خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان
خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان / خاندان محقق سبزواری: ریشه این خاندان به محمدباقر بن محمد مؤمن الشریف السبزواری معروف به محقق سبزواری برمی گردد. محقق سبزواری در دوران شاه عباس دوم و شاه سلیمان، شیخ الاسلام اصفهان بود و نوادگان او نیز، از زمان نادر شاه تا رضا شاه این منصب را بهعده داشتند.
شجره نامه[ویرایش]
| محمدمومن شریف سبزواری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آقا حسین خوانساری | دختر | محمدفیاض | محمدباقر | سرو قد خانم | مرتضی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آقا جمال | محمدجعفر | محمدهادی | شاهزاده صفوی | محمدمهدی | محمدابراهیم | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محدرحیم اول | محمدرضا | اشرف | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| عبدالمطلب | عبدالله | عبدالغیوم | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مرتضی | دختر | محمدصادق | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمدابراهیم | محمدرحیم دوم | محمدجعفر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمدعلی | عبدالله | مسجدشاهی | محمدباقر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زین‌العابدین | محمدباقر | محمدرحیم سوم | فاطمه | اقانجفی | نورالله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمدحسن | محمدحسن | علی‌اکبر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تقی | عبدالله | علی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهدی | محمدعلی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زهرا | حسین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
میرزا محمد فیاض سبزواری[ویرایش]
میرزا محمد فیاض بن محمد مؤمن سبزواری معروف به میرزا فیاض صاحب سفینه و بیاض[۱] از علما و روحانیون قرن یازدهم هجری در دوران صفوی است و مؤلف چندین جُنگ و رساله می‌باشد.
آثار[ویرایش]
از آثار او به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- رساله شرب التتن:[۲][۳] این رساله که به فارسی است به مسئله توتون و جریان احکام پنج‌گانه تکلیفیه (یعنی واجب و حرام و مستحب و مکروه و مباح) پرداخته و منفعت‌ها و زیان‌های آنها را بحت کرده و ان را بر حسب اختلاف حالات و مراعات مصالح و حکم نسبت به زمان ومکان بیان داشته
- جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری:[۴][۵] میرزا محمد فیاض بین سالهای ۱۰۱۷ تا ۱۰۴۴ ه.ش (۱۰۴۸ تا ۱۰۷۶ ه.ق) جنگ یادداشتها و نوشته‌های دانشمندان ایرانی را تهیه کرد که در ان بیش از ۱۰۰ عالم، فقیه، شاعر و دانشمند به خط خود و به درخواست میرزا فیاض برای او حدیث، تفسیر، شعر، اخبار و غیره نوشته‌اند که شامل نوشته‌هایی از طرف:
- آقا جمال خوانساری
- فیض محمد محسن بن مرتضی
- محمد تقی مجلسی یکم
- محمد صالح بن احمد مازندرانی
- محمدباقر بن محمد تقی
- آقا حسین خوانساری
- صائب تبریزی
- میرزا طاهر وحید
- محمدباقر سبزواری
- میرزا سید ابراهیم اردوبادی داماد محمدباقر یزدی ریاضی‌دان
این جُنگ به خط نسخ و نستعلیق راسته و چلیپا است و نسخه آقای امیری فیروز کوهی در دانشگاه تهران به شماره ۹۷۰۷ نگاه داری می‌شود
- دیباچه فیاض بر جُنگ یا مرقع یا سفینه یا بیاض خاتون آبادی:[۶] این نسخه نیز شامل یادداشتهائی از سایر دانشمندان و علمای ایرانی با تاریخهای ۱۰۱۴ تا ۱۰۷۷ ه.ش (۱۰۴۵ تا ۱۱۱۰ ه.ق) می‌باشد. این نسخه نیز در دانشگاه تهران نگاه داری می‌شود
- سفینه مرحوم میرزا محمد فیاض:[۷] این جُنگ نیز دارای اشعار و مطالب متفرقه بخطوط گروهی از ادبا و شعرا و دانشمندان می‌باشد که بین سالهای ۱۰۵۴–۱۰۶۶ ه.ق نوشته شده. این نسخه در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره ۱۴۵۱ (جلد ۴) نگاه داری می‌شود.
اسامی خطوط بعضی از علما و دانشمندان شامل:
- میر ابوالقاسم فندرسکی، قصیده یائیه
- ملا ظهوری، نورس نامه وگلزار ابراهیم. این دو رساله بخط شمس و بتاریخ ماه رجب ۱۰۵۴ ه.ق نوشته شده
- ملا شمسا گیلانی، اجوبة مسائل ملا شمسا گیلانی از صدرالدین شیرازی
- ملا صدرا شیرازی، تفسیر سوره زلزله
- قاضی سعید قمی، اسرار الصلاة
نگارخانه[ویرایش]
-
فهرست جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
-
یادداشتی از صائب تبریزی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
-
یادداشتی از ملا محسن فیض کاشانی در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
-
شعری از محمدطاهر قزوینی، میرزا طاهر وحید، در جُنگ میرزا محمد فیاض سبزواری
جستارهای وابسته[ویرایش]
سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت
علما و فقها در مسئله دخانیات دیدگاه‌های گوناگونی دارند، برخی آن را حلال می‌دانند و برخی حرام، برخی در این مسئله اظهار نظر نکرده‌اند، برخی حکم آن را بر حسب اختلاف شرایط و اوضاع به احکام پنج‌گانه تکلیفیه تقسیم کرده‌اند، برخی از علما حرمت آن را مشروط به تحقق زیان دانسته‌اند و برخی از آنان دخانیات را از مواد مست کننده دانسته‌اند و به تحریم آن فتوا داده‌اند. کتاب سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت[۸] به این موضوع پرداخته و شماری از آثار فقهائ شیعه پیرامون مصرف دخانیات شامل رساله شرب التتن توسط میرزا فیاض را مورد بررسی و بحت قرار داده‌است.
میرزا محمدرحیم سوم[ویرایش]
حاج میرزا محمد رحیم (سوم) شیخ الاسلام[۹] (فوت ۱۲۶۸ ه.ش) (فوت ۱۳۰۶ ه.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود
مناصب[ویرایش]
- شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا عبدالله دوم) در سال ۱۲۵۲ ه.ش (۱۲۹۱ ه.ق)[۱۰] در دوران حاکمیت ظل السلطان، شیخ الاسلام شد
- امام جمعه مسجد شیخ الاسلام در محله سینه پایینی
- متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است. فاضل بسطامی، مؤلف فردوس‌التواریخ در سال ۱۲۶۳ ش (۱۳۰۱ ه.ق) از این مدرسه دیدن می‌کند و چنین می‌گوید: این مدرسه از نظر مدرّسان، کارگزاران و طلاّبی که شب و روز به تعلیم و تعلّم در ان اشتغال دارند بی نظیر است[۱۱]
استادان[ویرایش]
استادان حاج میرزا محمد رحیم شامل افراد زیر می‌باشند:[۱۲]
- شیخ محمدباقر مسجد شاهی
- حاج محمدجعفر آباده ای (حاجی آباده ای)
- ملا حسینعلی تویسرکانی
- آقا سید محمد شهشهانی
عکسهای شیخ الاسلام[ویرایش]
چندین عکس از میرزا محمد شیخ الاسلام توسط ارنست هولتسر در حدود سالهای ۱۲۵۷ ه.ش گرفته شده که جزوه مجموعه عکسهای کتاب ایران در یک‌صد و سیزده سال پیش و بعدها در کتاب هزار جلوه زنگی توسط مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی بچاپ رسیده‌اند.[۱۳]
-
شیخ الاسلام با دائی اش
-
این عکسها به مراتب در نمایشگاه‌ها، مجموعه‌های فرهنگی هنری و نگارخانه‌ها در معرض نمایش عموم قرار می‌گیرند
زندگی‌نامه[ویرایش]
حاج میرزا میرزا محمد رحیم (سوم) در اصفهان متولد شد و با فاطمه خانم، دختر استاد خویش، حاج شیخ محمد باقر مسجد شاهی نجفی اصفهانی، ازدواج کرد و به این ترتیب بین خاندان شیخ الاسلام با خاندان نجفی حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی رهبر مشروطه خواهان اصفهان، پیوند و خویشاوندی حاصل شد.
فاطمه خانم از زنان نیکوکار و خیر بود و مسجد شیخ الاسلام را که جنب منزل مسکونی‌شان خانه شیخ الاسلام و در حال تخریب بود، در حدود سال ۱۲۷۵ه.ش (۱۳۱۴ ه.ق) بازسازی کرد. فاطمه خانم چندین سال آخر عمر خود را در نجف به سر برده و در سال ۱۲۹۳ ه.ش (۱۳۳۲ ه.ق) در کربلا وفات یافت.[۱۴] سجع مهر ایشان جمله آفتاب برج عصمت فاطمه بود.
حاصل ازدواج آنها ۷ فرزند بود: حاج میرزا محمدحسن، حاج میرزا علی (۱۲۴۴–۱۲۹۵ ه.ش / ۱۲۸۲–۱۳۳۴ ه.ق)، حاج میرزا علی‌اکبر، میرزا محمد صادق، جهان سلطان، مریم سلطان و قمر سلطان
سجع مهر محمدرحیم سوم، مهر چهارگوش با نقش سلام قولا من رب رحیم است
درگذشت[ویرایش]
میرزا محمد رحیم سوم در سال ۱۲۶۷ ه.ش (۱۳۰۶ ه.ق) در گذشت و در داخل بقعه خوانساری در اولین حجره سمت راست ورودی مدفون است
شعر سنگ مزار میرزا محمد رحیم سوم که توسط محمد حسین عنقا در وفات ایشان سروده شده‌است چنین است:
شیخ الاسلام مظهر رحم رحیم----چون هشت ز دنیا به سوی عقبی گام
از غیبت یکی آمد وبا عنقا گفت:----ماوی بجنان نمود شیخ الاسلام
میرزا محمدحسن[ویرایش]
حاج میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام (فوت ۱۲۷۰ ه.ش) (فوت ۱۳۰۹ ه.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود
مناصب[ویرایش]
- شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم سوم) در سال ۱۲۶۷ ه.ش (۱۳۰۶ ه.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان شیخ الاسلام شد و روزها درمجلس ظل السطان، حاکم مقتدر اصفهان حاضر شده و به امور مربوط به شیخ الاسلام رسیدگی می‌نمود.
- عضو انجمن عدالتخانه: در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ ش (۱۳۰۶ ق) در هر یک از شهرهای ایران انجمنی زیر نظر حکومت بنام عدالتخانه تشکیل گردید که به دعوا و شکایات مردم رسیدگی می‌کرد. اعضای اولیه این عدالتخانه ۳ تن بودند که عبارتند:[۱۵]
- رکن الملک: میرزا سلیمان شیرازی (فوت ۷ جمادی‌الاول ۱۳۳۱ ه.ق)
- ملاباشی، حاج میرزا احمد (فوت ۱۱ ربیع‌الثانی ۱۳۳۱ ه.ق)
- شیخ الاسلام، میرزا محمدحسن
- متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است[۱۶]
استادان[ویرایش]
حاج میرزا محمد حسن در دوران تحصیل، از استادانی استفاده کرده‌است که شامل:
زندگی‌نامه[ویرایش]
میرزا محمد حسن درحدود سال ۱۲۴۲ ه.ش (۱۲۸۰ ه.ق) در اصفهان متولد شد و فرزند اول حاج میرزا محمد رحیم سوم است. او با دختر عموی خود (دختر میرزا محمد باقر) ازدواج کرد و صاحب یک فرزند به نام میرزا حسن شد که پس از فوت او بدنیا آمد. فرزندش نیز در جوانی بسن ۲۲ سالگی وفات یافت. حاج میرزا علی اکبر شیخ الاسلام، عمو و وارت او موازی یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان از ماترک او را در سال ۱۳۰۹ ه.ش (۱۳۴۹ ه.ق) وقف نموده که مدت ۲۰ روز قبل از محرم الحرام مجلس عزاداری در دیوانخانه (خانه شیخ الاسلام) برگزار گردد.
درگذشت[ویرایش]
حاج میرزا محمد حسن پس از عیادت ظل السلطان مسموم شد و در ۲۸ بهمن ۱۲۷۰ ه.ش (۱۷ جمادی‌الثانی ۱۳۰۹ ه.ق) فوت کرد و در مشهد حرم رضوی در سرداب مدرسه میرزا جعفر به خاک سپرده شد.[۱۷]
شرح مسمومیت[ویرایش]
میرزا حبیب‌اللّه انصاری ملقّب به مشیرالملک وزیراعظم و با کفایت ظل السّلطان مسئول امور ایالت تحت حکومت ظل السّلطان بود. ظل السّلطان پس از چندی از نفوذ و قدرت گرفتن او نگران شد و چشم به اموال و املاک او خانه مشیرالملک انصاری داشت. مشیرالملک در ماجرای تحریم تنباکو به طرفداری ازعلمای مخالف قرارداد رژی برخاست که باعث خشم بیشتر ظل السّلطان شد. ظل السّلطان مشیر را در سال ۱۳۰۹ق از وزارت برکنار کرد.[۱۸][۱۹] ظل السلطان جهت دستیابی به مشیر نقشه ای چید و خود را به بیماری زد و در منزل بستری شد. خبر بیماری او پخش شد و مهدیقلی میرزا مأمور شد که مشیر را متقاعد کند که به عیادت شاهزاده برود. در مجلس عیادت، چند نفر حضور داشتند: میرزا علی خان مستوفی خزانه، میرزا محمد خان امین الدوله، حاج میرزا محمد حسن شیخ الاسلام و میرزا حبیب‌الله مشیر الملک. ظل السلطان در اندرون بود و ابراهیم خلیل خان دستور چای و قهوه داد و انرا نزد مشیر گذاشتند (چون او از وضع پذیرائی شاهزاده و کیفیت قهوه آگاه بود از خوردن عملاً اجتناب کرد). مشیر، فنجان قهوه را نزد جناب شیخ الاسلام گذاشت. دومین فنجان قهوه را آوردند، مشیر ان را نزد میرزا علی خان مستوفی خزانه گذارد. سومین فنجان را به امین الدوله تعارف کرد بالاخره چهارمین فنجان را خود به اجبار نوشید. پس از سه روز هر ۴ نفر مردند و جنازه آنان را از خانه‌هایشان بیرون آوردند. گفته شده‌است که ظل السلطان از حاج میرزا محمد حسن نیز بواسطه بستگی خانوادگی او با آقا محمدباقر نجفی اصفهانی و حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی (پدربزرگ و دائی میرزا محمد حسن) دل خوشی نداشته و کشتن او را نیز طالب بوده‌است[۲۰]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) خاندان شیخ الاسلام اصفهان در طول چهارصد سال ، گل بهار اصفهان
- نصراللهی، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه و زندگی محقق سبزواری و خاندانهای شیخ الاسلام و نشاط، اصفهان نقش نگین
- محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۱) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۳ صص ۸۲۰-۸۲۳ و ۸۲۶- ۸۲۷
- محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (۱۳۵۲) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری جلد۴ صص۱۳۴۲–۱۳۴۴
- جناب، علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، صص ۲۸۲-۲۸۳
پانویس[ویرایش]
- ↑ مقاله سه جُنگ خطوط دانشمندان ایرانی از سده یازدهم توسط محمد تقی دانش‌پژوه- نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی آذر ۱۳۵۸ شماره ۷ صص ۷۱-۷۵- ۷۶–۷۷
- ↑ آقابزرگ تهرانی -الذریعه -جلد یازدهم -ص ۱۳۵-۱۳۶
- ↑ خشن ، حسین احمد، مترجم، دانش، موسی، سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت، ۱۳۹۲، انتشارات آستان قدس رضوی
- ↑ قاسمی، رحیم، محقق مجلسی (شرح حال مولانا محمد تقی مجلسی)، جلد ۲، صفحه ۳۷۰
- ↑ سجاد ، ضیاءالدین، ۱۳۷۲، دیباچه نگاری در ده قرن، از قرن چهارم تا قرن چهاردهم هجری قمری، زوار، ص ۱۴۶
- ↑ دانش‌پژوه ،محمد تقی، مقاله سه جُنگ خطوط دانشمندان ایرانی از سده یازدهم، نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، آذر ۱۳۵۸، شماره ۷ ص ۷۷
- ↑ کتابخانه بزرگ حضرت آیه الله مرعشی نجفی - جلد ۴- صفحات:۲۳۸تا ۲۴۰-کد دستیابی کتاب:۱۴۵۱
- ↑ سلامتی و بهداشت از دیدگاه فقه، نگاهی به مسئله دخانیت ۱۳۹۲، انتشارات آستان قدس رضوی، شیخ حسین احمد الخشن ترجمه موسی دانش
- ↑ منتظرالقائم، اصغر، ۱۳۹۱ ، دانشنامه تخت فولاد اصفهان،جلد ۲، صص ۵۷۰–۵۷۱
- ↑ عباس امانت، فریدون وهمن، ۲۰۱۶، از طهران تا عکا، بابیان و بهاییان در اسناد دوران قاجار، ص۳۴۶
- ↑ اعتماد السلطنه، مطلع الشمس، جلد ۲، ص ۳۱۳
- ↑ مجموعه تاریخی ،فرهنگی و مذهبی تخت فولاد ،مشاهیر،میرزا محمد رحیم سوم شیخ الاسلام
- ↑ هولتسر، ارنست (۱۳۸۲)، هزار جلوه زندگی: تصویرهای ارنست هولتسر از عهد ناصری، سازمان میراث فرهنگی کشور، مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی
- ↑ گلشن اهل سلوک مشاهیر تکیه شیخ محمد تقی رازی (۱۳۵۱) اصفهان: کانون پژوهش ص۱۱۳
- ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱). خاندان شیخ الاسلام اصفهان: گل بهار اصفهان صص ۱۴۳–۱۴۴
- ↑ قدرت‌الله پیشنماززاده، کتابچه مشخصات مدارس اصفهان (۱۳۰۷ ه.ق) میرزا حیدرعلی، کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی شمارة بازیابی ۱۰۲۰
- ↑ دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۴
- ↑ اعلام اصفهان ، جلد : ۲ صفحه : ۴۳۴
- ↑ رجایی، عبدالمهدی، تاریخ اجتماعی اصفهان در عصر ظل السّلطان، ص۱۴۲–۱۴۳
- ↑ جابری انصاری، محمد حسن، تاریخ اصفهان و ری، وقایع ۱۳۰۹، صص۳۱۵
This article "خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
|
This page exists already on Wikipedia. |
