هیجامد

این مقاله دربارهٔ مفهوم هَیَجامَد (به انگلیسی: Emotioncy) و آشناسازی عامهٔ خوانندگان با این نظریه است. این نظریه در آموزش، روان‌شناسی زبان، زبان‌شناسی و سایر حوزه‌های مرتبط کاربرد دارد و به نقش هیجان و حواس در آموزش و یادگیری اشاره می‌کند.

در زمینهٔ آموزش یافته‌های پژوهشگران گوناگون نشان داده است که فراگیران برای یادگیری بهتر نیاز به تجربهٔ هیجانی مداوم دارند، زیرا هیجانات به فضای کلاس درس کمک می‌کنند و همچنین باعث تعامل بیشتر میان مدرسان و فراگیران شده که این تعامل ایجاد انگیزه برای یادگیری را به دنبال دارد . به‌نظر می‌رسد از آن‌جایی‌که بیشتر تجارب انسان توأم با هیجانات است، چنانچه این هیجانات در آموزش و یادگیری درگیر شوند، بازیابی اطلاعات دقیق‌تر و با سرعت بیشتر اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر افزون‌بر هیجان، استفاده از حواس نیز در یادگیری بسیار مؤثر است. مطالعات نشان داده است که یادگیری با استفاده از تمام حواس تقویت می‌شود ازاین‌رو نقش هیجانات و حواس را در آموزش نمی‌توان نادیده گرفت.

تاریخچهٔ مفهوم هَیَجامَد

هیجانات تأثیر بسزایی بر شناخت شامل توجه، درک، مشاهده، یادگیری، به‌یادسپاری و حافظه، استدلال، تصمیم‌گیری دارند و به‌نظر می‌رسد با توجه به انواع هیجانات در آموزش می‌توان بر شناخت و یادگیری شاگردان تأثیر گذاشت.ازاین‌رو، بر پایهٔ رویکردآموزش مبتنی بر هیجانات پیش‌قدم، آدامسون و شایسته که به اهمیت نقش هیجانات در آموزش اشاره دارد، ایجاد ارتباط هیجانی مؤثر با شاگرد و ایجاد حس هیجانی با زبان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ یعنی مدرس باید قادر باشد با استفاده از زبان هیجانی مناسب با محیط کلاس و مرتبط با موضوع درسی، حس هیجانی مثبت در شاگردان خود تولید کند و از این طریق با آنان ارتباط هیجانی مناسب برقرار نماید. هیجانات به مثبت‌سازی فضای کلاس درس کمک می‌کند و همچنین باعث تعامل بیشتر میان مدرسان و فراگیران شده که این تعامل ایجاد انگیزه برای یادگیری را به دنبال دارد. درواقع کلاس‌هایی که در آن‌ها به برقراری ارتباط هیجانی و عاطفی توجه می‌شود، شاگردان موفق‌تر عمل می‌کنند و یادگیری بیشتری برای آنان اتفاق می‌افتد. .

افزون‌بر هیجانات، حواس پنج‌گانه که سبب ایجادارتباط فرد با محیط فیزیکی و اجتماعی اطرافشان می‌شود نیز نقش پررنگی در میزان یادگیری شاگردان دارند و به‌نظر می‌رسد هرچه مدرس بتواند حواس بیشتری از شاگردان در حین تدریس درگیر کند، نوع و میزان هیجان تولیدشده در آنان متفاوت خواهد بود. بنابراین، حس و هیجان دو مؤلفهٔ حائزاهمیت در آموزش و یادگیری به‌شمار می‌روند که نقش پررنگی در شکست یا موفقیت تعامل مدرس با شاگردان دارند. به‌نظر می‌رسد در چنین کلاس‌هایی به‌واسطهٔ تولید حس و هیجان، شاگردان راحت‌تر نیز می‌توانند در بحث و گفتگوی کلاسی شرکت کنند و علاقهٔ بیشتری نیز به مکالمات مدرس و محتوای درسی نشان می‌دهند.

معرفی مفهوم هَیَجامَد

پیش از این، هیجان در فراگیری زبان اول و نخستین تعاملات ارتباطی کودک با محیط اطراف در الگوی تحولی-تفاوت‌های فردی مبتنی بر ارتباط که نقش عواطف و هیجانات را مهم می‌دانند، مدنظر قرار گرفته است. براساس این الگو، یکی از عوامل مهم در تعیین روابط کودک و والدین، هیجانی است که در روابط میان آنان حاصل می‌شود. این هیجان است که تیم ذهن انسان از جمله حس، حرکت، توجه و حافظه را برای نیل به هدف هماهنگ و یکپارچه کرده است. براساس این الگو که هیجانات را پایه و اساس یادگیری می‌داند، پیش‌قدم، طباطبائیان و ناوری مفهوم درجهٔ هیجانی را مطرح کردند و معتقدند واژگان دارای درجاتی از حس عاطفی برای هر فرد می‌باشند که هر چه این درجه بالاتر باشد، یادگیری واژه راحت‌تر است. به عبارت دیگر، با افزایش تجربه زبان آموز نسبت به واژه از طریق درگیر کردن حواس مختلفی همچون حواس شنیداری، بینایی، چشایی، بویایی و لامسه درجهٔ هیجانی او نسبت به آن واژه فزونی یافته و در نتیجه یادگیری آسان و عمیق‌تر اتفاق می‌افتد. به‌عنوان نمونه، کودکان به دلیل تجربهٔ حسی و عاطفی بیشتر و ازآنجا که سیب را لمس کرده، بوییده یا خورده‌اند آن را راحت‌تر از واژهٔ تایپ که ممکن است هیچ تجربهٔ حسی و عاطفی نسبت به آن نداشته باشند، یاد می‌گیرند. بنابراین، آنان معتقدند میان درجهٔ هیجانی واژگان و زبان‌آموزی رابطهٔ مستقیمی وجود دارد. پرواضح است که در ایجاد تجربهٔ هیجانی افراد، حواس آن‌ها نقش پررنگی دارد و به هر میزان که تجربهٔ حسی فردی نسبت به شیء بیشتر باشد با افزایش میزان بسامد و میزان تجربهٔ آن، هیجان متفاوتی در وی تولید خواهد شد. براین‌اساس، پیش‌قدم (2015) با تلفیق دو واژهٔ هیجان و بسامد برای این درجهٔ هیجانی نام هَیَجامَد را برگزیده و معتقد است هیجاناتی که در نتیجهٔ استفاده از حواس گوناگون تولید می‌شوند، بر میزان یادگیری فرد تأثیر بسزایی دارند.بنابراین، براساس سطوح هیجامد برخی از واژگان زودتر فرا گرفته می‌شوند و برخی دیرتر و می‌توان گفت واژگان هر زبان برای افراد مختلف هر جامعهٔ زبانی دارای درجات گوناگونی از حس عاطفی هستند که این درجهٔ حسّی‌هیجانی هَیَجامَد آن واژه نامیده می‌شود. به‌عنوان نمونه، فردی در یک جامعه ممکن است به دلیل موقعیت جغرافیایی خود تاکنون برف ندیده باشد. بنابراین، براین اساس نوع هیجان وی براساس تجربهٔ او و میزان مواجهه‌اش با این واژه و حتی خود برف زمانی‌که آن را از نزدیک می‌بیند کاملاً متفاوت با فردی باشد که باریدن برف در کشور وی امری عادی و طبیعی است. به‌عبارت دیگر، فرد نخست ممکن است هنگامی که برای اولین‌بار برف را از نزدیک تجربه می‌کند نسبت به فرد دیگر که بارها آن را دیده هیجان‌زده‌تر عمل کند و یا بالعکس پس از شنیدن نام واژهٔ برف چون هیچگونه حس و هیجانی نسبت به آن به‌واسطهٔ تجربهٔ صفر هیجانی ندارد، عکس‌العمل زیادی نشان ندهد.

سلسله‌مراتب هَیَجامَد و سطوح مربوط به آن

پرونده:Emotioncy level.png

در راستای اهمیت هیجانات آموزشی، پیش‌قدم (2015) سه مرحلهٔ سلسله‌مراتبی هیچ‌آگاهی ، برون‌آگاهی و درون‌آگاهی برای هَیَجامَد یک واژه درنظر گرفته است و آن‌ها را به 6 سطح هَیَجامَد تهی(0) ، هَیَجامَد شنیداری(1) ، هَیَجامَد دیداری(2)، هَیَجامَد لمسی‌حرکتی(3) ، هَیَجامَد درونی(4) و هَیَجامَد جامع(5)y تقسیم می‌کند. در هَیَجامَد تهی فرد هیچ‌گونه اطلاعی نسبت به موضوع ندارد و دانش وی نسبت به آن صفر است. در هَیَجامَد شنیداری فرد موضوعی را می‌شنود و در سطح دیداری افزون‌بر شنیدن اطلاعات موفق به دیدن آن نیز با استفاده از تصاویر، فیلم و غیره می‌گردد. در سطح حسی‌حرکتی فرد قادر به لمس شیءاز نزدیک می‌گردد اما همچنان تا این مرحله دانش وی نسبت به موضوع در سطح برون‌آگاهی است زیرا فرد تنها تجربهٔ شنیداری، دیداری و لمسی از موضوع دارد و هنوز با موضوع به صورت مستقیم سروکار نداشته است. در مرحلهٔ درونی امکان تجربهٔ عملی و کار با موضوع برای فرد فراهم می‌شود و در مرحلهٔ جامع افزون‌بر تمامی این‌ها فرد به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد موضوع می‌رود. بنابراین در این دو مرحله تجربهٔ وی به سطح درون‌آگاهی می‌رسد و اطلاعات با درگیری حواس بیشتر برای او نهادینه خواهد شد. پیش‌قدم(2015) معتقد است هَیَجامَد به تجربیات فردی افراد از جهان اشاره دارد که می‌تواند بر شناخت آنان و تفکرات‌شان تأثیر بگذارد و آن را شکل دهد. از این‌رو، سطح بالای هَیَجامَد منجر به درک عمیق‌تر و به‌خاطرسپاری بیشتر خواهد شد و افرادی که هَیَجامَد بالاتری نسبت به یک موضوع دارند، به واسطهٔ درگیری حواس بیشتر وهیجانات ناشی از آن، مطلب را بهتر به‌خاطر می‌آورند. بنابراین، برای کسب اطلاع جامع نسبت به موضوع، فرد باید هریک از سلسله‌مراتب ارائه‌شده برای هَیَجامَد را به صورت پلّکانی طی کند.

سنجش هَیَجامَد

پیش‌قدم (2016) برای سنجش دقیق میزان هَیَجامَد واژه با درنظرگفتن سه مؤلفهٔ حس و هیجان و بسامد به‌عنوان مؤلفه‎های آن هریک از سطوح هَیَجامَد (شنیداری، دیداری، لمسی‌حرکتی، درونی و جامع) را در محور افقی، به پنج مرحلهٔ کمّی و پنج مرحلهٔ کیفی در محورهای عمودی تقسیم می‌کند و معتقد است با استفاده از این مراحل، می‌توان هَیَجامَد نسبت به یک موضوع را اندازه‌گیری کرد. به عبارت دیگر، با توجه به میزان مواجههٔ افراد با موضوع و میزان تجربهٔ وی در انجام آن می‌توان در دو محور عمودی و افقی دو مرحلهٔ کمّی و کیفی را درنظر گرفت که میزان مواجههٔ افراد بر حسب خیلی‌کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی‌زیاد درنظر گرفته می‌شود و با توجه به میزان تجربهٔ وی در انجام موضوع، در محور افقی به‌ترتیب امتیازهای 1 برای بسامد خیلی‌کم، 2 برای کم، 3 برای متوسط، 4 برای زیاد و 5 برای خیلی زیاد درنظر گرفته شده است. در محور عمودی نیز هیجان‌ها به پنج نوع تقسیم و برای هر نوع امتیازی درنظرشده است که عبارتند از: هیجانات خیلی بد (1)، هیجانات بد (2)، هیجانات خنثی(3)، هیجانات خوب (4) و هیجانات خیلی خوب (5). با استفاده از این نمودار و جای‌گذاری اعداد مشخص شده در فرمول هَیَجامَد (هَیَجامَد= حواس× (هیجان+ بسامد) می‌توان میزان هَیَجامَد افراد را در مواجهه با یک موضوع مورد سنجش قرار داد . برای نمونه، فرض کنید فردی برای نخستین‌بار مطالبی در مورد میوهٔ لیچی در یک سخنرانی شنیده است. با توجه به سطوح هَیَجامَد، وی تاکنون هیچ حس و هیجانی نسبت به این میوه نداشته و اطلاعات موردنظر در سطح هیچ‌آگاهی وی قرار دارد. هنگامی‌که برای نخستین‌بار در مورد آن می‌شنود (سطح یک هَیَجامَد)، میزان مواجههٔ وی خیلی کم (1) و چنانچه نوع هیجان وی نسبت به آن بد (2) باشد هَیَجامَد وی عبارت است از: 1× (2+1)= 3

ابعاد هَیَجامَد

هَیَجامَد و فرایند هَیَجامَدسازی می‌توانند حداقل از سه زاویهٔ هَیَجامَد واقعی ، هَیَجامَد مجازی و هَیَجامَد احساس شده بررسی شوند. در هَیَجامَد واقعی، افراد در عالم بیرون و به‌شکل فیزیکی تجربهٔ زیستهٔ هیجانی از چیزی را پیدا می¬کنند؛ درحالی¬که در هَیَجامَد مجازی، شخص ازطریق ادبیات، داستان، استعاره، تصویرسازی ذهنی وغیره به‌شکل ذهنی و مجازی بدون کسب تجربهٔ زیستهٔ هیجانیِ واقعی به درک دنیای بیرون می‌پردازد.درمورد هَیَجامَد احساس‌شده باید گفت هَیَجامَد واقعی افراد در ذهن خودشان ممکن است کمتر یا بیشتر از چیزی باشد که در دنیای بیرون تجربه کرده‌اند و لزوماً با هَیَجامَد واقعی همخوانی نداشته باشد. شخص احساس می‌کند هَیَجامَد بالا یا پایینی از دنیای بیرون دارد. گاهی فرد فقط یک بار تجربه از چیزی داشته است، ولی حس بیشتری نسبت به آن دارد و احساس می‌کند که مدت‌هاست با آن آشناست و آن را بارها تجربه کرده است.

جستارهای وابسته

هیجان حواس بسامد

[منابع برای] مطالعه بیشتر

• ابراهیمی، شیما، پیش‌قدم، رضا، استاجی، اعظم و امین یزدی، سیدامیر. (1396). «بررسی تأثیر تدریس مبتنی بر الگوی هَیَجامَد بر هیجانات زبان‌آموزان فارسی زبان زن در ایران». "جستارهای زبانی"، 9(3)، 97-63.
• ابراهیمی، شیما، استاجی، اعظم، پیش‌قدم، رضا و امین‌یزدی، سیدامیر. (1396). «معرفی الگوی هَیَجامَد و بررسی تأثیر آن در غرقگی و سبک‌های یادگیری یادگیرندگان زبان فارسی به عنوان زبان خارجی». "پژوهش‌نامهٔ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان". 6(1)، 57-82.
• پیش‌قدم، رضا، ابراهیمی، شیما و طباطبائیان، مریم. (1398). "رویکردی نوین به روان‌شناسی آموزش زبان". مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
• پیش‌قدم، رضا و ابراهیمی، شیما. (1398). «بررسی میزان اثربخشی استفاده از الگوی تدریس هَیَجامَد بر ارتقای آگاهی واج‌شناختی و مهارت خواندن دانش آموزان سندروم داون». "پژوهش‌های زبان‌شناسی"، 2(11)، 231-250.

• Hamedi, M. (2019). «An investingation into the roles of ELT textbooks'reading achievement emotions and emotioncy in reading engagement, reading comprehension' and visual attentional engagement: Evidence from scales and emotinal stroop effect analyses» (Unpublished doctoral dissertation). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

• Jajarmi, H. (2019). «The effect of word repetition on language comprehension and retention in light of emotioncy-based language instruction (EBLI): An event-related brain potential (ERP) study on semantic processing of a sentence» (Unpublished doctoral dissertation). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

• Heydarnejad, T.,Ebrahimi, M. R., &Adel, S. M. R.(2019). The Influence of Applying Emotion Based Language Instruction in Teaching Oral Skills to EFL Learners. International Journal of Instruction, 12(2)

• Karami, M. (2019). «A probe into EFL learners'emotioncy as a source of test bias: Insights from diffrential item functioning analysis and interview» (Unpublished master's thesis). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad ,Iran.

• Pishghadam, R. (2015, October). «Emotioncy in language education: From exvolvement to involvement, The 2 nd conference on Interdisciplinary Approaches on Language Teaching, Literature, and Translation Studies», Iran, Mashhad.

• Pishghadam, R., & Abbasnejad, H. (2017). «Introducing emotioncy as aninvisible force controlling causal decisions: A Case of attribution theory». "Polish Psychological Bulletin", 48(1) 129-140.

• Pishghadam, R., & Shayesteh, Sh. (2016). «Emotioncy: A post-linguistic approach toward vocabulary learning and retention». "Sri Lanka Journal of Social Sciences", 39(1), 27-36.

• Pishghadam, R., & Shayesteh, Sh. (2017). «The consolidation of life issues and language teaching on the life-language model of emotioncy». "Humanizing Language Teaching". 19(2), 1-14.

• Pishghadam, R., Baghaei, P., & Seyednozadi, Z (2016). «Introducing emotioncy as a potential source of test bias: a mixed Rasch Modeling study». "International Journal of Testing", 17(2), 127-140.

• Pishghadam, R., Jajarmi, H., & Shayesteh, Sh. (2016). «Conceptualizing sensory relativism in light of emotioncy: A movement beyond linguistic relativism». "International Journal of Society, Culture & Language", 4(2), 11-21.

• Pishghadam, R., Shakeebaee, G., & Shayesteh, Sh. (2018). «Introducing Cultural weight as a tool of comparative analysis: An emotioncy-based study of social class». "Humanities Diliman". 15(1), 139-158.

• Pishghadam, R., Zabetipour, M., & Aminzadeh, A. (2016). «Examining emotions in English language learning classes: A case of EFL emotions». "Issues in Educational Research", 26 (3), 508-515.

• Shahian, L. (2016). «Examining the Relationship between Flow, Emotioncy and Reading Comprehension: A Case of Iranian EFL Learners» (Unpublished masterse's thesis). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

• Shayesteh sadafian, S. (2019). «The neurocognitive effects of foreign language comprehension in response to the emotioncy- based language instruction (EBLT): Evidence from event-related brain potentials (ERPS) during semantic processing of a sentence» (Unpublished doctoral dissertation). Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

• Shayesteh sadafian, S., Pishghadam, R. & Khodaverdi, A. (2020). «FN400 and LPC responses to different degrees of sensory involvement: A study of sentence comprehension». "Cognitive Psychology", 16(1),45-58.

پیوند به بیرون

• [more research about emotioncy/http://http://pishghadam.profcms.um.ac.ir/index.php/index.php?option=com_profactivity&task=allPublications]

This article "هیجامد" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:هیجامد. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• هیجامد in English