چرم تبریز
 | این مقاله، چرم تبریز، اخیراً بهواسطهٔ فرایند ایجاد مقاله ایجاد شده‌است. بازبینیکننده در حال بستن درخواست است و این برچسب احتمالاً بهزودی برداشته می‌شود.
ابزارهای بازبینی: پیشبارگیری بحث اعلان به نگارنده |
خطای اسکریپتی: پودمان «AfC submission catcheck» وجود ندارد.
چرم تبریز[ویرایش]
ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان می‌دهد که ایرانیان از حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد از پوست برای تهیه لباس، کفش و جنگ‌افزار استفاده می‌کردند و از ۵۵۰ سال قبل از میلاد از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند.[۱]
تاریخ چرم[ویرایش]
ایران باستان[ویرایش]
ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشان می‌دهد که ایرانیان از حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد از پوست برای تهیه لباس، کفش و جنگ‌افزار استفاده می‌کردند و از ۵۵۰ سال قبل از میلاد از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند.
هخامنشیان و اشکانیان[ویرایش]
ابن یمین به نوشتن فرمان‌های داریوش بر چرم اشاره کرده‌است. برخی روایات می‌گویند که اوستا بر دوازده هزار قطعه پوست گاو نوشته شده بود. همچنین پوست نوشته‌های یافت شده در اورامان کردستان، که در موزه بریتانیا نگهداری می شود، نشان دهنده استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است.[۲]
عباسیان[ویرایش]
تولید انواع پوست و چرم و نیز تجارت مرتبط با آن در دوره عباسی در سراسر قلمرو اسلامی پررونق بود. بعضی از مهم‌ترین کاربردهای چرم در این دوره استفاده از پوست حیوانات مختلف برای ساخت قبضه شمشیر و پوستین و آستر کفش و لباس‌های زمستانی و همچنین برای مشک و رکاب و افسار و نیز جلدهای چرمی کتاب‌هاست که به صورت ساده ای طلاکوب می‌شدند. گزارش‌های فراوانی دربارهٔ تجارت پوست و چرم در این دوره در دست است که بیانگر رونق استفاده از چرم در این دوره می‌باشد.[۳]
برخی منابع مکاتبات خواجه رشیدالدین را نیز گواه شهرت برخی شهرها مانند تبریز و شیراز در تجارت چرم و پوست پس از حمله مغول در این دوره می‌دانند.[۴]
صفویان[ویرایش]
گزارش‌های جهانگردان از دوره صفوی حکایت از رونق فراوان بازار چرم و فعالیت‌های مرتبط با آن در این دوره دارد. «کمپفر» به کارگاه‌های سلطنتی و کفش‌دوز خانه و پوستین دوز خانه اشاره کرده‌است. شهرت ساغری ایرانی در این دوره به اندازه ای بود که «شاردن» معتقد است: «واژۀ «شاگرن» فرانسوی به معنی پوست خالدار از کلمه ساغری اقتباس شده‌است.» ساغری در دوره صفوی در تبریز تولید می‌شد و بیشتر در ساخت چکمه و کفش کاربرد داشت. درباریان همه از این نوع کفش‌های ساغری می‌پوشیدند.[۵]
قاجاریان[ویرایش]
در دوره قاجار در شهرهای ایران انواع چرم به مقدار زیاد تولید می‌شد. همدان در دوره قاجار مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به چرم همدانی بود که از پوست گوسفند تهیه می‌شد. از جمله کارهایی که امیرکبیر در سال ۱۲۶۷ در این دوره به نمایشگاه لندن فرستاد، پوست بود. به علاوه، صادرات پوست و چرم از اغلب شهرهای ایران به روسیه، عثمانی و هند رونق فراوان داشت. علاوه بر همدان شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم سهم بزرگی داشتند. در عین حال به علت مسائل شرعی، تجارت چرم‌های تولیدشده توسط غیرمسلمانان، در دست ارمنیان بود.[۶]
کاربرد چرم در روزگار گذشته[ویرایش]
انسان در ابتدا پوست را به‌صورت خام مورد استفاده قرار می‌داد، ولی به مرور زمان فنون نگهداری و دباغی پوست و تبدیل آن به چرم را کشف کرد. با توجه به شواهد و قرائنی مثل اشیای به‌دست آمده از دوران قدیم، همچنین مجسمه‌ها، نقشه برجسته‌ها و نقاشی‌ها باید به استفاده از چرم به‌صورت روزمره اشاره کرد. به عبارت دیگر چرم به‌طور دائم در زندگی انسان وجود داشته و به کار می‌رفته و در پوشاک، خصوصاً کفش شکارچیان و جنگجویان و گاهی برای افسار و یراق آلات حیوانات و زمانی نیز برای ساخت ظروف به کار می‌رفته‌است. از دیرباز چرم به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردش، مانند در دسترس بودن، مقاومت، ماندگاری و نیز شکل‌پذیری بودن و تنوع در تزئینات مورد توجه بسیار بوده‌است.
اگرچه چرم به‌طور گسترده‌ای در زندگی اقوام ایرانی کاربرد داشته‌است، اما گستره کاربردهای چرم در هیچ‌کجا به اندازه کفش و پاپوش وسیع نمی‌شود. چراکه تمام اقشار مردم از جنگجویان و فرماندهان و سربازان تا کودکان به پاپوش‌ها نیاز داشتند و ایرانیان هنرمند، کفش را به‌صورت‌های گوناگون می‌آراستند و آن را به یک شیء هنری مبدل می‌ساختند.
در کتاب تاریخ لباس آمده‌است: «ایرانیان کفش را از چرم نرم، به رنگ زرد و به شکل پا می‌ساختند که مچ تا پا را می‌پوشاند و به‌وسیله دکمه و تسمه‌هایی که روی آن نصب شده بود، بسته می‌شد. بعدها تزئین‌هایی از مروارید و سنگ‌های گرانبها همراه با برودری‌دوزی‌های زیبا به کفش افزوده شد.»[۷]
اولین کارخانه چرم سازی در ایران[ویرایش]
دباغخانه‌های سنتی از اوایل قرن بیستم در ایران وجود داشت و در تبریز در چندین محله دباغخانه‌های سنتی مشغول کار بودند که مشهورترین آنها دباغخانه گازران، دباغخانه باغمیشه، و دباغخانه بازار تبریز هستند. سالیان بعد دباغخانه‌های سنتی جای خود را به کارگاه‌های کوچک نیمه صنعتی دادند و در انتهای خیابان شهناز (شریعتی) و خیابان سعدی بیشتر به چشم می خوردند.[۸]
اولین کارخانه‌های چرم سازی تبریز چرم سازی ایران، امید و خسروی بودند که قدمت آنها تقریباً به سال ۱۳۱۰ هجری شمسی می‌رسد. نخستین کارخانه چرم سازی در کشور توسط صدقیانی با عنوان چرم سازی خسروی تأسیس شد. توسعه این صنعت از محله امامیه تبریز شروع شد و سپس تا سال ۱۳۶۲ به خیابان سعدی گسترش یافت و تعداد کارخانه‌های چرم سازی به ۴۲ واحد رسید. و پس از آن نیز کارخانه‌هایی در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهرهای دیگر تأسیس شد.[۹]
بعد از انقلاب این صنایع بعنوان مشاغل مزاحم به محل فعلی چرمشهر منتقل شدند. این مکان‌یابی و احداث کارخانجات از سال ۱۳۶۲ آغاز شد.
هسته اولیه این شهرک را شورای چرمسازان (که بعداً شرکت بانیان چرم تبریز نام گرفت) بنیان نهاد. سپس به این حلقه کارخانجاتی افزوده شدند. برای تصفیه پساب این کارخانه‌ها، تصفیه خانه شرکت فجر احداث شد و به همین دلیل واحدهای تحت پوشش و عضو فجر شناخته می‌شوند. به دلیل اینکه مسیر کانال فاضلاب واحدهای تولیدی شمال شرق شهرک به تصفیه خانه فجر دور بود، تصفیه‌خانۀ طارق نیز در قسمت شمال شرق شهرک واحدهای تولیدی احداث شد. در سال ۱۳۸۵ شهرک چرمشهر به‌عنوان نخستین شهرک صنعتی تخصصی با گرفتن پروانه بهره‌برداری از سازمان صنایع و معادن استان به ثبت رسید.[۱۰]
چرم تبریز[ویرایش]
عمده تولید چرم کشور در سه شهر تبریز، تهران و مشهد انجام می‌شود که از این بین تبریز به عنوان تولیدکننده چرم سنگین (رویه گاوی، سراجی، رومبلی و…)، تهران چرم سبک و سنگین (گوسفندی، گاوی، آستری و…) و مشهد چرم سبک (بزی، گوسفندی، آستری کفش و…) شناخته می‌شوند. نزدیکی به خطوط ارتباطی نظیر فرودگاه بین‌المللی و راه‌آهن تبریز و نیز گمرک استان و مجاورت با منطقۀ ویژه اقتصادی «سهلان»، اهمیت شهرک صنعتی چرمشهر را بعنوان اولین شهرک تخصصی چرم در سطح کشور دوچندان نموده‌است. تمامی موارد مطرح شده نشان از قدمت بالای چرمسازی در تبریز دارد و می‌توان آن را قطب صنعت چرم کشور به‌شمار آورد که در حال حاضر بیش از ۳۸۰ واحد تولیدی در آن فعالیت دارند.
وجود این شهرک‌های صنعتی به افزایش تولید چرم و کیفیت آن کمک بسزایی کرد، چنان‌که امروزه فقط در شهر تبریز سالانه ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ جلد چرم تولید می‌شود و تبریز در تولید کفش‌های با کیفیت و چرم از شهرت جهانی برخوردار است.[۱۱]
در حال حاضر ۲۵۰ واحد تولیدی چرم در تبریز فعال هستند که بیش از ۹۵ درصد آنها در تولید چرم سنگین و بقیه در تولید چرم سبک فعالیت دارند. آمارها نشان می‌دهد که «شهرک چرمشهر» قطب تولید چرم در کشور بوده و ظرفیت تولید آن سالانه ۵۰ میلیون فوت مربع است. ۴۶ درصد از چرم سازهای فعال کشور در این شهرک مستقر شده و کیفیت بالای چرم تولیدی و داشتن سهم قابل ملاحظه در تأمین مواد اولیه کفش از قابلیت‌های این شهرک است. شهر «تبریز» قطب چرم کشور و «کفش تبریز» نشان تجاری محصولات چرم کشور است، به‌طوری‌که بیشتر از ۵۰ واحد صنعتی بزرگ در صنعت کیف و کفش چرم تبریز مشغول فعالیت هستند. ۲۳۰۰ واحد تولید چرم در تبریز وجود دارد که حدود ۴۳۰۰ واحد آن دارای پروانه کسب و ۱۲۰۰ واحد هم بدون پروانه کسب هستند. از این ۴۳۰۰ واحد تولیدی حدود ۲۴۰۰ واحد در بخش تولیدی، ۱۴۰۰ واحد در بخش فروش و ۵۰۰ واحد در بخش خدمات مشغول فعالیت هستند. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۴۰ هزار نفر مستقیماً و ۱۱۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم در کشتارگاه‌ها و صنایع پایین دستی و در صنعت کفش تبریز مشغول فعالیت هستند. همچنین سالانه حدود ۷۰ تا ۹۰ میلیون جفت کفش تولید می‌شود که بین ۶۰–۴۵ درصد تولید کل چرم کشور و سهم ۱۵ درصدی از میزان کل بخش صنعت را دربرگرفته‌اند. تقریباً ۹۰٪ چرم کفش دست دوز کل کشور در تبریز تولید می‌شود.[۱۲]
کفش چرم تبریز به یکی از نمادهای شهر تبریز تبدیل شده‌است. دلیل اصلی شهرت جهانی کفش تبریز، کیفیت چرم و نوع ساخت و دوخت آن می‌باشد. از اولین کارگاه‌های کفش دست‌دوز که در تبریز تأسیس شدند، می‌توان به کفش پارس تبریز، چرم سی سی تبریز و کفش اصل کار تبریز اشاره کرد. بسیاری از این کارگاه‌ها در کوران حوادث و بالا و پایین روزگار، به دلایل متعدد دست از کار کشیدند. از این بین کارگاه چرم سی سی باقی مانده‌است.
اولین موزه کفش ایران[ویرایش]
نخستین موزه کفش ایران و هفتمین موزه کفش جهان، صبح روزسه‌شنبه ۱۴ مهرماه ۱۳۹۴ با حضور معاون صنایع دستی کشور، شهردار تبریز، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، رئیس اتحادیه کفاشان و سرپرست سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز افتتاح شد.[۱۳]
منابع[ویرایش]
- ↑ «تاریخچه چرم و انواع آن». دستادست. ۲۰۱۵-۰۶-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «بازارچه دانشجویی چرتکه | تاریخچه چرم در ایران». chortkehbazar.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «تاریخچه چرم و کفش». مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات تجربی چرم و کفش. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «چرم - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «ایرانیان قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چرم». روزنامه آفتاب یزد. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «ایرانیان قدیمی‌ترین تولیدکنندگان چرم». روزنامه آفتاب یزد. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «لباس‌های محلی». www.miu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «تاریخچه | شهرک چرمشهر تبریز». www.charmshahr-tabriz.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «کارخانه تاریخی چرم سازی خسروی تبریز». chtn.ir. ۲۰۲۰-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «تاریخچه». iplea.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ سیما، IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و. «تبریز، قطب صنعت چرم کشور». fa.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ سیما، IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و. «تبریز، قطب صنعت چرم کشور». fa.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «افتتاح اولین موزه کفش کشور». تبریز پدیا. ۲۰۱۷-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
رده:اقتصاد ایران رده:ایران باستان رده:تاریخ رده:چرم رده:کفش
This article "چرم تبریز" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:چرم تبریز. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
