کتاب دفاع از تاریخ
نگاهی به تلاش‌های دو و نیم‌ساله «پایگاه اطلاع‌رسانی برای نجات یادمان‌های باستانی» در جنبش ملی اعتراض به آبگیری سد سیوند و نجات پاسارگاد (شهریور ۱۳۸۴ _ اسفند ۱۳۸۶) در قالبی کتابی با عنوان «دفاع از تاریخ» توسط علیرضا افشاری منتشر شد.[۱]
پخش پيامك‌ها و رايانامه‌‌هايي (ایمیل‌هایی) با درون‌مایه‌ی «به زير آب رفتن آرامگاه كوروش» در پى آبگيرى سد سيوند، باعث شد تا شمارى از دوستداران جوان تاریخ و فرهنگ و میرا فرهنگی ایران در یکی از روزهاي پاياني تابستان ۱۳۸۴ در تهران گرد هم بيايند. آنان ضمن گفت‌وگو با کارشناسان - چه موافق و چه مخالف ساخت سد سیوند - به گردآوری همه آگاهی‌ها پیرامون این موضوع پرداختند. این جمع، نام «پایگاه اطلاع‌رسانی برای نجات یادمان‌های باستانی» (دشت پاسارگاد) را بر خود نهاد و هدف خود را اطلاع‌رسانی شفاف پیرامون این قضیه و دیگر «یادگارهای در خطر» تعیین کرد. برپایی سفرهایی به پاسارگاد و تنگ بلاغی (چشمه)، سپس نامه‌‌هایی به رییس سازمان میراث فرهنگی، رییس و هموندان کمیسیون فرهنگی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و رییس‌جمهور نوشتند، همایش‌هایی برگزار کردند (به‌ویژه میزگردی در دانشگاه تهران که با حضور موافقان و مخالفان ساخت سد سیوند، حتی سازندگان سد و نمایندگانی از مجلس و سازمان میراث فرهنگی همراه بود)، به کارگروه اصل ۹۰ مجلس، قوه‌ی قضاییه و دیوان عدالت اداری و حتا سرانجام به یونسکو شکایت بردند،... و در نهایت تجمعی جلو مجلس شورای اسلامی داشتند که در زمینه‌ی دفاع از میراث فرهنگی ایران بی‌مانند به‌شمار می‌رود؛ از دیگر تلاش‌های این گروه بود. تلاش‌های بی‌چشم‌داشت این گروه در برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها، اطلاع‌رسانی‌های وسیع میدانی و نامه‌نگاری‌های گسترده، که همواره دو رکن «مستند بودن» و «قانون‌مندی» را دارا بود، در خط‌دهی درست به فعالان جوان و احساسی جنبش، و پایین آوردن هزینه‌های کوشش در آن بسیار مؤثر بود. این کتاب به منظور تبیین همین نکات و ثبت خاطره‌ی تلاش‌های این دوستان و به‌ویژه برای ماندگار کردن تجربه‌هایی نوشته شده است که برای کنشگران مدنی مفید است. از این رو، این کتاب کاری خاص و ویژه به شمار می‌رود و به گونه‌ای «نوشتن تاریخ اکنون» است.[۲] در نمایه‌ی کتاب نام نزدیک به ۵۰۰ تن از فعالان جنبش را، که در کتاب آمده، آورده شده است.
کتاب از چهار بخش تشکیل شده که سه بخش نخست آن ویژه‌ی سه دوره کوشش‌های پایگاه است و بخش چهارم دربرگیرنده‌ی نوشتارهایی تکمیلی است، از جمله دو مقاله‌ی «پژوهش‌های باستان‌شناختی در تنگ بلاغی» از دکتر محمدتقی عطائی، سرپرست ایرانی گروه باستان‌شناسی ایران ـ فرانسه، که در آن نگاهی کوتاه به عملیات نجات‌بخشی منطقه شده است به همراه فهرست کاملی از کتاب‌ها و مقاله‌هایی که در این زمینه منتشر شده است؛ و «نگاهی به پرونده‌ی معترضان به آبگیری سد سیوند» از دکتر محمدعلی دادخواه که در آن به بررسی وضعیت پرونده‌ی شکایت مخالفان آبگیری سد سیوند از وزارت نیرو و سازمان میراث فرهنگی پرداخته شده است. کتاب دارای ۸۰ صفحه تصویر نیز است، که پیش از نمایه قرار گرفته است.[۳]
افشاری این کتاب را به یاد شادروانان «پرویز ورجاوند» و «لیلا صمدی»، به همه آنانی که به میراث فرهنگی ایران‌زمین عشق می‌ورزند و در راه پاسداری از آن می‌کوشند، پیش‌کش کرده است.
جنبشی برای نجات میراث فرهنگی[ویرایش]
در میانه‌ی دهه‌ی ۸۰ خورشیدی و با بالا گرفتن اعتراض‌های مردمی به آبگیری سدی که پیامدهایش بر روی یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران اثری سوء می‌گذاشت جنبشی برای دفاع از میراث فرهنگی شکل گرفت که در تاریخ معاصر ایران نوپدید بود. برای نخستین بار در ایران کارزار یا کمپینی سراسری برای دفاع از میراث فرهنگی شکل گرفت. تا پیش از آن، اعتراض‌ها و کارزارها در این زمینه کوچک و محلی بود. به خاطر اهمیت و سرشناسی اثر باستانی‌ای که مورد تهدید قرار گرفته بود (آرامگاه کوروش بزرگ؛ بنیادگذار خاندان شاهنشاهی هخامنشی و به روایتی بنیادگذار کشور ایران در قالب یک فرمانروایی یگانه، یا آن‌گونه که فیلسوفان تاریخ بیان می‌کنند «نخستین کشور تاریخ») ایرانیان و دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران از سرتاسر جهان نسبت به راه‌اندازی سدی که احتمال داده می‌شد آبگیری‌اش آسیب به این یادمان بزند موضع‌گیری کردند.
قلب این جنبش گروهی از دوستداران میراث فرهنگی بود که با سازماندهی مناسب در پایتخت هم خوراک علمی و خبری برای آن تهیه می‌کرد و هم با قانون‌مند کردن و گسترش اعتراض‌ها به‌گونه‌ای رسمی ــ در قالب نامه و بیانیه ــ به سطوح بدنه‌ی دولت و حکومت باعث بقای آن شد. نام کامل این گروه «پایگاه اطلاع‌رسانی برای نجات یادمان‌های باستانی» بود. کتاب «دفاع از تاریخ» شرح کوشش‌های پایگاه به قلم دبیر آن، علیرضا افشاری، است که از فعالان سرشناس حوزه‌ی میراث فرهنگی است.
علت مخالفت با آبگیری سد سیوند[ویرایش]
چکیده مخالفت با آبگیری سد سیوند را می‌توان در بیانیه‌ای که احزاب منتشر کردند (۲۳ بهمن ۱۳۸۵)، که بیشتر متن آن با متنی که متحصنان در جلو مجلس شورای اسلامی خواندند (۲۵ بهمن ۱۳۸۵) مشترک بود، خواند.[۴][۵]
ما مخالف آبگيری سد سيوند هستيم، چرا كه:
ـ تنگه‌ا‌ی كه سد در آن زده شده یكی از كم‌مانندترین محوطه‌های باستانی ایران و نیازمند پژوهش‌های بیشتر است. تنگه‌ی بلاغی به دلیل عبور عشایر و مسیر كاروان‌رو تاریخی و جاده‌ی شاهی _ معروف‌ترین و كهن‌ترین جاده‌ی بین‌المللی جهان _ و آثار بسیار ارزشمندی چون سكونت‌گاه‌های انسان‌های دوره‌ی پارینه‌سنگی، بقایای دهكده‌ها، كوره‌های ذوب فلز و كوره‌های ۷۵۰۰ ساله‌ی سفالگری، كارگاه‌های فرآوری غذا، سازه‌های آبی و دفاعی، گورهای باستانی، و... با پیشینه‌ای به گستره‌ی ۱۰ هزار سال، از اهمیت به‌سزایی در بررسی و شناخت تاریخ و فرهنگ ما برخوردار است كه آبگیری آن سد می‌تواند همه‌ی این آثار را به زیر غبار فراموشی و شاید نابودی ببرد؛
ـ رطوبت برخاسته از دریاچه‌ی پشت سد باعث نابودی سازه‌های دشت پاسارگاد، به ویژه آرامگاه كوروش (نماد جهانی ارج‌گزاری به حقوق بشر، و كسی كه به تعبیر شادروان علامه طباطبایی در كتاب دینی ما از وی زیر نام «ذوالقرنین» به نیكی یاد شده است)، خواهد شد چون كه آن سازه‌ها از سنگ‌های آهكی _ كه رطوبت، دشمن آن‌هاست _ ساخته شده‌اند. فراموش نشود كه شناخت بهتر تاریخ و فرهنگ دیرینه‌سال و پیوسته‌مان _ كه یادمان‌هایی چون آن‌چه در دشت پاسارگاد هست، نمادهای آنان به شمار می‌روند _ در ایستادگی امروز ما در برابر فرهنگ‌های دیگر نقشی به سزا دارد؛
ـ بر پایه‌ی نظر کارشناسی دكتر پیمان یوسفی‌آذری، مدیركل دفتر جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها و مراتع، با آبگیری سد سیوند حداقل ۸ هزار اصله درخت ۵۰۰ ساله و هزاران هكتار مرتع و زمین مرغوب كشاورزی نابود می‌شود. این درختان به دلیل واقع شدن در ناحیه‌ی رویش ایرانی ـ تورانی از نظر تنوع و ذخیره‌گاه ژنتیكی، منحصر به‌فرد و دارای اهمیت ویژه‌ای هستند و تخریب این جنگل‌ها به معنای فنا و نابودی كامل طبیعت منطقه است و حتی با صرف میلیاردها دلار هم امكان احیای این جنگل‌ها وجود ندارد، چرا كه خاك منطقه آن قدر فقیر و خشك است كه رویشگاه توان بازسازی خود را ندارد. بر این اساس حفظ و ارزش جنگل‌های ایرانی ـ تورانی این منطقه به‌همان درجه و حتی شاید مهم‌تر از جنگل‌های شمال باشد.
ـ بسته شدن مسیر كوچ عشایر و به زیر آب رفتن یكی از مهم‌ترین استقرارگاه‌های كوچ‌نشینان، از دیگر نتایج آبگیری سد سیوند است. با آبگیری سد سیوند مراتع عشایر كه یكی از جاذبه‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود نیز نابود می‌شود.
ـ تشویش افكار عمومی و از دست رفتن اعتماد، مهم‌ترین آسیبی است كه از آبگیری سد سیوند حاصل می‌شود. سرمایه‌ی ملی هزینه‌شده برای ساخت این سد _ كه متأسفانه اكثر آن در یك‌سال اخیر و هم‌زمان با اعتراض‌ها به ساخت آن، هزینه شده است و با راهكارهایی بازگشت‌پذیر است _ هیچ قابل قیاس با سرمایه‌ی انسانی و اثر روانی ناگواری نیست كه بر ایرانیان دوستدار میراث فرهنگی این مرز و بوم خواهد داشت. تنها كافی است كه نیم‌نگاهی به حجم خبرها، گزارش‌ها و مقاله‌های مرتبط با این سد داشته باشیم تا ابعاد وحشتناك چنین اقدامی بر ما آشكار گردد. یك جست‌وجوی اینترنتی ساده بیش از بیست هزار لینك فارسی را به ما ارایه خواهد داد كه بی‌نظیر است و این تنها حجم نوشته‌های قرار گرفته بر روی رسانه‌های الكترونیكی را نشان می‌دهد و آمار نگرانی‌های صدها نشریه‌ی دانشجویی، صنفی و حتی تخصصی را در بر نمی‌گیرد كه امكان آن را ندارند كه بر روی شبكه‌ی جهانی قرار بگیرند. در میان این لینك‌ها می‌توان نام بسیاری از سایت‌های معتبر را دید و هم‌چنین وبلاگ‌های بیشماری را كه توسط جوانان دوستدار تاریخ و فرهنگ این سرزمین تهیه می‌شوند. تاكنون در مخالفت با آبگیری سد سیوند بیش از صد هزار امضای الكترونیكی و ده‌ها مورد تومار گردآوری شده است. در این مدت شمارى از شخصیت‌های برجسته‌ی علمی، فرهنگی و سیاسی، و موسسه‌هاى فرهنگى و نهادهاى دولتى و بیش از ۷۰ سازمان غیردولتى با صدور بیانیه‌هایى خواستار توقف اجراى طرح، و بررسى تمامى جوانب امر پیش از آبگیرى سد شدند.
پانویس[ویرایش]
- ↑ «وقایع‌نگاری یک اقدام مردمی». روزنامه‌ی فرهیختگان. ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۴.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ نوشتن تاریخ اکنون (بخش نخست)، شروین وکیلی، فصل‌نامه‌ی فروزش، شماره‌ی ۳، تابستان ۱۳۸۸، ص: ۴_۱۴؛ نوشتن تاریخ اکنون (بخش دوم)، شزوین وکیلی، فصل‌نامه‌ی فروزش، شماره‌ی ۴، پاییز ۱۳۸۸، ص: ۴_۱۶.
- ↑ ««دفاع از تاریخ»؛ پیش‌کشی به عاشقان میراث فرهنگی». خبرگزاری ایسنا. ۹ خرداد ۱۳۹۴.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «بیانیه مشترک احزاب سیاسی در مخالفت با آبگیری سیوند». خبرگزاری میراث فرهنگی. ۲۴ بهمن ۱۳۸۵.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ دفاع از تاریخ، ص ۲۴۹ و ۲۷۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
This article "کتاب دفاع از تاریخ" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:کتاب دفاع از تاریخ. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
