از هرگز تا همیشه

از هرگز تا همیشه نام کتابی است در زمینهٔ ادبیات و فرهنگ ایران‌زمین به قلم دکتر قدمعلی سرامی که از سوی انتشارات ترفند در بهار ۱۳۸۴ چاپ و منتشر شده‌است.

پرونده:Az hargez ta hamisheh.jpg

کتاب 'از هرگز تا همیشه' نوشته¬ی قدمعلی سرامی

درون‌مایه

کتاب حاضر از یک مقدمه و سه بخش تشکیل می‌شود:

مقالاتی دربارهٔ معاصران

بخش نخست این اثر که عنوان «معاصران» یافته‌است دارای شش مقاله است:

1. 1. چلچراغ غزل که سی سال پیش در مجله فردوسی منتشر شده و نقدی بر غزل‌های سیمین بهبهانی می‌باشد.
2. 'مرغی که در باغ را گشود' نگاهی است ژرف به اندیشه‌های اقبال لاهوری شاعر پارسی‌سرا و توانای پاکستانی که در ایران‌زمین به خاطر اندیشه‌های عرفانی و تأثیرپذیری شگرف از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی اقبال فراوانی یافته‌است. این مقاله نخست‌بار در مجله روزگار وصل شماره ۱۱ و ۱۲ منتشر شده‌است.
3. 'شعر عشقی سند ملیت ماست' بررسی کوتاهی است در شعرهای میرزاده عشقی که به نظر می‌رسد مؤلف خیلی قصد کندوکاو همه‌سویه آثار این شاعر را نداشته و با نگاهی گذرا اندیشه‌های این شاعر بزرگ عصر مشروطیت را بررسیده‌است.
4. 'شاهین ترازوی شگفت' از مجموعه مقالاتی دیگر است که در کتاب یادمان سهراب سپهری و در کتاب باغ تنهایی نیز در گذشته، به چاپ رسیده‌است. هر چند مؤلف در آغاز این مقاله یادآور شده‌است که : « سر آن ندارم که درباره این سراینده و سروده هایش به قضاوت بنشینم. تنها بر آن سرم تا به مصداق:

تو را چنان که تویی هر نظر کجا بیند به قدر دانش خود هر کسی کند ادراک

در حد وسع خویش آنچه را از مرده ریگ ادبی این شادروان اندر می یابم با دوستان شعر فارسی در میان می گذارم.»

باید اذعان کرد که این مقاله یکی از مقالات پرمایه این مجموعه است و نشان داده‌شده که مؤلف اشراف فراوانی بر سروده‌های سهراب در هشت کتاب و اندیشه‌های عرفانی این شاعر دارد. چنانکه اشاره می‌کند: « در یکایک شعرهای هشت کتاب، با شاعری عاشق معرفت رویاروییم. هشت کتاب کشکولی انباشته از دانایی‌های رنگارنگ است. برای سپهری فرهنگ و فلسفه ، دین و عرفان، هنر و شناخت همان شاهد هر جایی است که هر لحظه به رنگی و جامه‌ای درمی آید . در ذهن او افکار لائوتسه و کنفوسیوس و بودا، زرتشت، مانی، مزدک، موسی و مسیح همه با هم درآمیخته‌اند و بر همین اساس همه پندارهایی که به ظاهر با هم بیگانگی می‌کنند در ضمیر وی به اتحادی خیره‌کننده رسیده‌اند.»

دیدگاه دکتر سرامی نسبت به این شاعر کاملاً موشکافانه و دیدگاهی کاملاً علمی است و توانسته است فراز و فرود اشعار این شاعر را به وضوح بنمایاند. تأثیرپذیری فراوان سهراب سپهری از زبان نیمای نام‌آور در دفاتر آغازین مجموعه‌اش همچنین سایه گسترانیدن اندیشه‌های عرفانی رازآشنای بلخ ـ مولوی ـ در مجموعه سوم این شاعر یعنی آوار آفتاب از جمله مواردی است که دکتر سرامی آن‌ها را یادآور شده‌است. لذا اشارات وی به نکات فنی شعرهای سپهری و بررسی محتوای اشعار این شاعر به ویژه از نظرگاه عرفانی موجب شده‌است این مقاله را بسیار پژوهشگرانه و عالمانه بدانیم.

1. مقاله دیگر این بخش اختصاص دارد به بررسی مجموعه شعر 'هزاره دوم آهوی کوهی' اثر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی که یکی از شاعران بزرگ معاصر به‌شمار می‌آید . این مقاله با عنوان «مرگ شعله ها» قبلاً در کتاب ماه ادبیات و فلسفه به چاپ رسیده بود. مؤلف در این مقاله تلاش کرده با نگاهی گذرا جوانب شعر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی را بررسی کند.
2. 'جهانی در خلوت تنهایی' عنوان واپسین مقاله این بخش است که قبل از انقلاب در کتاب ارمغانی برای زرین کوب به چاپ رسیده بود. این مقاله به بررسی آثار خلاقه استاد عبدالحسین زرین کوب می‌پردازد و نگاه اصلی مؤلف به کتاب یادداشت‌ها و اندیشه‌ها معطوف بوده‌است.

دکتر قدمعلی سرامی دربارهٔ مقام سترگ علمی و ادبی استاد زرین کوب چنین می گوید:«بی گمان استاد زرین کوب که یکی از چند محقق بی‌نظیر ایران امروز است و آثار تحقیقی اش درخور ستایش فراوان است. آنچنان که از کتاب‌ها و مقالاتش برمی آید مردی است خلاق و اندیشه‌ای دارد آفریننده. اما از آن کسان است که نتوانسته اند خودشان باشند و به ناچار از بسیاری از استعدادهایشان چشم پوشیده‌اند. از اشعار پراکنده‌ای که در اینجا و آنجا چاپ کرده و پاره‌ای یادداشت‌ها و قصه‌ها و نمایشنامه واره‌ها که از او خوانده ایم به روشنی می‌توان دریافت که این نیروی آفریننده در استاد تا چه پایه است. اما دریغ اینجاست که هنر در روزگار ما به جای آنکه بال هنرمند باشد، وبال اوست...»

1. مقالاتی دربارهٔ گذشتگان
2. مقالاتی در موضوعات گوناگون

مقالاتی دربارهٔ گذشتگان

بخش دوم این کتاب که زیر عنوان «گذشتگان» آمده‌است دارای هشت مقاله پژوهشی است:

1. « سرشت و سرنوشت آدمیزاد» نخستین مقاله این بخش است. مؤلف در این مقاله اشاراتی موشکافانه به اهمیت شاهنامه رزمی سرای بزرگ ایران زمین دارد و اثر ارجمند استاد توس را می ستاید. او می گوید:« تأمل در شاهنامه به من آموخت که ستیز میان تقدیر و تدبیر یا به اصطلاح شاهنامه، بخشش و کوشش در ساحت فردی هیچ جز درگیری مستمر میان خویش و خود آدمیان نیست. در حقیقت این دوگانگی درونی ماست که به صورت تضاد بیرونی جلوه گری می‌کند.»
2. دکتر قدمعلی سرامی که خود از شاهنامه پژوهان توانای معاصر است و این مسئله را در کتاب از رنگ گل تا رنج خار به اثبات رسانده است باز به شاهنامه فردوسی نظری دارد. «شاهنامه، آیینه زندگی ایرانیان» و حقیقت نیز این است که شاهنامه شناسنامه ایرانیان است. دکتر سرامی راز پر ماز؟ ماندگاری شاهنامه را در آیینگی آن می‌داند و بر آن است که : « بزرگ‌ترین دلیلی که هنوز به شاهنامه مراجعه کنیم جنبه آیینگی آن است. ما همچنان می‌توانیم خودمان را، اجدادمان را انسان‌هایی را که در این سرزمینی که ما داریم زندگی می کنیم، زیسته اند در آیینه شاهنامه ببینیم.»
3. ا« از هرگز تا همیشه» که نام کتاب از عنوان این مقاله وام گرفته شده‌است نگاهی متفاوت به کتاب پر ارج عطار نیشابوری، تذکره الاولیا، است. مؤلف که خود غوری شگرف در آثار صوفیه به ویژه سنایی، عطار و مولوی دارد در این جستار همه سویه این اثر سترگ را وارسیده‌است و بر این است که: «تذکره الاولیاء شورشی است همه جانبه بر واقعیات مجرب، طغیانی است بر همه قانون‌ها اعم از قوانین اجتماعی و علمی و... عصیانی است بر هرچه که لایتغیر انگاشته شده و می‌شود جز ذات باری تعالی.»
4. « پردگی راز» ظاهراً مقدمه کوتاهی است بر کتابی زیر عنوان « از بود تا نمود» که به نظر می‌رسد مؤلف خیلی قصد تأمل و ژرف نگری در مثنوی مولانا را ندارد.
5. « چرخ، آشوب و زلزله نگاهی ژرف تر به اندیشه‌های مولانا دارد و اندیشه‌های این ابرمرد عارف را در مثنوی، غزلیات و حتی رباعیاتش می کاود و می نمایاند. دکتر سرامی بر این باور است که :« مولانا برای ما الگوست. از این نظر که انسانی است ناایستا، انسانی که آن به آن او متفاوت است. نه تنها امروزش با دیروزش فرق دارد، امسالش با پارسالش فرق دارد، بلکه لحظه به لحظه دگرگون شونده است. انسانی است همواره متحول. ( مصداق خلق مدام که در عرفان اسلامی با آن آشنا هستید) مولانا در کار خلق مدام خودش است. یعنی آن به آن آفریده می‌شود و در حقیقت آن بت عیاری که معشوق مولاناست و دل می برد و نهان می‌شود و باز دل می برد و نهان می‌شود ، صورتی از خود او هم هست.»

مؤلف درباره اندیشه‌های مولانا نظری خاص دارد. او بر این عقیده است که :« مولانا جلال الدین اگر هیچ درسی به ما نداده باشد، جز اینکه فریب ظاهر را نخوریم و قیاس را تعطیل کنیم، در بسیاری از ماجراها برای ما بس است. مولوی اگر با قیاس دشمن است نه به خاطر این است که جنگ شرعی دارد با فقها. به هیچ وجه. برای اینکه قیاس کردن خطاست...»

1. از دیدن تا سرودن» عنوان مقاله دیگری است که در این کتاب آمده‌است. این مقاله نیز نخستین بار در مجله تحقیقات اسلامی (یادنامه دکتر احمد طاهری عراقی) به چاپ رسیده‌است که دربارهٔ کلیات شیخ اجل سعدی شیرازی است.

نویسنده در این مقاله آثار سعدی را از نظرگاه ادبی، روان شناختی و گاهی جامعه شناختی بررسی کرده و کوشیده است تا سلوک فردی این شاعر و نویسنده صاحب سبک را بنمایاند و حتی از منظر دین نیز اندیشه‌هایش را وارسد. در نظر دکتر سرامی، سعدی «جهانگردی جهانشناس است که سیر و سفر بیرونی را با سیر و سلوک درونی درهم آمیخته و آمیزه‌ای گوش افروز و چشم افسا پدید آورده است. ادراک واقعیت‌های بیرونی و اندرونی او ستاره‌ای دنباله دار است و همیشه انفعالی موقت یا دائم را در وی زمینه چینی می‌کند. همین انفعال است که پس از دریافت شعر او از سوی مخاطبان در آنان پدید می‌آید.» همین طور او اشاره‌ای به جوان گرایی سعدی دارد، می‌نویسد: « او شیفته برنایی است. دوست دارد همواره جوان بماند و چون تن خود را ناچار از فرسودن می بیند می کوشد تا دل و دماغ خویش را همواره تر و تازه نگاه دارد و برای درک این طراوت نفسانی است که چشم‌ها را هرگز به روی زیبایی‌ها فراز نمی‌کند...»

1. « خیز تا از در میخانه گشادی طلبیم» مقاله دیگری است که در حقیقت در این نوشتار شادی گرایی در ادب فارسی به ویژه در آثار شاعران بزرگی همچون مولانا و حافظ مورد کندوکاو قرار گرفته‌است در پیشانی این مقاله عبارتی از سر آغاز کتیبه نقش رستم داریوش کبیر بدین گونه آمده‌است: « بغ بزرگ است اهورامزدا، او که این زمین را آفرید، او که آن آسمان را آفرید، او که انسان را آفرید، او که شادی را برای انسان آفرید.»

مقالاتی در موضوع‌های گوناگون

بخش سوم این کتاب عنوان « گوناگون » را به خود گرفته و همان گونه که از نامش پیداست مقالاتی گوناگون و غیر از مقالات بخش اول و دوم در این بخش قرار داده شده‌است. «

1. زبان‌های ایران و نشر آنها
2. مرغ چیستان
3. باغ در شعر فارسی
4. گلایه‌های منظوم
5. بدیعیه
6. نمی دونی تا کجا می ره جستاری است پژوهشگرانه در حوزه شعر کودک از نظر محتوا و موضوع با دیگر مقالات کتاب هماهنگی شاید نداشته باشد.

دکتر سرامی خود از شاعران ، نویسندگان و نظریه پردازان ادبیات کودک در کشور است. کتاب های: شیرین تر از پرواز، حمومک رنگ ها، بادکنک سرخ، من و جام و شبتاب ها، قاشق جادوگر همچنین کتاب پنج مقاله درباره ادبیات کودک نشان می دهد که دکتر سرامی در این حوزه تلاشی سپندوار جدار دارد و نظراتش بسیار روشنگر است.

1. بدعه حمدونیه یک صفحه بیش نیست و در دانشنامه جهان اسلام نیز در گذشته به چاپ رسیده تذکره کوتاهی است در معرفی فردی که خنیاگر، موسیقی دان است و لذا شاید از چارچوب مقاله نویسی برخوردار نباشد اما مؤلف برای حفظ نوشته هایش و اینکه این شخصیت را که در فرهنگ‌ها حتی به معرفی آن نپرداخته اند تلاش کرده آن را به خوانندگان و علاقه‌مندان به فرهنگ بسپارد.

مقالات این بخش هرچند در جایگاه خود تلاشی است در باب اهمیت ادبیات و فرهنگ اصیل ایرانی اما به نظر می رسد همانند مقالات بخش‌های اول ، خیلی تخصصی نباشند و شاید بهتر بود مثلاً در کتابی دیگر گرد می آمدند. هرچند بعضی از مقالات این بخش به خودی خود شاید فنی تر و تخصصی تر نیز به نظر آیند مثل« باغ در شعر فارسی» ،« گلایه‌های منظوم» و «بدیعیه»

http://ketab.ir/modules.php?name=News&op=pirbook&bcode=6895

منابع

This article "از هرگز تا همیشه" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:از هرگز تا همیشه. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• تیرانا (کتاب)
• سایه‌سار الوند (کتاب)

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• از هرگز تا همیشه in English