محمدحسن آشتیانی
 | پیشنهاد شده است که این مقاله با میرزاحسن آشتیانی ادغام شود. (بحث) |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | محمدحسن آشتیانی |
| تاریخ تولد | ۱۲۴۸ |
| زادگاه | آشتیان ایران |
| محل تحصیل | بروجرد، نجف، تهران |
| محل زندگی | تهران |
| تاریخ مرگ | ۱۳۱۹ |
| شهر مرگ | تهران |
| مدفن | نجف |
| اطلاعات آموزشی | |
| شاگردان | حسین قمی سید عباس شاهرودی سید نصرالله تقوی میرزا محمد شاه‌آبادی میرزا محمد قزوینی … |
| تالیفات | ۱. بحر الفوائد فی حاشیة الفرائد ۲. رسالة فی الاجزاء ۳. رسالة فی قاعدة نفی العسر و الحرج ۴. رسالة فی حکم اوانی الذهب و الفضة ۵. رسالة فی نکاح المریض ۶. کتاب الخمس ۷. کتاب الزکاة … |
میرزا محمدحسن آشتیانی (زادهٔ ۱۲۴۸ ـ آشتیان و درگذشتهٔ ۱۳۱۹ ـ تهران) از روحانیان شیعهٔ اهل ایران می‌باشد.
زندگی‌نامه[ویرایش]
وی در حدود سال ۱۲۴۸ در آشتیان واقع در استان مرکزی چشم به هستی گشود. سه ساله بود که پدرش از دنیا رفت.[۱] پس از فوت پدر، مادری پاکدامن و مشتاق معارف دینی وی را تحت تربیت‌های سازنده خود قرار داد. پس از آنکه محمدحسن به سن تمییز رسید، مادرش او را جهت فراگیری قرآن، حساب و سواد فارسی نزد معلمان و مربیان فرستاد. در این مدت، ذهن کنجکاو محمدحسن مشاهده کرد مربیانش در خصوص مباحث علم نحو با یکدیگر به گفتگو مشغول‌اند. او با دیدن وضع، مشتاق فراگیری علوم و معارف دینی گردید و در حدود سال ۱۲۶۱ در حالی که نوجوانی ۱۳ ساله بود، عازم بروجرد گردید.[۲] وی ۴ سال نزد ملا اسدالله بروجردی، ادبیات و فقه و اصول را یادگرفت و به تدریس آنها پرداخت. او در سن کم، به تدریس مطوّل می‌پرداخت. به موازات تحصیل نزد ملا اسدالله بروجردی و تدریس در مدرسه علمیه این شهر، حدود ۱۸ ماه در نزد سید شفیع جاپلقی به فراگیری معارف تشیع اشتغال داشت.[۳] در سال ۱۳۶۵ برای تکمیل تحصیلات، رهسپار نجف اشرف گردید. در آنجا از درس اساتید حوزه نجف خصوصاً شیخ انصاری استفاده کرد. چون سنش کم بود، پشت پرده می‌نشست تا آنکه در یکی از روزها بر اثر اظهار نظری که در درس می‌کند، شیخ به استعداد فوق‌العاده او پی می‌برد و وی را به حضور فرا می‌خواند. به خاطر حسن تعبیر و لطف تقریری که داشت، درس استاد را برای دیگران تقریر می‌کرد و به لسان الشیخ، شهرت یافت و تقریرات استاد را می‌نوشت.
بازگشت به ایران و تدریس در حوزه علمیه تهران[ویرایش]
وی در سال ۱۲۸۱ در حالی که به درجه علمی اجتهاد رسیده بود، به ایران بازگشت و ساکن تهران شد. او در اصول فقه، مباحث تازه و نکته‌های پژوهشی عمیقی را مطرح کرد. وی در تهران به تدریس و تألیف و تصنیف پرداخت و نخستین ناشر مکتب استادش شیخ مرتضی انصاری گردید. از این‌رو طلاب از سراسر ایران در محضر درسش حاضر شدند و شأن و مرتبه علمی او فزونی گرفت.[۴] او خوب تقریر می‌کرد و تعابیر لطیف و بیان شیوایی داشت. رفته رفته وی بر سایر عالمان تهران پیشی گرفت و مورد توجه طبقات گوناگون جامعه واقع شد.[۵] وی ضمن تشکیل حوزه علمیه در تهران و پرداختن به تدریس معارف فقهی، از شرایط اجتماعی نیز غافل نبود و به مسائل جامعه توجه داشت و در حد امکانات و مقدورات، در جهت رفع مشکلات و معضلات مردم می‌کوشید. به همین دلیل، او جایگاه رفیعی در میان اهالی تهران و سایر نقاط ایران پیدا کرد.[۶] علاوه بر دقت و موشکافی که در بحث‌های اجتهادی داشت، دارای ذوق خاص و بیان گیرا بود و این ویژگی بر شهرت و برتری علمی او افزود.[۷] از هنگام ورود به ایران تا زمان رحلتش، مرجع احکام شرعی بود[۸] و در چند سال آخر عمر، متولی و متصدی تمام اوقافی که تولیت آنها با اعلم علمای تهران بود، از قبیل موقوفات مدرسه مروی گردید.[۹]
ستیز با سلطه‌گری[ویرایش]
وی در مقام رهبری نهضت مقاومت و اعتراض مردم در جریان واگذاری امتیاز انحصاری دخانیات، توتون و تنباکو در داخل و خارج به یک شرکت انگلیسی توسط ناصرالدین شاه قاجار در سفر سوم خود به اروپا، در سال ۱۳۰۶،[۱۰] کوشید علاوه بر گوشزد نمودن زیان‌های اقتصادی این قرارداد، آثار سوء فرهنگی و اجتماعی آن را به مردم یادآور شود. این کار منجر به صدور فتوای تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرازی شد.
پس از لغو امتیاز داخلی و خارجی، امین السلطان از میرزای آشتیانی حکم جواز را می‌خواهد که او در جواب می‌گوید:
«وضع این حکم از من نیست، تا رفع آن از من و به دست من باشد. منع این حکم از حضرت حجت‌الاسلام (میرزای شیرازی) بوده، رفع این منع نیز موکول به جناب ایشان است».[۱۱]
فرزندان[ویرایش]
وی چهار پسر و یک دختر داشت:
- مرتضی آشتیانی (متوفی ۱۳۶۵) که در عصر خود از فقها و مدرسان بزرگ حوزه‌های علمیه بود و در قضیه بانک روس و حوادثی که منتهی به لغو امتیاز آن شد، نقش بسزایی داشت و در جنبش مشروطیت نیز شرکت داشت. وی از جمله علمایی بود که در حرم عبدالعظیم حسنی متحصن شد.
- میرزا مصطفی آشتیانی (افتخار العلماء)، متخلص به صهبا که در جنبش مخالفت با موسیو نوز بلژیکی نقش بسزایی داشت و در قیام مشروطیت در صف مردم قرار داشت و در تاریخ ۱۳۲۷ در سن ۴۲ سالگی در منزلش واقع در جوار حرم عبدالعظیم حسنی ترور شد.
- میرزا هاشم آشتیانی که در دوره‌های سوم تا هشتم مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب گردید و در حدود سال ۱۳۴۰ در سن ۹۰ سالگی از دنیا رفت.
- میرزا احمد آشتیانی (۱۳۰۰ ـ ۱۳۵۹) متخلص به «واله» از حکماء و فقهای متبحر تهران بود که در فنون مختلف جمعاً ۶۲ تألیف گران‌بها از او باقی مانده‌است. وی هنگام وفات، متصدی مدرسه علمیه مروی تهران بود.
- آقا زاده خانم که نامش فاطمه بود و به همسری عموزاده خود میرزا جعفر آشتیانی، معروف به میرزا کوچک آشتیانی درآمد و میرزا مهدی آشتیانی فرزند اوست.
آثار[ویرایش]
نوشته‌هایش که به صورت کتاب، رساله و حاشیه بر کتاب‌های دیگران، به یادگار مانده‌است، عبارتند از:
- بحر الفوائد فی حاشیة الفرائد (وی این اثر را هنگامی نوشت که در درس شیخ انصاری شرکت می‌کرد. بنا به نظر شیخ آقا بزرگ تهرانی، در میان ۴۰ حاشیه که بر «رسائل» شیخ انصاری نگاشته شده‌است، این اثر از همه آنها پر مایه‌تر، بهتر و مفیدتر است).[۱۲]
- رسالة فی الاجزاء
- مباحث الالفاظ (تقریر مباحث اصولی شیخ انصاری)
- رسالة فی قاعدة نفی العسر و الحرج
- کتاب القضاء و الشهادات (برگرفته از دروس شیخ انصاری)
- رسالة فی حکم اوانی الذهب و الفضة
- ازاحة الشکوک فی حکم اللباس المشکوک
- رسالة فی الجمع بین تصدی القرآن و الدعاء
- رسالة فی نکاح المریض
- کتاب الاجارة (تقریر درس‌های شیخ انصاری)[۱۳]
- الخلل فی الصلاة (شرح مبحث خلل از کتاب شرایع الاسلام)
- رسالة فی انه اذا سلّمت جماعة یکتفی بجواب واحد بصیغة الجمع ام لا
- رساله سؤال و جواب (به فارسی)
- کتاب الوقف (تقریر درس‌های شیخ انصاری)
- کتاب الخمس
- کتاب الزکاة
- احیاء الموات و الاجارة
- کتاب الرهن
- کتاب الغصب
- کتاب الصید و الذباحة[۱۴]
شاگردان[ویرایش]
- محمد علی شاه آبادی
- حسین قمی
- سید عباس شاهرودی
- سید نصرالله اخوی
- ابراهیم، فرزند ابوالفتح زنجانی
- سید محمد بن محمد تقی حسینی تنکابنی
- میرزا محمد علی شاه‌آبادی
- میرزا محمدخان قزوینی، معروف به علامه قزوینی
- فیض قمی (آیة اللّه العظمی حاج آقا میرزا محمد فیض) ۱۳۷۰–۱۲۹۳ ه.ق
- فیاض
- میرزا مسیح طالقانی استاد مرتضی طالقانی
- علی اکبر حکمی
- سید ابوالقاسم حسینی
- ملا رحمت‌الله کرمانی
- سید اسماعیل مرعشی (ملقب به شریف‌الاسلام که در طب و شیمی و علم حروف ماهر بوده‌است)
- ملا اسماعیل محلاتی
- علی اکبر صدر الفضلاء
- علی‌اکبر نهاوندی
- ابوالقاسم کبیر قمی ۱۲۸۰–۱۳۵۳ قمری
- محمد کبیر قمی
- محمدعلی حائری قمی وفات ۱۳۵۸
- محمدتقی نهاوندی
- حسین مازندرانی کولائی (آیت الله شیخ حسین مازندرانی کولائی) وفات ۱۳۳۵ هجری قمری
- علی‌اکبر مازندرانی[۱۵]
ستایش دانشمندان و تراجم‌نگاران[ویرایش]
روش علمی، شیوایی سخن و یافته‌های جدید علمی و تشریح اندیشه‌های شیخ انصاری توسط او، آوازه‌اش را در سراسر ایران طنین افکن کرد. یکی از شاگردانش می‌گوید:
«من گمان می‌کنم که اگر مرحوم شیخ مرتضی انصاری زنده می‌بود، تصدیق می‌کرد که بیانی اوفی از بیانش و تقدیری اکمل از تقریرش نمی‌شود و فضلایی که به تدریسش حاضر بودند، در این باب تصدیق می‌کنند و دلیل بدین امر، بیان اوست مطالب مصنف را در حاشیه کبیره…».[۱۶]
شاگردش سید محمد تنکابنی می‌گوید:
«العلامة افضل علماء المرکز، جناب المستطاب صاحب البیان الحسن و الاخلاق المرضیة المحقق المدقق البارع الحاج میرزا حسن الآشتیانی و من ظن می‌کنم که اگر مرحوم شیخ مرتضی الانصاری زنده می‌بود، تقدیر و تصدیق می‌کرد که بیانی اوفی از بیانش و تقریری اکمل از تقریرش نمی‌شود و فضلایی که به تدریسش حاضر بودند، در این باب تصدیق می‌کنند و دلیل بدین امر بیان اوست مطالب مصنف را در حاشیه کبیره…».[۱۷]
میرزا محمدعلی مدرسی تبریزی می‌نویسد:
«حاج میرزا محمدحسن آشتیانی تهرانی، عالم محقق و فاضل مدقق از اعیان علماء و مجتهدین ایرانی که به فضل و دیانت و وثاقت معروف و از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود و اخیراً به تهران آمده و در حوزه درس او مرجع استفاده بسیاری از اجلاء عصر خود گردید».[۱۸]
وفات[ویرایش]
وی در ۲۸ جمادی‌الاول ۱۳۱۹ در سن ۷۱ سالگی، در تهران هنگام قرائت زیارت جامعه کبیره بدرود حیات گفت. پیکرش را در جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی به امانت سپردند تا پس از مدتی به نجف انتقال دهند. فرزندش، مرتضی آشتیانی می‌گوید:
«پس از ۸ ماه که تصور می‌کردیم بدنش دیگر خشک شده و سبک گشته، از امانتگاه درآوردیم که به عتبات ببریم. مشاهده کردیم بدنش هیچ تغییری نکرده و همان‌طور که سپرده بودیم، می‌باشد و حتی اینکه ران چپش ورم داشت و در موقع رحلت آن را دیده بودیم، ابداً کم نشده بود. پیکرش را به نجف اشرف بردند و در کنار قبر مرحوم شیخ جعفر شوشتری دفن کردند».[۱۹]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ نقباء البشر، ج۱، ص۳۸۹ و اعیان الشیعة، ج۵، ص۲۷.
- ↑ مجله مسجد، ش۴۱، ص۶۷.
- ↑ اعیان الشیعة، ج۵، ص۳۷ و طبقات اعلام الشیعة، ج۱، ص۳۹۰ و چهل مقاله، ص۵۹۷.
- ↑ صدرالدینی شیرازی، محمد هادی، مجتهدان مبارز، تهران، انتشارات مزدک، ۱۳۹۴، ص ۴۳
- ↑ زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۶۵.
- ↑ سیمای آشتیان، ص۴۹.
- ↑ ادوار اجتهاد، ص۳۹۹.
- ↑ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۴۹۴.
- ↑ چهل مقاله، ص۶۰.
- ↑ سده تحریم تنباکو، ص۱۵–۶۴.
- ↑ مجله حوزه، ش۵۰ و ۵۱، ص۲۲۷ به نقل از قرارداد رژی، ص۱۲۳.
- ↑ الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۴۴ و نقباء البشر، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی این اثر را در میان کتب علامه سید محمد بن علامه سید ابراهیم لواسانی نجفی دیده‌است. ر.ک. الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ در تدوین آثار از منابع ذیل کمک گرفته شده‌است:
الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۲۷۴، ۳۰۹ و ۵۲۷. ج۲، ص۴۴. ج۷، ص۲۴۸. ج۱۷، ص۹ و ۱۴۱.
نقباء البشر، ج۱، ص۳۹۰.
مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ص۳۵۸.
اعیان الشیعة، ج۵، ص۳۸.
کشف الاستار عن وجه الکتب و الاسفار. ج۴، ص۲۶۵.
چهل مقاله، ص۵۹۹.
سیری کوتاه در جغرافیای تفرشی، ص۲۵۰.
مجله مسجد، ش۴۱، ص۷۴ و ۷۵.
مجلة مشکوة، ش۴۴، ص۱۰۲. - ↑ اختران فقاهت، ناصدرالدین انصاری قمی، ج اول،انتشارات دلیل ما، چ اول، زمستان 1385
- ↑ علما معاصرین، ص۳۷۹.
- ↑ علماء معاصرین، ص۳۷۹.
- ↑ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة او اللقب، ج۱، ص۴۹.
- ↑ اختران فروزان ری و تهران، ص۱۷۳.
چهل مقاله، ص۲۶.
کرامت صالحین، ص۳۲۰.
اجساد جاویدان، ص۲۵۷.
فوائد الرضویة، ص۶۷.
منتخب التواریخ، ص۱۹۲.
منابع[ویرایش]
- صدرالدینی شیرازی، محمد هادی، مجتهدان مبارز، تهران، انتشارات مزدک، ۱۳۹۴.
- شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد
- وبگاه تبیان
- وبگاه راسخون - ۱
- وبگاه راسخون - ۲
This article "محمدحسن آشتیانی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:محمدحسن آشتیانی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
|
This page exists already on Wikipedia. |
