موسیقی مذهبی
نگاهی به اوراق تاریخی نشان می دهد که دردوران دویست ساله ی حکومت صفوی، به دلیل مذهبی بودن حکومت، به هنر ایرانی رنگ و بویی تازه ای به عنوان هنر اسلامی بخشیده شد که سالهای سال از مقبولیت و محبوبیت خاصی برخوردار بود.
در این دوران موسیقی ، نقاشی ، خوشنویسی و معماری و بسیاری دیگر از هنرها تحت تاثیر مکتب اسلامی -ایرانی قرار گرفتند (تاریخ تمدن اسلامی ،سال هفتم ،شماره چهاردهم) .
دوران صفوی و زمان حکومت شاه عباس صفوی را می توان به دلیل وجود مذهب شیعه و علاقه شاه وقت به موسیقی، دوران رشد و بلوغ موسیقی مذهبی ایران نام برد.
موسیقی مذهبی دارای چندین شاخه است که برخی از انها از دوران قبل از صفویه نیز وجود داشته ولی امروزه همچنان حوزه ی فعالیت موسیقدانان مذهبی بر اساس این تقسیمات می باشد.
به اعتقاد تورج زاهدی نویسنده ی کتاب “موسیقی عاشورا ” موسیقی مذهبی در ایران به چهار شاخه تقسیم می شود که عبارتند از:
روضه خوانی، نوحه خوانی، اذان و مناجات ، تعزیه و شبیه خوانی.
بر این اساس سه شاخه از چهار شاخه کلی موسیقی مذهبی به عاشورا و حسین (ع) مرتبط است.
با نگاهی دقیق درمی بابیم که مراسم گروهی عزاداری مذهبی، حضور عموم مردم و همکاری و همراهی آنهارا می طلبد و درست به همین دلیل و برای تحقق همین هدف از ابزارهای مختلفی از جمله موسیقی بهره می گیرد که به طور غیر تصادفی به ماندگاری تاریخی آن نیز کمک بسیاری می کند.
مخصوصا در مورد مراسم عاشورا که شکل کاملا سازمان یافته ای دارد می توان به راحتی رد عناصر موسیقیایی را از گذشته های دور تا به امروز در بافت آن مشاهده کرد.
در واقع یکی از عوامل مهم درایجاد هماهنگی و انسجام گروهی دسته های عزاداری همان موسیقی است . به عبارت دیگر عناصر موسیقیایی در ایجاد نظم و همکاری و هماهنگی و انتقال پیام های مذهبی نقش عمده ای داشته و دارد.
برای روشن تر شدن موضوع به” ریتم و ملودی” به عنوان دو عنصر اصلی موسیقیایی اشاره می کنیم که جزو تفکیک ناپذیر هر نوع مراسم عزاداری از گذشته تا امروز هستند.
“ریتم ” نه تنها درخود اشعار نوحه و مرثیه بلکه در حرکت های فیزیکی و آیینی دسته ها و گروههای عزاداری ، در نظم و ترتیب صفوف ، در حرکت مارش مانند پاهای عزادارن ، در تکان دادن دست ها ، سرها ، علامت ها و پرچم ها، در پاسخ های ریتمیک و انعکاسی به ترجیع بندهای اشعار و بالاخره و روشن تر از همه در صدای طبل ها و سنج ها و صدها فاکتور ریتمیک دیگر وجود دارد .
در واقع به نوعی کاملا در عمق بافت پیچیده شده به گونه ای که حتی حذف یکی از این عناصر ریتمیک از رفتار آئینی موجب نقص عضو آن مجموعه خواهد شد .
موضوع حضور جدی و قاطع ریتم از زمان های قدیم در این آئین های مذهبی غیر قابل انکار است و مستندات موجود از نمونه های عزاداری های سنتی وجود ریتم را در این مناسبات به اثبات رسانده است. وجود سازهایی مانند طبل و سنج که برای تولید ریتم در دسته های عزاداری بکار می رود یادآور حماسه عاشورا و تداعی کننده ی این حادثه ی مذهبی-تاریخی است.
اگر چه الزام وجود ریتم به تنهایی دلیلی بر حقانیت خدمت موسیقی به مراسم مذهبی است اما لازم به ذکر است که “ملودی ” نیز جزو لاینفک آن بوده و هست .
نوحه که بخش مهمی از مراسم مذهبی را تشکیل می دهد در واقع همان به کارگیری ملودی های مشخص در قالب های تعریف شده دستگاهی بر روی اشعار است. بعلاوه نمی توان مجلس عزاداری را تصور کرد که واعظ آن بدون به اصلاح روضه خوانی که غالبا دارای ملودی خاصی است جلسه را به پایان ببرد و تنها با نقل چند حکایت و داستان و مسئله ی شرعی معنا و حق مطلب را ادا کند .
چهارچوب مجالس عزاداری از این قانون به طور یکپارچه تبعیت می کنند و در دسته های عزاداری نیز ترکیب نوحه و سازهای ریتمیک وظیفه ی ایجاد و نگهداری شور و هیجان در روحیه ی عزاداران را در طول مسیر راهپیمایی به عهده دارد. سازهایی مانند فلوت ، نی و شیپور نیز با بهره گیری از موسیقی دستگاهی در این میان نقش آفرینی می کنند.
موسیقی پاپ مذهبی[ویرایش]
موسیقی همواره در مراسم و آیین های مذهبی و سنتی وجود داشته اما وارد شدن موسیقی پاپ در عرصه ی تولید موسیقی مذهبی با ایجاد جلب توجه این موضوع را حساس کرده است.
پیش از این ، قالب های تثبت شده و پذیرفته شده ی موسیقی مذهبی با قدمت چند صد ساله جایگاه خود را داشتند و اعتراضی به حضورشان نمی شد اما ساختار شکنی موسیقی مذهبی پاپ ایجاد حساسیتی را کرد که همگان را به واکنش وا داشت.
برخی از مراجع و حتی مداحان از حضور موسیقی در این مراسم ناخشنودند.
شاید علت این نارضایتی در پذیرفتن نفس موسیقی نباشد چرا که خود مداحان و مراجع با کمک همین فاکتورهای موسیقیایی تصویر هویت مذهبی را درطی قرون طولانی ماندگار کرده اند.
بیشتراین اعتراضات تاکنون به وارد شدن موسیقی پاپ در عرصه موسیقی مذهبی بوده است.
دلایل مخالفت با موسیقی پاپ مذهبی[ویرایش]
برخی از اساتید مداحی و موسیقی، نگران این هستند که موسیقی مذهبی دستگاهی که نوحه های اصیل ایرانی بر روی آن ها خوانده می شود از بین برود و جای آن را موسیقی های مذهبی بر روی ملودی های پاپ بگیرد.
از آنجایی که مداحی نواهای خاص خود را دارد و حفظ این نغمه های اصیل باید همواره در رأس امور قرار گیرد، نگرانی فراموش شدن آن ها کاملاً به جاست و باید مورد پشتیبانی و توجه قرار بگیرد.
نباید موسیقی مذهبی پاپ را رقیب مداحی های دستگاهی فرض کرد. در واقع به چند دلیل تکلیف این دو را باید از یکدیگر جدا کنیم.
اولا خوانندگان قطعات مذهبی پاپ حرفه ی خود را خوانندگی می دانند نه مداحی و عملا تلاشی برای رقابت و جایگزینی آثارشان با آثار مداحان حرفه ای نمی کنند و تنها به عنوان بخشی از جامعه ی هنری تلاش دارند که نقشی در بزرگداشت آیین های اعتقادی ملی خود داشته باشند و دین خود را به این عرصه ادا کنند .
دوما تغییر ذائقه ها ی انسانی دراثر گذشت زمان در این زمینه هم نمود پیدا کرده و موسیقی مذهبی پاپ مخاطبان خود را دارد که برای پاسخگویی به سلیقه این بخش جامعه و وجود چنین تقاضایی موسیقی پاپ وارد خدمت شده است .
نکته سوم که بسیار مهم نیز هست هدف مشترک موسیقی پاپ مذهبی با مداحی و موسیقی مذهبی است که همانا بزرگداشت و پاسداری مراسم و مناسبات مذهبی و ابراز ارادت به بزرگان دینی به شیوه ی دیگر و با زبان امروزی تر است.
This article "موسیقی مذهبی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:موسیقی مذهبی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
