قلعه سفید (اصفهان)
قلعه سفید روستایی بزرگ از محله‌های جدید شهر گلدشت در بخش مرکزی شهرستان نجف آباد است. نام پیشین این روستا، احمدآباد است. بیشتر جمعیت آن را افراد بومی تشکیل می دهند. همچنین در سال‌های اخیر مهاجرت‌هایی به این روستا شکل گرفته‌است که دلیل این مهاجرت‌ها اشتغال در کارخانجات و شرکت‌های نزدیک قلعه سفید است. از جملۀ این شرکت‌ها می‌توان کارخانۀ نساجی اطلس چاپ، نساجی میهن و نساجی فدک را نام برد.[۱]
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
مختصات جغرافیایی این روستا در 32.601195 درجۀ شمالی و 51.429362 درجۀ شرقی است. همچنین ارتفاع از سطح دریا برابر 1608 متر است. این روستا از شمال منتهی به شهر گلدشت، از غرب متصل به باغات نجف آباد و از شرق منتهی به شهر قهدریجان است. فاصلۀ این روستا تا اصفهان (بلوار آتشگاه) 26 کیلومتر است. همچنین فاصلۀ 5 کیلومتری از شهر نجف آباد دارد.[۲]
روستای قلعه سفید از ابتدای سال 1395، با تأسیس شهرداری ناحیۀ یکم شهر گلدشت در این روستا، به یکی از محلۀ‌های شهر گلدشت تبدیل شد. لازم به ذکر است، شهر گلدشت سه محلۀ مرکزی (ساکنان بومی گلدشت)، قلعه سفید (ساکنان بومی قلعه سفید) و مهاجرین (اغلب از قومیت ترک و لر و ساکن در جنوب گلدشت) تشکیل شده‌است.[۳]
پیشینۀ تاریخی[ویرایش]
در هنگام حمله افغان‌ها به اصفهان در دوران شاه سلطان حسین صفوی شخصی به نام احمد که برادر سفیر هندوستان در قلعه سفید بوده، داوطلبانه با عده ای از مردم دوبار به مقابله با افغان‌ها بر می خیزد ولی در این نبرد شکست خورده و به قلعه باز گشته، در آن سنگر می گیرد. سرجان ملکم نیز در سفرنامه خود می نویسد زمانی که شاه ایران تسلیم افغان‌ها شد عده زیادی از مردم به همراهی احمد به جنگ با افغان‌ها می روند و شکست می خورند. افغان‌ها به تلافی حمله احمد به آن ها،به قلعه سفید حمله می‌کنند. مردم قلعه سفید نیز در زیر قلعه، پناهگاهی داشتند و چون می دانستند دیگر توان مقابله با افغان‌ها را ندارند در آن مقداری آذوقه انبار می‌کنند و پناه می‌گیرند.بعد از اینکه محمود افغان، قلعه را تسخیر می‌کند از راه چاهی که به زیرزمین منتهی می شد وارد پناهگاه می گردد و همه مردم را قتل عام می‌کند.هم اکنون نیز در بررسی‌هایی که سازمان میراث فرهنگی انجام داده، محل پناه گاه که در آن قطعه‌های اسکلت کشتگان و پوست بادام -که به عنوان آذوقه برده شده بود- مشخص شده‌است.لازم به ذکر است که از همهٔ مردم این دیار در آن روزگار فقط یک نوزاد که فرزند احمد بوده باقی مانده که قبل از حمله افغان‌ها احمد او را با کنیز شیرازی خود از قلعه دور می‌کند؛ زیرا اطمینان داشت که محمود افغان به تلافی آن نبردها -در صورت تصرف قلعه- همه را به قتل خواهد رساند. آن کنیز شیرازی نوزاد را با همه اسناد قلعه که احمد در اختیار او قرار داده بود به شیراز می برد و پس از بزرگ شدن نوزاد، آن کنیز شیرازی وقایع را برای فرزند احمد تعریف می‌کند. جوان نیز با اسناد زمین‌ها به اصفهان باز می گردد. در آن جا ازدواج می‌کند و صاحب فرزندانی می‌شود و مردم کنونی قلعه سفید از نوادگان همان احمد هستند.[۴]
طبیعت و آب و هوا[ویرایش]
آب و هوای قلعه سفید گرم و خشک است و در طول سال بارش‌های کمی را تجربه می‌کند. این روستا تا سی سال پیش دارای قنات و چاه‌های پر آبی بوده‌است که به همین علت دارای باغ‌های دست کاشت بسیاری بود. اما با شروع خشکسالی سراسری در ایران، چاه‌ها هم میل به خشک شدن کردند و سطح آب چاه‌ها تا بیش از 120 متر پایین رفت. در حال حاضر بساری از باغات و زمین‌های کشاورزی به دلیل کمود آب خشکیده‌اند و زمین‌های زراعی زیادی از این روستا تغییر کاربری داده و به محل تفریحی طبیعی برای ساکنان غیر بومی تبدیل شده‌است. در حقیقت زمین‌های زیادی به فروش رفته‌اند.
بافت تاریخی[ویرایش]
هستۀ اولیۀ این روستا شامل قلعۀ مسکونی، مسجد و حمام با حصار خشتی بوده‌است که به دلیل داشتن تزیینات گچی سفید رنگ در طول زمان به قلعه سفید شناخته می‌شود. این روستا با توجه به تاریخ ساخت هفتصد سالۀ مسجد، بیش از هفتصد سال قدمت دارد.[۵]
الف) قلعۀ تاریخی[ویرایش]
این قلعۀ بیست هزار متر مربعی در سال 1387 هجری شمسی به شمارۀ 15413 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین در گذشته محل سکونت اهالی روستا بوده که در زمان حملۀ افغان‌ها از سکنه خالی شده و دوباره در زمان نادرشاه افشار ساکنانی پیدا می‌کند. قلعه دارای سه برج دیده بانی بوده که یکی از آن‌ها تخریب شده و دو مورد نیز به صورت نیمه تخریب وجود دارند. در حال حال حاضر حدود هفتاد درصد بافت قلعه تخریب شده‌است. این به دلایل متعددی است از جمله:
- ساکنان قلعه در بیرون از قلعه خانه‌های جدیدی ساخته‌اند و بافت داخل قلعه به دست فراموشی سپرده شده‌است.
- افراد سودجو که به دنبال گنج زیرزمینی بوده اندو بسیاری از آن گنج‌ها را غارت نموده اند، در قلعه تونل‌هایی حفاری کرده‌اند.
- سازمان میراث فرهنگی و شهرداری که متولیان نگهداری از قلعه هستند، کمک مالی در جهت حفظ قلعه نمی‌کنند.
ب) مسجد امام جعفر صادق قلعه سفید[ویرایش]
این مسجد، مهم ترین و تنها مسجد تاریخی قلعه سفید است که قدمتی هفت صد ساله دارد. بافت این مسجد شامل دو بخش نو و کهن است که در سه زمان متفاوت ساخته شده‌است:
- مسجد احمد آباد که قدمتی هفت صد ساله دارد و دارای زیربنای سیصد متر مربعی است.
- بخش شبستان که حدود چهل سال پیش تخریب شد و بخش جدید مسجد در آن ساخته شد.
- سالن مسجد که حدود یکصد سال است از تاریخ ساخت آن می گذرد.
از آثار دیدنی دیگر قلعه سفید درخت چنار فوق العاده تنومندی است که جلوی مسجد احمد آباد است. لازم به ذکر است که بخش تاریخی مسجد و حمام کهن کنار آن توسط سازمان میراث فرهنگی و شهرداری گلدشت در حال تعمیر، بازسازی و طراحی است.
منابع[ویرایش]
This article "قلعه سفید (اصفهان)" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:قلعه سفید (اصفهان). Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
