گویش میوندی
| گویش میوندی | |
|---|---|
| گویش میوندی | |
| زبان بومی در | ایران |
| منطقه | شمال استان خوزستان و شرق استان لرستان |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۶۳۹-۳ | Char |
| گلاتولوگ | Char1266[۲] |
گویش میوندی یک گویش از زبان‌های ایرانی جنوب غربی است. این گویش در استان خوزستان و استان لرستان توسط ساکنان بومی مناطق کوهستانی شهرستان های دزفول دورود ازنا الیگودرز تکلم می‌شود. گویش میوندی تفاوت اندکی با گویش لری بختیاری دارد . گویش بختیاری میوندی احتمالا از بازمانده‌های زبان پهلوی ساسانی می‌باشند که از نظر ترکیب کلمات با سایر گویش‌های ایرانی جنوب غربی از جمله گویش خرم آبادی، بختیاری و سیلاخوری همسان می‌باشد واز لحاظ لهجه و تلفظ اندکی متفاوت است. گویش میوندی با خوزی باستان آمیختگی‌هایی داشته‌است[۳][۴] گویش میوندی در گذر زمان کمتر از لری بختیاری و همچنین فارسی دری دستخوش دگرگونی شده‌است.
گویش میوندی با لری بختیاری در نحوه تلفظ، صرف‌ونحو و واژگان تفاوت دارد، که این تفاوت بخصوص در نحوه صرف افعال مشهور است.[۵]
گونه ای از زبان لری بختیاری می‌باشد که به گویش میوندی مشهور است این گویش به علت اینکه خاستگاه آن قلب مناطق لرنشین است یک صورت کامل از زبان لری است که دایره واژگان آن هم از لری بختیاری و هم از گویش مناطق فیلی متنوع تر بوده است
خاستگاه گویشوران میوند مناطق شرقی رودخانه سزار (رود دز) بخش زز و ماهرو الیگودرز و بخش شهیون و سردشت شهرستان دزفول است که از چندین لهجه ززی، لیوسی، بربرودی، سالاروندی، گراوندی تشکیل شده‌است[۶]
دلیل نامگذاری آن به میوند به دلیل است که اکثر گویشوران آن از باب ممیوند بختیاری است با گویشوران در باب ممصالح و باب ذلکی هم دارد[۷]
ویژگی دستوری[ویرایش]
این گویش از نظر تقریب نزدیکی بیشتری با پارسی دری دارد تا فارسی معیار نوین. در این گویش مانند فارسی پیش از عهد مغول پیشوندهایی مانند "ب" یا "می" به صورت غیر ضروری می توانند جلوی افعال بایستند. در برخی حالات التزامی و امر نیز برعکس فارسی نو و بر راه فارسی ادبی دوره‌های پیشین پیشوندی جلوی فعل ظاهر نمی شود. صرف امر منفی نیز بجای "ن" از "م" استفاده می‌شود که حالت قدیمی‌تر آن است.برخی از افعال قدیمی که در گذشته استفاده می شده و امروز در زبان عوام متروک شده در این گویش رایج است.
صرف فعل امر:در فعل امر همان بن مضارع به عنوان امر بکار می رود.در حالت منفی "م" میگیرد.
برو--> " رِو " / نرو --> مَرِو
بگو--> " گو " / نگو --> مَگو
صرف فعل مضارع:
غذا می خورد : --> نو اِخُره
می گیرد --> اِگره
بروی--> رِوی / نروی --> نِروی
می خواهم بروم --> اِخوم رِوِم
فعل ماضی: نمونه‌ای از صرف افعال ماضی در گویش میوندی در وجه‌های مختلف
رفتم --> رَم
نشسته بود --> نِشَسه ویم
رفته باشد--> رَده وو
می گفت --> اِگُد
کشته اند --> کُشتنه
در افعال متعدی در گویش میوندی مفعول یا متمم ممکن است بصورت ضمیر متصل پس از فعل بیاید. این حالت در فارسی امروز چندان متداول نیست اما در ادبیات کهن فارسی وجود دارد. مثلا در این مصرع مولانا:
"نگفتمت مرو آنجا که آشنات منم"
معادل میوندی
نِگُدمِت مَرِو اوچه، آشنات مُنم
می‌بینیم که "ت" که نشانه مفعولی، در اینجا مفهول له، است بصورت چسبان پس از فعل می آید. در پارسی بیشتر مفعول به خاصیت اتصال به پایان فعل را دارد و اتصال مفعول له کمتر به کار می‌رود اگرچه در ادبیات هست. این حالت در گویش میوندی هنوز وجود دارد.مثلا برای همین مفهوم "به تو نگفتم" می گویند " نِگُدمِت ".
نمونه‌‌هایی از واژگان گویش میوندی[ویرایش]
کلمات و اصطلاحات بومی گویش میوند از نظر اصطلاحات بومی غنای فراوانی دارد. بسیاری واژه‌های ناشناخته یا واژه‌های مهجور و متروک در این گویش متداول است. [۸]
برای نمونه:
- ✓گُشیدن
- گشودن
- ✓کُوَک
- پسر
- ✓رئیز
- موریانه
- ✓بَزم
- ادا کسی در آوردن
- ✓شِکَت
- خسته
- ✓اِزم
- اجازه
- ✓بَز
- به از، بهتر از
- ✓قِسه
- سخن
- ✓اِشگَم
- شکم
- ✓گُروختِن
- گریخت، فرار کرد
- ✓پار
- سال گذشته، پارسال
- ✓بئخَر
- بهتر
- ✓پتی کِردن
- خالی کردن
- ✓پیت خَردن
- پیچ خوردن
- ✓دُمَل
- غدّه
- ✓اَس
- استخوان
- ✓لیله
- گردباد
- ✓مِنجی
- میانجی، میانه
- ✓گرده
- کمر
- ✓لف
- شبیه، قلو
- ✓ایسه
- اینک (حالا)، این زمان
- ✓اوسه
- آن زمان (آن هنگام)
- ✓و ایلا
- این طرف
- ✓وا اولا
- آن طرف
- ✓شَکنیدن(shaknidan)
- تکان دادن، شکاندن، لرزیدن
- ✓شِیونیدن(shevenidan)
- به هم زدن
- ✓گُلنیدن(golnidan)
- روشن کردن
- ✓خُفتیدن(khoftidan)
- خوابیدن
- ✓وِرسیدن(versidan)
- بلندشدن (برخاستن)
- ✓ترِسَّن(taresan)
- توانستن
- ✓بزنیدن(beznidan)
- بیختن، جدا کردن
- ✓انجنیدن(enjenidan)
- خرد کردن
- ✓رومنیدن(romniden)
- ویران کردن
- ✓قَپِ رِیت(ghape ret)
- تقلا، چنگ زدن و خراش دادن[۹]
پانویس[ویرایش]
- ↑ «Spoken L1 Language:». گلاتولوگ. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۲۰.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "گویش Meevandi". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.صفحه پودمان:Citation/CS1/en/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ عرب، محمدحسن (۱۳۹۴). واژگان بی معادل گویش دزفولی. تهران: دارالمومنین. صص. ۱۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ Horst، Kristen (۲۰۱۱). Dezfuli Dialect. صص. ۱۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ربانی، اسد (۱۳۸۸). هیودی و میوند. دزفول: اقلیم قلم. صص. ۲۰۶.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ گودرزی، حسین (١٣٧۴). سیمای عشایر شرق لرستان. قم: ترسیم. صص. ۱۰۲.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ عیسوند اسدی، حسین (۱۳۸۴). نگاهی به زبان لری بختیاری در شرق لرستان و مقایسه آن با لکی و مینجایی. خرم‌آباد: نشریه فرهنگی و اجتماعی لور.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ عیسوند اسدی، حسین (۱۳۸۴). نگاهی به زبان لری بختیاری در شرق لرستان و مقایسه آن با لکی و مینجایی. خرم‌آباد: نشریه فرهنگی و اجتماعی لور.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ سایت گویش میوند. دورود: مجموعه اطلاع رسانی ایل مئیوند. ۱۳۸١.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
This article "گویش میوندی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:گویش میوندی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
