضی در سالهای ۱۳۰۲ - ۱۳۰۹ شمسی در فرهنگ مهاباد مشغول خدمت آموزگاری و در دبستان سعادت، که اولین مدرسه مهاباد بوده است تدریس کرده اند. در سالهای بعد کارمند اداره دارایی مالی و اقتصادی مهاباد بود و سپس ریاست دخانیات مهاباد را به عهد گرفتند. در سال ۱۳۳۰ شمسی به اداره دخانیات تبریز منتقل شده و تا بازنشستگی در این شهر اقامت داشتند، سپس با خانواده خود به مهاباد برگشتند. فرزندان از همسر اول بانو فاطمه دختر ملا جلال معتمد، فرزند ملا محمد یایی: قادر، اسماعیل، طاهره، احمد، محمود. از همسر دوم بانو شاه سلطان قاضی دختر میرزا وهاب قاضی پسر قاضی منعم: رحیم، صلاح الدین، مصطفی، یوسف، ابوالقاسم (لقمان).
آثار ایشان: ۱. کتاب سالهای اضطراب خاطرات میرزا خلیل فتاح قاضی، در سال ۱۳۷۰ شمسی، به زبان فارسی در مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی از انتشارات صلاح الدین ایوبی، به زحمت استاد قادر فتاحی قاضی در شهر ارومیه به چاپ رسیده است.
۲. کتاب تاریخچه خانواده قاضی در ولایت مکری در سال ۱۳۷۸ شمسی به زبان فارسی در شهر تبریز به کوشش استاد قادر فتاحی قاضی به چاپ رسیده است. این کتاب بعدها در سال ۲۰۰۹ میلادی به دست زبانشناس و مترجم کرد کاک حسن سیف قاضی به زبان کردی ترجمه و از طرف انتشارات اراس در شهر اربیل عراق به چاپ رسید و منتشر گردید. ۳. علاوه بر این آثار مقالات سیاسی اجتماعی و فرهنگی را در روزنامه کردستان ارگان رسمی جمهوری مهاباد نوشته و به جاپ رسانده است. خلیل فتاح قاضی در آخرین ملاقات قاضی محمد با ملا مصطفی بارزانی مینویسد: برای اطلاع از اوضاع و احوال شب پیش قاضی محمد رفتم ملا مصطفی بارزانی و عده‌ای از افراد وی در محکمه حضور داشتند. دقایقی بعد سرتیپ همایونی از شهر میاندواب تلفن کرد و با محمد حسین سیف قاضی صحبت نمود از ایشان پرسید، آیا هنوز ملا مصطفی بارزانی و افسرانش در مهاباد هستند؟ محمد حسین سیف قاضی جواب مثبت داد. ملا مصطفی بارزانی به قاضی محمد گفت اگر موافقت بکنید من جلو قشون دولتی را میگیرم و با آنها میجنگم. قاضی محمد گفت برای جلوگیری از کشتار مردم مهاباد جنگ را مصلحت نمی‌دانم. ملا مصطفی گفت پس من میروم و شما هم با من بیایید قدم شما روی چشم و همیشه خدمتگزار باوفای شما خواهم ماند اما اگر اینجا بمانید دولت شما را خواهد کشت. قاضی محمد گفت مردم خود را ترک نخواهم کرد. سپس قاضی محمد پرچم کردستان را به ملا مصطفی تسلیم کرد و گفت: نگذارید این پرچم ملی کرد سرنگون شود. ملا مصطفی پرچم را گرفت و با قاضی محمد و سایر حضار در جلسه خداحافظی کرد و در آذر ماه ۱۳۲۵ شمسی محکمه و مهاباد را ترک کرد.
استاد قادر فتاحی قاضی در سر آغاز کتاب "سالهای اضطراب خاطرات خلیل فتاح قاضی" مینویسد: ابوی در دوره جوانی تا حال همیشه اهل مطالعه بوده و همیشه روزنامه، مجله، کتاب می‌خوانده و به دانستن شرح حال و سرگذشت بزرگان و خود آنان علاقمند بوده و هرگز از اوضاع عالم غافل و بی خبر نبوده است.
اینجانب احمد به یاد دارم ابوی همیشه علاقه خاصی داشت تا فرزندانش تحصیلات عالیه داشته باشند وبرای رسیدن به این مقصود از هیچ تلاش و کوششی دریغ نمیکردند، با اینکه روزها به کار اداره خویش مشغول بود و خسته و کوفته به منزل برمی گشت با وجود این چند ساعت به درس و مشق ما رسیدگی می‌‌کرد و در یادگیری و تمرین درس مدرسه و دبیرستان ما را یاری و کمک مینمود.
پدرمان میرزا خلیل فتاح قاضی در تاریخ جمعه ۱۱ آبان ماه ۱۳۶۹ شمسی در شهرستان مهاباد در گذشته و در گورستان گنبدان مهاباد به خاک سپرده شده است. روانش شادباد.
==منبع==: کتاب سالهای اضطراب خاطرات خلیل فتاح قاضی و کتاب تاریخچه خانواده قاضی به قلم خلیل فتاح قاضی در ولایت مکری در کتابخانه ملی ایران, کتاب تاریخ مهاباد به قلم استاد سید محمد صمدی انتشارات راهرو مهاباد ساله ۱۳۷۳ شمسی.
برلین، ۲۴ فوریهٔ ۲۰۱۸، برابر ۵ اسفند ۱۳۹۶ شمسی احمد فتاح قاضی
This article "فتاح قاضی خلیل" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:فتاح قاضی خلیل. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
