رکن‌الدین مختاری
سرپاس مختاری رکن الدین مختاری | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۲ تیر ۱۲۶۶ خورشیدی[۱] اصفهان |
| درگذشتهٔ | ۴ تیر ۱۳۵۰ خورشیدی (۸۴ سال) بر اثر سرطان و پس از عمل جراحی روده تهران |
| مدفن | |
| درجه | سرپاس (سرتیپ) |
| فرماندهی در | رئیس شهربانی کل کشور |
| بستگان | مختار السلطنه |
رکن‌الدین مختاری (زادهٔ ۲ تیر ۱۲۶۶ در اصفهان[۲]– درگذشتهٔ ۴ تیر ۱۳۵۰ در تهران) فرزند مختارالسلطنه معروف به سرپاس مختاری رئیس شهربانی دورهٔ رضا شاه و نوازندهٔ ویلن٬ آهنگساز و موسیقی‌دان اهل ایران بود.
زندگی[ویرایش]
رکن‌الدین مختاری در سال ۱۲۶۶ در اصفهان[۲] متولد شد. پدرش کریم خان مختار السلطنه چند سالی رئیس نظمیه بود و ید طویلی در مبارزه با گران‌فروشان داشت. او همان کسی‌ست که با گرد آوردن گروهی به نام «ژاندارم»، نخستین سنگ بنای ژاندارمری ایران را پدیدآورد.[۳] رکن‌الدین نیز از همان جوانی به راه پدر رفت و به خدمت شهربانی درآمد. او در شهرستان‌های مختلف ایران ریاست شهربانی را به عهده داشت. با فرار سرلشکر محمدحسین آیرم به اروپا، مختار که درجه سرهنگی داشت به درجه سرپاسی (سرتیپ) نایل شد و به ریاست شهربانی رضاشاه رسید.
در دوره رکن‌الدین مختار، فشار شهربانی و اداره سیاسی آن بر مخالفان سیاسی گسترش یافت و نظم قبرستانی کم‌نظیری در کشور ایجاد شد. در همین دوره بود که برخی از مهمترین رجال مغضوب کشور به دستور مستقیم شاه و مختار و توسط مأموران اداره سیاسی و آگاهی شهربانی به قتل رسیدند و مخالفان رضاشاه تحت تعقیب قرار گرفته و بیش از پیش منزوی شدند.
در دوره مختار اداره نگارشات شهربانی که مسئول سانسور نشریات؛ کتاب و روزنامه‌ها بود بر شدت عمل خود افزود و مطبوعات و قلم را به کلی از اعتبار انداخت. در این دوره سانسور و ممیزی به نهایت رسید، تا جایی که حتی تمام مکاتبات و نامه‌های شخصی مردم با همکاری کارمندان اداره پست خوانده می‌شد. مأموران آگاهی و اداره تأمینات شهربانی مراقبت شدیدی بر باجه‌های پستی و فرستندگان و گیرندگان مراسلات و نامه‌ها داشتند تا هرگاه مطلبی حاکی از مخالفت با حکومت در آنها یافت شود، عاملین را تحت تعقیب قرار داده، مجازات کنند.[۴]
او در این مقام جان‌های بسیاری را گرفت و خشونت زیادی از خود نشان داد؛ ولی هرگز رشوه نگرفت و به جمع‌آوری و مال اندوزی علاقه‌ای نداشت. پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ بازداشت و به همراه عده‌ای دیگر محاکمه و به هشت سال زندان محکوم شد؛ ولی پنج سال بعد مورد عفو قرار گرفت.[۵]
احمد کسروی وکیل تسخیری پزشک احمدی و سرپاس مختاری بود و در دادگاه از او دفاع کرد.
کسروی با استناد به مدارک و ارائهٔ آنها به دادگاه، خواستار تبرئهٔ احمدی شد. متن دفاعیات احمد کسروی از سرپاس مختاری و پزشک احمدی[۶] نخست در نشریهٔ پرچم (۱۳۲۱–۱۳۲۲) و در دورهٔ معاصر، در کتابی مستقل منتشر شد.
موسیقی[ویرایش]
وی نوازنده ویولن و از شاگردان حسین اسماعیل‌زاده و به لحاظ هنری، یکی از برجسته‌ترین هنرمندان عرصه موسیقی ایران بوده‌است. آهنگ‌های بسیاری از او بر روی صفحه و نوار موجود است.
روح‌الله خالقی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران دربارهٔ او نوشته است: «او تا سی سال قبل مشهورترین ویلن‌زن و نغمه‌پرداز بود و به نظر نگارنده، درویش‌خان و رکن‌الدین خان گوی سبقت را از نظر ابتکار و سلیقهٔ آهنگسازی از همگان خود، در آن دوره ربوده اند»[۷]
وی عضو شورای موسیقی رادیو بود. او به پرورش گل و گیاه نیز علاقه داشت که با روحیه نظامی وی کاملاً مغایرت داشت.[۵] اجراها و نواخته‌های او در میان مردم کمتر انتشار یافت. زیرا هیچ‌گاه به‌طور حرفه‌ای به موسیقی نپرداخت اما آنچه از او به جا مانده بیانگر مهارت و تسلط او در نواختن ویلن می‌باشد.[۸]
مجوز سفر در ایران[ویرایش]
در دوران رضا شاه عبور و مرور از شهری به شهر دیگر نیازمند مجوز از شهربانی بود. با ورود نیروهای بیگانه و خروج رضا شاه این شرایط تغییر کرد. سرپاس یحیی رادسر (ادیب السلطنه)[۹] که جانشین آخرین رئیس پلیس رضا شاه، رکن‌الدین مختاری شده بود، در روزنامه‌های معتبر آن دوران خبر ملغی شدن این مجوز سفر را آگهی نمود:
برای رفاهیت حال عامه و برای اینکه مردم در مواقع مسافرت، گرفتار پروانه مسافرت نباشند، از سوم مهر ۱۳۲۰ صدور پروانه مسافرت را ملغی اعلام کرده و مردم می‌توانند در داخل کشور بدون پروانه، مسافرت نمایند.[۱۰]
ابوالحسن عمیدی نوری، روزنامه‌نگار و سیاستمدار (نماینده دوره‌های هجدهم و نوزدهم مجلس از شهر بابل)[۱۱] گزارشی در مورد سفر خود به مازندران در سال ۱۳۱۶ خورشیدی و «اخذ مجوز مسافرت» نگاشته و به جزئیات آن اشاره کرده‌است.[۱۲]
سبک[ویرایش]
ساخته‌هایش به سبک درویش خان نزدیک ولی مفصل‌تر است به خصوص در پیش‌درآمدهایش که به تقریب به تمامی گوشه‌های اصلی دستگاه نظری می‌افکند. بیشتر ساخته‌هایش پیش‌درآمد و رنگ است و کمتر به ساختن تصنیف پرداخته‌است. تاریخ موسیقی از او به عنوان همراه درویش خان در به وجود آمدن فرم پیش‌درآمد و رنگ به صورت کنونی یاد می‌کند.[۱۳]
انتقادها[ویرایش]
به دلیل گذشتهٔ سیاسی و شغلی او، روح‌الله خالقی در کتاب خود با احتیاطی آمیخته با تاسف از او یاد می‌کند و بر خلاف دیگر هنرمندان که شرح حال کاملی از آنان به دست می‌دهد کمتر به او می‌پردازد و حتی هیچ‌گاه نام او را به‌طور کامل نمی‌نویسد.[۱۴] در کتاب سرگذشت موسیقی ایران از او تحت عنوان ویلون همسایه و گفتگویی دربارهٔ یک آهنگساز یاد می‌کند؛ و ضمن عنوان کردن بهترین نوازندهٔ ویلون با دریغ اظهار می‌دارد:[۱۵]
ای کاش همواره چون آغاز عمرش، وقت خود را صرف موسیقی نموده بود تا مشاغل دیگرش برای پایان زندگانی، شرابی تلخ به بار نمی‌آورد.
— پایان نقل‌قول
فیلم مستند[ویرایش]
در سال ۱۳۹۸ فیلم مستند «کنترپوان» به کارگردانی محمد فرزین‌نیا ساخته شد. این فیلم دربارهٔ زندگی و فعالیت‌های رکن‌الدین مختاری است.[۱۶]
آثار[ویرایش]
از جمله آثار رکن‌الدین مختاری٬ به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:[۱۷]
پیش‌درآمدها:
- پیش‌درآمد شور
- پیش‌درآمد بیات ترک
- پیش‌درآمد افشاری
- پیش‌درآمد دشتی
- پیش‌درآمد سه‌گاه
- پیش‌درآمد چهارگاه
- پیش‌درآمد ماهور
- پیش‌درآمد همایون
- پیش‌درآمد اصفهان (قدیم)
- پیش‌درآمد اصفهان (جدید)
تصنیفها:
- تصنیف بیات ترک (اگر رقیب آید)
- تصنیف بیات ترک (نسیم صبحگاهان)
رِنگ‌ها:
- رنگ شور
- رنگ بیات ترک
- رنگ سه‌گاه
- رنگ سه‌گاه (دوم)
- رنگ چهارگاه
- رنگ همایون
ضربیها:
- ضربی سه‌گاه
- ضربی مخالف (سه‌گاه)
- ضربی چهارگاه
منابع[ویرایش]
- ↑ تقویم موسیقی
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ محاکمهٔ محاکمه‌گران - گردآوری و تدوین : گلبن، محمد - شریفی٬ یوسف - نقره. چاپ اول ۱۳۶۳- ص ۳۱.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ رکن الدین مختاری هنرمند با احساس اما جنایتکار
- ↑ «موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي». ir-psri.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۷.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ بازیگران سیاسی عصر رضاشاهی و محمدرضاشاهی. ناصر نجمی. انتشارات انیشتین. ۱۳۷۳ تهران
- ↑ دفاعیات احمد کسروی از سرپاس مختاری و پزشک احمدی؛ انتشارات خاوران: پاریس، پاییز 1383 - 2004
- ↑ خالقی، روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران (جلد اول). تهران: صفی علیشاه. صص. صفحه ۳۳۱.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ مجموعه‌ای از آثار رکن الدین خان-ارشد تهماسبی-موسسه فرهنگی هنری ماهور
- ↑ بیوگرافی یحیی رادسر - تارنمای راسخون
- ↑ سیفی، مرتضی، پلیس خفیه ایران، مروری بر رخدادهای سیاسی و تاریخچه شهربانی، انتشارت ققنوس، چاپ دوم، ۱۳۶۸ - برگ‌های ۲۳۲ و ۲۳۳
- ↑ بیوگرافی عمیدی - تارنمای راسخون
- ↑ «ماهنامه بهارستان، شماره ۱۲۹، برگ ۴». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۶.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ مجموعه‌ای از آثار رکن الدین خان-ارشد تهماسبی-موسسه فرهنگی هنری ماهور1381
- ↑ مجموعه‌ای از آثار رکن الدین خان -ارشد تهماسبی-موسسه فرهنگی هنری ماهور1381
- ↑ سرگذشت موسیقی ایران -روح‌الله خالقی -موسسه فرهنگی هنری ماهور-1381
- ↑ 2493 (۲۰۱۹-۰۹-۳۰). «تهیه‌کنندگان راغب به سرمایه‌گذاری در سینمای مستند کشور محدودند». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ تهماسبی، ارشد (۱۳۷۰). مجموعه‌ای از آثار رکن‌الدین خان. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری ماهور.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
پیوند به بیرون[ویرایش]
خطای لوآ در پودمان:Authority_control در خط 381: attempt to index field 'wikibase' (a nil value).
| پایههای موسیقی |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| نوازندگان و موسیقیدانان |
| ||||
| آواز خوانان |
| ||||
| تصنیفها | |||||
| سایر افراد | |||||
This article "رکن‌الدین مختاری" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:رکن‌الدین مختاری. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
|
This page exists already on Wikipedia. |
