کتاب رخداد فهم
 | این مقاله، کتاب رخداد فهم، اخیراً بهواسطهٔ فرایند ایجاد مقاله ایجاد شدهاست. بازبینیکننده در حال بستن درخواست است و این برچسب احتمالاً بهزودی برداشته میشود.
ابزارهای بازبینی: پیشبارگیری بحث اعلان به نگارنده |
خطای اسکریپتی: پودمان «AfC submission catcheck» وجود ندارد. کتاب «رخداد فهم: شرحی بر کارنامۀ شاعران هرمسی معاصر ایران» (ISBN: 978-622-7259-27-8)، عنوان اثری است نوشتۀ مازیار چابک که در اسفند 1401 در انتشارات سیاهرود منتشر شده است.
شعر هرمسی (Hermetic Poetry) از جمله اصطلاحاتی است که در ادبیات غرب در برابر متون دشوار و رمزآلود بهکار میرود[1]. امروزه اشعاری که دشوارخوان، دشوارفهم، دیریاب، پیچیده در نحو یا مفهوم، چندپهلو، مبهم، رمزگذاریشده و پنهانکننده باشند، هرمسی خوانده میشوند. شعر هرمسی به زبان رمز سخن میگوید[2] و سعی در پنهان ساختن و گمراه کردن خواننده دارد تا معنای پنهانی، آشکار نگردد. به قول دریدا، کار شاعر هرمسی «مهارت در پنهان کردن یا تمایل به گمراه کردن از طریق رمزهاست»[3].
بنابراین، مهمترین کلیدواژۀ شعر هرمسی، رمز است. اما زمانی کلمه به رمز تبدیل میشود که از یک راز خبر بدهد. این ویژگیها مشابه ویژگیهای هرمسنامههایی هستند که منسوب به هرمس (فیلسوف، پیامبر، حکیم) یا سنت هرمسی (Hermetism) است. در تفکر هرمسی، حکیم برای جستجوی حقیقت از زبان رمز استفاده میکند. رسالات هرمسی کهن که در موضوعاتی مانند کیهانشناسی، اخترشناسی، پزشکی، الهیات، کیمیا، طلسم، حکمت و ... در مصر باستان (منسوب به تات)[4] و فلسفۀ اسلامی (مانند سهروردی و جابر ابن حیان) برجای ماندهاند، از حقیقت برتری خبر میدادند که هر کسی توانایی فهم آنها را نداشت.
در ایران اما، سنت هرمسی بیشتر خود را با فلسفه اشراق و کیمیاگریِ جابر ابن حیان و تصوف پیوند داده است[5]. از نگاه سهروردی، هرمس حکمت را تدوین کرد و معارف الهی را به زبان رمز مطرح ساخت[6]. هرچند که نمیتوان بهطور کامل نوشتههای سهروردی را هرمسی خواند، اما از ویژگیهای متون هرمسی بهرهمند است. اینکه چرا در اشراق بر زبان رمز تأکید میشده، شهرزوری سه دلیل عمده را برمیشمارد: 1. اگر بیگانه از آن باخبر شود، موجب شر و فساد خواهد شد؛ 2. سخن رازگونه مخاطب را برای فهم و کشف آن به تلاش وامیدارد؛ و 3. درک راز موجب تنویر ذهن و قوت نفس برای تفکر است[7].
مسئلۀ مهم در مواجهه با متون هرمسی، فهم آنهاست. چه در متون هرمسی کهن، و چه در اشعار هرمسی امروز، معناهای پنهان آسان بهدست نمیآیند، به این دلیل که رمز میتواند معناهای متعددی را به خود بگیرد، و وضعیتی نامتعین از فهم را ارائه دهد. بسیاری از پژوهشگران وقتی با اشعار مالارمه[8]، ریلکه[9]، مونتاله[10]، کیتس[11]، و سلان مواجه میشوند، از این موضوع شکایت دارند که نمیتوانند فهم روشنی از اشعار آنان ارائه دهند؛ تجربهای که خوانندۀ ایرانی در مورد بزرگترین و مهجورترین شاعر هرمسی کلاسیک ایران[12]، حافظ، بارها به خود دیده است.
محتوای کتاب
کتاب «رخداد فهم» میکوشد تلاشهای یک خواننده را برای نزدیک شدن به توری حائل بین ما و شاعران هرمسی به اشتراک بگذارد تا نشان دهد که اشعار هرمسی امروز، اگرچه مانند متون هرمسی کهن، برای فهم دشوار هستند، اما فهمناپذیر نیستند و نیازمند خوانده شدن هستند. این کتاب، با الهام از چارچوب هرمنوتیک فلسفی گادامر، به گفتگوی با اشعار بیست شاعر هرمسی معاصر ایران در بازۀ زمانی 1399-1300 پرداخته و نسبت این اشعار را با واقعیتِ واقعی تعیین کرده است.
فهرست کتاب:
پیشگفتار
درآمد
«فیروزه» / محمد ابن محمود همدانی
شاعران هرمسی معاصر
«پرومتهی نام» / بهنود بهادری
«لالهی داغ» / فیروزه میزانی
«ریگ روان» / مسعود کریمخانی (روزبهان)
«هیچ حفرهای» / سهراب رحیمی
«سنگ جابوس» / یدالله رویایی
«این ایل» / هرمز علیپور
«تو را خاندهام» / بیژن الهی
«نیایشِ آغاز» / شاپور جورکش
«رستاخیز» / هوشنگ ایرانی
«شریان نعش» / پریماه اعوانی
«از نفرتِ نوشت» / خشایار فهیمی
«میّت بهرام اردبیلی» / داریوش اسدی کیارس
«لحظهی بَدر 1» / قاسم آهنینجان
«آنچه از باغ برچیدم» / هوشنگ آزادیور
«هراز» / قاسم هاشمینژاد
«زار و خلیل» / عبد نیکپو
«از گهوارهی رامم» / حسین خلیلی
«آواز آزاد» / محمود شجاعی
«زُمرد زخم» / سیدنعیم موسوی
«اگر از آسمان» / پرویز اسلامپور
جستارهای وابسته:
منابع:
[1] Orsini, V. (1951). The Oriental Origins of Hermetic Poetry. East and West, 2(3), 156-159.
[2] امیری، رضا (1391). هرمس و حکمت هرمسی. انتشارات دانشگاه مفید. ص 23.
[3] Derrida, J. (2005). Sovereignties in question: The poetics of Paul Celan: Fordham University Press. P. 47.
[4] فرک، تیموتی، و گندی، پیتر (1400). هرمتیکا، حکمت مفقودهی فرعونان. ترجمهی فریدالدین رادمهر، چاپ ششم، انتشارات مرکز.
[5] کلباسی اشتری، حسین (1386). هرمس و سنت هرمسی. انتشارات علم.
[6] سیدعرب، حسن (1399). تصحیح، تعریب، ترجمه و شرح مقدمۀ حکمهالإشراق سهروردی. انتشارات هرمس، ص 58.
[7] سیدعرب، حسن (1399). همان، ص 70.
[8] Miner, M. (1995). Music Obscured: Mallarmé's Hermetic Mandore. Dalhousie French Studies, 33(1), 35-54.
[9] Paslawska, A. (2021). Bohdan Kravtsiv as a translator of Rainer Maria Rilke's poetry. Paper presented at the SHS Web of Conferences.
[10] Roppo, A. (2019). Letteratura Come Vita: An Exploration of Italian Hermetic Poetry and the Power of the Poetic Word. University of Oregon.
[11] Wunder, J. N. (2016). Keats, hermeticism, and the secret societies: Routledge.
[12] شایگان، داریوش (1393). پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ): بحثی دربارهی شاعرانگی ایرانیان. چاپ چهارم، انتشارات فرهنگ معاصر. ص 116.
This article "کتاب رخداد فهم" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:کتاب رخداد فهم. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
