منطقه حفاظت‌شده شیدا

این منطقه در 27 کیلومتری شمال شهرکرد و در شهرستان بن واقع شده است. بخش کوچکی از منطقه در حوزه استحفاظی استان اصفهان قرار دارد. سیمای عمومی منطقه کوهستانی با دشت های مرتفع و تپه ماهورهای پراکنده است.اقلیم منطقه سرد و نیمه مرطوب بوده و بارش های صورت گرفته در آن بیشتر در زمستان و اوایل بهار اتفاق می افتد که تحت تاثیر نفوذ جریانات هوایی مدیترانه ای مرطوب از غرب کشور است. این جریانات مرطوب با ورود به عرصه های مرتفع شمال زاگرس و برخورد با ارتفاعات سرد شده و بارش های فراوانی را در این مناطق ایجاد می کنند که موجب پیدایش پوشش گیاهی مطلوبی در آن می شود. بلندترین نقطه منطقه کوه برآفتاب بارده با ارتفاع 3165 متر و پائین ترین نقطه در روستای کلیچه با ارتفاع 2100 متر است. میانگین بارش سالانه در منطقه حدود 462 میلی متر و متوسط دمای سالیانه به حدود 2/9 درجه سانتیگراد می رسد. منابع آبی منطقه شامل تعداد 67 چشمه و 10 رشته قنات و نیز دو سد خاکی است.

منطقه حفاظت شده
مکان	شهرستان بن، چهار محال و بختیاری، ایران
نزدیک‌ترین شهر	شهر بن
مختصات	طول جغرافيايي : َ 25 و 50ْ تا َ 45 و 50ْ عرض جغرافيایي: َ 41 و 32ْ
مساحت	23832 هکتار

تاریخچه

منطقه شيدا  يكي از مناطق آزاد با پتانسيل هاي طبيعي و وجود حيات وحش خصوصاً كل و بز و قوچ و ميش بود كه به همين دليل در تاريخ هاي 21/7/1375 و15/7/1380بعنوان شكار ممنوع اعلام  شد كه پس از يك دوره تقريباَ ده ساله  در مورخ12 /11/86 به تصويب رسيد و عملاَ از اين تاريخ به عنوان منطقه حفاظت شده در ليست مناطق چهارگانه كشور ثبت شد .

موقعیت جغرافیایی

منطقه شیدا در استان چهارمحال‌وبختیاری با مساحت 108000 هکتار در شهرستان بن و قسمتی از آن در استان اصفهان قرار دارد و محدوده‌ی جغرافیایی آن32 درجه و 41 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 41 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 45 دقیقه طول شرقی می‌باشد که فاصله آن تا مرکز استان 15 کیلومتر و نزدیکترین شهر به آن شهر بن می‌باشد.

اقلیم

ترکیب کلیه عناصر آب و هوایی تعیین کننده نوع اقلیم می باشد. اقلیم منطقه بر اساس روش “آمبرژه” جزء اقلیم ارتفاعات محسوب می شود که دارای اقلیم خشک سرد تا نیمه خشک سرد می باشد.

اقلیم منطقه بر اساس روش اقلیم نمای “دومارتن” دارای اقلیم نیمه مرطوب می باشد.

رژیم بارندگی در منطقه شیدا به گونه ای است که قسمت اعظم بارندگی در نیمه دوم سال و عمدتا در فصل زمستان اتفاق می افتد. توزیع فصلی ماهانه و سالانه بارش بر فعالیت های بیولوژیک و حیات وحش تاثیر قابل ملاحظه ای دارد.

میانگین بارش منطقه حفاظت شده شیدا ۴۶۲ میلیمتر اندازه گیری شده است به طوریکه در فصل زمستان بیشترین میزان بارش و تابستان کمترین مقدار بارش را به خود اختصاص داده اند. وقوع بارش روزانه با متوسط ۳/۴ میلیمتر در منطقه و هرساله ۱۸ روز از سال انتظار بارش برف می رود.

مقادیر ضریب برفگیری بالاتر از ۵۰% در ۲ ماه از سال حاکی از ریزش برف نسبتا سنگین در منطقه می باشد.

وقوع یخبندان از آبان ماه تا فروردین ماه به مدت ۶ ماه از سال از جمله محدودیت های قابل ذکر در منطقه است. جهت باد در منطقه جنوب غربی است بطوریکه باد غالب منطقه باد جنوب غربی است.

منابع آبی

جمعا ۶۷ دهنه چشمه و ۱۰ رشته قنات در منطقه وجود دارد که اکثر آنها در محل برخورد آهک با مارن واقع شده و دبی قابل توجهی ندارند. به اینچنین چشمه هائی که معمولا کم آب هم هستند اصطلاحا چشمه های کنتاکتی گفته میشود.

پرآب ترین منبع آبی منطقه، قنات کاریز ۱ در حوالی روستای بارده است. دو سد خاکی نیز یکی در روستای حیدری و دیگری در روستای لارک موجود است. با استفاده از یک لوله ۱۶ اینچی نیز از رودخانه عمل پمپاژ آب صورت میگیرد.

از چشمه های منطقه می توان به چشمه مری، چشمه گاو، چشمه قربانقلی، چشمه آی باغی، چشمه نساحیدری، چشمه قاران قلوغ دره و قنات قلعه دره سی، قنات حبیب آباد، قنات غریب خان، قنات رستمیان و قنات حاج قاسم اشاره نمود.

وضعیت اقتصادی-اجتماعی

در محدوده قبلی شکار ممنوع شیدا تعداد ۲۸ روستا و شهر در منطقه و حاشیه آن وجود داشت که به تبع مشکلات زیادی در زمینه های مختلف بوجود آورده بود، بنابراین سعی گردید در منطقه پیشنهادی جدید (حفاظت شده) با لحاظ نمودن کلیه جوانب کمترین مراکز جمعیتی منطقه را تحت شعاع قرار دهد.

با این اوصاف روستای شیخ شبان در داخل منطقه، شهر بن و روستاهای تومانک، بارده کلیچه، حسین آباد، آزادگان، لارک و حیدری در حاشیه منطقه قرار گرفته اند.

جاده های دسترسی

عمده محدودة منطقه توسط جاده پوشش داده شده به نحوی که جاده آسفالته بن لارک و جاده خاکی لارک به یان چشمه ، جاده آسفالته آزادگان  به روستا کلیچه و جاده خاکی روستای کلیچه به بارده و جاده آسفالته بارده و جاده خاکی بارده به بن را می توان نام برد که در بر گیرنده محدوده و مرز منطقه محسوب می شود.

جاذبه های اکوتریستی

وجود مراکز گردشگری زیاد چون امامزاده بارده، امامزاده سید بهاءالدین، سد و رودخانه زاینده رود، چشم اندازهای زیبا، گرداب بن، سدهای خاکی شیخ شبان، بارده، تومانک، حیدری، پیست اسکی بارده که در حاشیه و بعضا در داخل منطقه قرار می گیرد پتانسیل هایی هستند که این منطقه را از حیث گردشگری و استفاده های تفریحی دارای اهمیت می سازد که با برنامه ریزی مناسب، قابل استفاده و بهره برداری خواهد بود.

همچنین تفریحات فیزیکی پر تحرک مانند کوه نوردی، صخره نوردی، پیاده روی، قایقرانی، ماهیگیری، لذت جویی از مناظر و… از دیگر قابلیت های گردشگری منطقه می باشد.

وضعیت حفاظتی

این منطقه دارای یک پست ثابت محیط بانی بنام بارده است که در کنار پاسگاه یانچشمه حفاظت از این منطقه را بعهده دارند.

پوشش گیاهی

اطلاعات بدست آمده از مطالعه و بررسی های صحرایی نشان میدهد که منطقه حفاظت شده شیدا دارای تعداد ۵۶ خانواده با ۲۴۸ جنس و ۴۰۱ گونه گیاهی می باشد.

هر چند آثار تخریبی در عرصه منطقه طرح مشاهده می گردد و به نظر می رسد ترکیب گیاهی دستخوش تغییرات زیادی گردیده است، با این وجود این منطقه طرح دارای پتانسیل خوبی برای رویاندن گیاهان مختلف می باشد.

از نظر سیستماتیکی تعداد ۴۰۱ گونه گیاهی متعلق به ۲۴۸ جنس و ۵۶ تیره در این منطقه تعیین گردیده است. از این تعداد ۶۳ گونه از ۴۳ جنس آن متعلق به ۵ تیره تک لپه ای و بقیه گیاهان دو لپه ای بودند.

از نظر اشکال حیاتی ۷۶ گونه گیاهی یکساله و تروفیت، ۱۱ گونه درختی (عمدتا کاشته شده)، ۱۴ گونه درختچه، ۳ گونه آبزی و ۴ گونه انگلی در این منطقه پراکنش دارند.

از نظر فرم های رویشی رانکیر حدود ۹/۱۸%  از گونه ها (۷۶گونه) تروفیت، ۹۵/۹% گونه ها (۴۰گونه) ژئوفیت، ۷۲/۶% فانروفیت(۲۷گونه)، ۲۴/۴% گونه های کریپتوفیت (۱۷ گونه) و ۴۵/۵۸% همی کریپتوفیت (۲۳۵گونه)، گونه های آبزی ۷۵/% (سه گونه) و گونه های انگل ۱% (چهار گونه) هستند. وفور همی کریپتوفیتها دلیل بر وجود اقلیم سرد معتدل است.

نکته قابل توجه دیگر در مورد محدودیت کریپتوفیت ها و فانروفیت ها باز به مسئله اقلیم منطقه بر می گردد. با توجه به محدودیت رطوبت در بسیاری از ماه های فصل رویش، منابع آبی کافی با توجه به دمای بالای محیط در تابستان نیست. همچنین در زمستان نیز حفاظت از جوانه اولیه در سرما باعث می شود که وفور این فرم ها محدود به تعداد مقاوم با بافت محافظتی فراوان تر در برابر سرما و تبخیر شود. نکته جالب در مورد فراوانی حدود ۱۹ % تروفیت، عمدتا به ویژگی فرصت طلب بودن این نوع گونه ها بر می گردد. آنچه در بخش های مختلف فصل رویش (عمدتا اوایل آن) به سرعت رویش یافته و در یکی دو ماه چرخه رویشی خود را با تولید بذر (اکثرا کوچک و فراوان) تکمیل و سپس خشک می شوند.

جایگاه منطقه شیدا از دیدگاه کورولوژی یا پراکنش جهانی

از میان ۴۰۱ گونه گیاهی ذکر شده برای منطقه شیدا، تعداد ۳۱۹ گونه آن حدود ۳۳/۷۹% از عناصر ایرانی – تورانی هستند و به دلیل تقابل و نفوذ عناصر نواحی رویشی عمده مجاور آن یعنی عناصر اروپا – سیبریایی در شمال و عناصر صحارا سندیایی در جنوب، ما شاهد حضور عناصر مشترک ایرانی تورانی، اروپا سیبریایی (۱۸/۱۳% یا به عبارتی ۵۳ گونه) و همچنین عناصر مشترک ایرانی تورانی- صحارا سندیایی با ۶ گونه (۵/۱%) در منطقه هستیم. مهاجرت ۶ گونه دیگر از مناطق مدیترانه ای و پراکنش در بین سایر عناصر نکته جالب دیگری است که شامل ۵/۱ % از گونه های دیگر منطقه است.

گونه های اندمیک (انحصاری)

با توجه به بررسی های بعمل آمده، از بین عناصر ایران – تورانی موجود در منطقه تعداد ۴۵ گونه از آنها، اندمیک (انحصاری) ایران بودند. که برخی مانند:

Scorzonera ispahanica Boiss، Cousinia bachtiarica Boiss و Satureja bachtiarica Bunge آندمیک منطقه بختیاری و اصفهان هستند. هرچند توجه به این نکته مهم است که بسیاری از گونه های اندمیک از جمله گونه های مذکور به نحوی در حال یا در آینده نه چندان دور، با رویه ای که بشر در پیش گرفته در خطر انقراض قرار گرفته یا می گیرند.

گیاهان دارویی منطقه

از بین ۴۰۱ گونه ذکر شده در شیدا حدود ۱۲۴ گونه آن (یعنی حدود ۳۱% گونه ها) دارویی هستند. نام این گونه ها در منابع و متون معتبر گیاهان دارویی کشور به ثبت رسیده و یا اینکه بطور بومی اهالی منطقه و یا استان آنها را جهت مصارف گوناگون دارویی و موارد مشابه به کار می برده اند.

گونه های جانوری

در منطقه حفاظت شده شیدا درمجموع ۷۱ گونه جانوری متعلق به ۳ رده شناسایی شده است. این گونه ها به تفکیک عبارتند از: ۲۲ گونه خزنده، ۲۷ گونه پرنده و ۲۲ گونه پستاندار.

از جانوران شناسایی شده در این منظقه ۳ گونه حمایت شده و ۱ گونه در خطر انقراض هستند و تعداد ۵ گونه در طبقات مختلف فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار می گیرند.

تنوع گونه های جانوری در منطقه حفاظت شده شیدا می تواند به عنوان بهترین پتانسیل جهت کنترل بیولوژیک آفات گیاهی و همچنین بهره وری اقتصادی مورد توجه قرار گیرند. منظور از بهره وری اقتصادی، رواج اکوتوریسم یعنی طبیعت گردی هدفمند و مبتنی بر حفظ و رعایت اصول اکولوژیک است. بنابراین، استفاده های پایدار توریستی می تواند به عنوان یکی از گزینه های بهره برداری از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست با تکیه بر حیات وحشی غنی، مطرح باشد.

پستانداران

شغال، گرگ، کل و بز، قوچ و میش، تشی، خرگوش، گراز، روباه معمولی، گورکن، سیاه گوش، سمور سنگی، خرگوش، هامستر خاکستری، ول برفی، جرد ایرانی و انواع جوندگان و خفاش ها

پرندگان

کبک، گنجشک معمولی، کلاغ معمولی، عقاب طلایی، سبزقبا، کلاغ سیاه، دارکوب باغی، کبوتر چاهی، باقرقره، کمرکولی بزرگ، چکاوک کاکلی، پرستو، چکاوک طوقی ، زاغ نوک سرخ، عقاب شاهی، سارگپه معمولی، سنقر سفید، دلیجه کوچک، فاخته، بادخورک کوهی، شبگرد معمولی، چلچله دمگاه حنایی، دم جنبانک زرد، صعوه ابرو سفید، بلبل، سینه سرخ ایرانی، چکچک کوهی، چک، طرقه کوهی، توکای سیاه، چرخ ریسک، کمرکولی کوچک، زنگوله بال و ...

خزندگان

آگاما، انواع مارها، انواع مارکولک، لاک پشت و …

منابع

• https://cb.doe.ir/portal/home/?862323/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D8%A7
• https://byatour.com/post/Sheida_Protected_Area_in_Chaharmahal_and_Bakhtiari_Province

This article "منطقه حفاظت‌شده شیدا" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:منطقه حفاظت‌شده شیدا. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• C.mmp
• محسن میرزایی (بازیگر)
• حسن خزائلی
• سامی تلمکانی
• آزاده عباس زاده فلاح
• زین‌العابدین فرهادی
• دروازه ناتمام

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• منطقه حفاظت‌شده شیدا in English