تاج‌الملوک (قاجار)
| تاج الملوک | |
|---|---|
 ام‌الخاقان در جوانی | |
| دوران | قاجار |
| نام کامل | تاج الملوک خانم |
| لقب(ها) | ام خاقان |
| زادگاه | تهران |
| درگذشت | ۱۳۲۳ (قمری) قصر شیرین |
| همسران | مظفرالدین شاه قاجار میرزا ابراهیم معتمدالسلطنه میرزا علی خان نصیرالسلطنه[۱][۲] |
| دودمان | قاجار |
| پدر | میرزاتقی خان امیر کبیر |
| مادر | عزت‌الدوله |
| فرزندان | محمدعلی شاه احمد میرزا عزت‌السلطنه |
| دین | اسلام |
تاج الملوک معروف به ام‌الخاقان (درگذشتهٔ ۱۳۲۳ قمری) ملکه دوره مظفرالدین شاه قاجار و مادر محمدعلی شاه فرزند بود. او همچنین دختر میرزاتقی خان امیر کبیر و عزت‌الدوله (خواهر ناصرالدین‌شاه قاجار) بود.
تاج‌الملوک در سال ۱۲۸۴ قمری با پسر دایی خود مظفرالدین میرزا (مظفرالدین شاه آینده) ازدواج کرد و محمدعلی میرزا (محمدعلی شاه آینده) را در سال ۱۲۸۹ قمری در تبریز به دنیا آورد.[۳] اطلاعاتی که از ام‌الخاقان در دست است بسیار مخدوش می‌باشد زیرا فرزند او شاه مخلوع و مخالف مشروطه بود و به همین سبب از ناسزاهای نصیب فرزندش در امان نمانده‌است. عکس‌های زیادی نیز از وی در دست نیست مگر عکسی که در کتاب روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه آمده‌است.[۱][۲]
مشخصات و سرگذشت[ویرایش]
تاج الملوک، معروف به ام الخاقان از دختران میرزا تقی‌خان امیرکبیر است که به سال ۱۲۲۷ یا ۱۲۲۸ به دنیا آمده‌است. مادرش عزت الدوله خواهر ناصرالدین شاه بود که به فرمان شاه و پس از انتصاب میرزا تقی خان به صدارت، به عقد او درآمد. ازدواج این دو در نخستین سال سلطنت ناصرالدین شاه رخ داده‌است. در یادداشتی که امیرکبیر به ناصرالدین شاه در خصوص گزارش ولادت دختری از نوادگان او می‌فرستد، آمده‌است که دختری به دنیا آمده‌است که هنگام ولادت، بر مادرش سخت گذشته‌است. از متن نامه اطلاعاتی بیشتری کسب نمی‌شود اما سال نگارش نامه را بین سال‌های ۱۲۶۵ تا ۱۲۶۶ تخمین زده‌اند.[۴][۵]
دوران کودکی تاج الملوک، با فراز نشیب‌هایی در زندگانی پدرش همراه بود تا جایی که در سه سالگی، پدرش بر اثر یک درگیری با مهدعلیا (مادر ناصرالدین شاه) به کاشان تبعید شده‌است. از همراهی مادر و خود تاج الملوک با امیرکبیر در این تبعید به کاشان، اطلاعاتی در دست نیست، جز آنکه بر اساس گزارش‌هایی، عزت الدوله شوهرش را تنها نگذاشت. لیدی شیل در این خصوص گزارش می‌کند که عزت الدوله از جانب شاه تحت فشار بود که همراه دو دخترش در تهران بماند، اما عزت الدوله به توصیه شاه گوش نداد. از وجود دختران خردسال امیرکبیر در سفر کاروان عزت الدوله به کاشان نیز خبری گزارش نشده‌است و تنها از توصیه شاه برای همراهی طبیبی با کاروان، وجود کودک در کاروان فهمیده می‌شود. به هر روی، بعد از ۵۴ روز از حضور امیرکبیر در کاشان، حکم مرگش از جانب شاه به تاریخ ۲۰ دی ۱۲۳۰ می‌آید و امیر کشته می‌شود. آنطور که مشخص است، عزت الدوله با کودکانش به تهران بازمی‌گردد و فوراً به نزد شاه رفته و او را به باد فحش می‌گیرد.[۴][۵]
بعد از این ماجرا، عزت الدوله مجبور به ازدواج مجدد شد و در نهایت به عقد پسر میرزا آقاخان نوری شد. با این وجود مهدعلیا که از پرورش نوادگانش زیر دست خاندان امیرکبیر ناراضی بود، تاج الملوک و خواهرش را تحت تکفل خود گرفت و از همراهی با مادر منع کرد. هر چند برخی در این گزارش تردید کردند. به هر روی تاج الملوک تا سن ۱۲ سالگی در نزد مهد علیا باقی ماند و هر چه بزرگتر می‌شدند، نسبت به راز قتل پدر بیشتر آگاهی می‌یافتند و به عاملان اعتراض می‌کردند. تلاش‌های ناصرالدین شاه نیز برای جلب رضایت آنها کافی نبود.[۴][۵]
دودمان[ویرایش]
| دودمان تاج‌الملوک (قاجار) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ازدواج و فرزندان[ویرایش]
مسعود میرزا ظل السلطان، اولین گزارشگر ازدواج تاج الملوک با مظفرالدین شاه (پسردائی اش) بود. مظفر الدین شاه در این دوران ولیعهد بود. تاج الملوک در هنگام ازدواج، ۶ سال بزرگتر از مظفرالدین شاه بود و پس از عقد، در نزد مادربزرگش مهد علیا ماند و مظفر الدین شاه که حاکم وقت تبریز بود، به تبریز رفت و دو سالی از همدیگر دور ماندند. در نهایت به سال ۱۲۸۴ تاج المولک به خانه مظفر الدین شاه می‌رود و زندگی مشترک را آغاز می‌کند. حاصل این ازدواج سه فرزند با نامهای محمدعلی میرزا، احمد میرزا و عزت السلطنه است. پس از به دنیا آمدن محمدعلی میرزا، تاج الملوک به ام خرقان شهرت یافت و با مظفرالدین شاه اختلافاتی را آغاز کرد. گویا فاصله زمانی میان فرزند آوری این دو و مشکلاتی که برای مظفرالدین شاه گزارش کرده‌اند، شایعاتی در خصوص اختلافات صورت گرفته‌است. برخی منابع به تاج الملوک اتهاماتی وارد کردند و او را وفادار به شاه نمی‌دانستند.[۴][۵]
پس از مرگ مهد علیا، اختلافات مظفرالدین شاه و تاج الملوک بالا گرفت و با ورود شکوه السلطنه - مادر مظفرالدین شاه به اختلافات، آتش درگیری بالا گرفت و کار به جایی رسید که مظفرالدین شاه که در آن لحظه ولیعهد بود، نامهای با شاه در تهران نوشت و از اختلافات گزارش کرد و تقاضای حل و فصل کردن مسئله را داد. شاه نیز به شکوه السلطنه نامهای نوشت و از او خواست تا پادرمیانی کند. به او تأکید شد که آمدن به تهران، مصادف با طلاق است، اما در نهایت به بهانه‌هایی مظفرالدین شاه، شکوه السلطنه و ام خاقان به تهران آمدند و طلاق تاج الملوک گرفته شد. پس از طلاق تاج الملوک به کاخ شاهی فرستاده شد. با اطلاع عزت الدوله از ماجرای طلاق، اعتراضش را به شاه در خصوص ظلمی که به دخترش وارد شده‌است اعلان کرد. اعتراض عزت الدوله تنها به حضور فرزندان تاج الملوک نزد او تا پیش از ازدواج منجر شد و جلوی حکم طلاق را نگرفت.[۴][۵]
در تاریخ ایران اگر یک شاه باشد که به صراحت در زمان پادشاهی اش به مادرش نسبت فساد بسته باشند، محمدعلی شاه قاجار است. او که تا دو سال بعد از طلاق مادر و پدرش در تهران پیش ام خاقان ماند، با ازدواج دوباره مادر مجبور به ترک او شد. با آنکه ام خاقان به دلیل دو ازدواج پی در پی از فرزندان دور می‌شود اما ارتباط او با محمدعلی میرزا حتی بعد از آنکه مظفرالدین شاه تاجگذاری می‌کند و او به عنوان ولیعهد به تبریز می‌رود، کم نمی‌شود. او بعد از طلاق از مظفرالدین شاه با معتمدالسلطنه مستوفی آذربایجان و پدر حسن وثوق الدوله و احمد قوام الدوله ازدواج می‌کند و به تبریز نزدیک پسرش می‌رود و او را رها نمی‌کند. این رابطه آن قدر تنگاتنگ بود که زمینه حمله‌های زیادی که در آینده نسبت به ام خاقان می‌شود را فراهم می‌کند. ازدواج ام خاقان با معتمدالسلطنه زمان زیادی طول نمی‌کشد و او احتمالاً به خاطر بچه دار نشدن از معتمدالسلطنه طلاق می‌گیرد و بعد از چند وقت با میرزا علی خان نصیرالسلطنه ازدواج می‌کند؛ ازدواجی که مانند دو ازدواج قبلی دوام نمی‌آورد و در سال ۱۳۲۳ قمری، یک سال قبل از مشروطه به دلیل بیماری درگذشت. او مدتی از گزارش‌ها و منابع بدور بود تا آنکه بعد از به سلطنت رسیدن محمدعلی شاه، محور صحبت برخی از روزنامه‌های مشروطه خواه می‌شود، حتی روزنامه‌ها پا را از دایره اخلاق فراتر می‌گذارند و دلیل مخالفت محمدعلی شاه با مشروطه را به فساد مادرش نسبت می‌دهند.[۴][۵] مسئله اتهامات او و نقش او در برخی رویدادهای تاریخی ایران قاجاری، تأثیر بسزایی در سلطنت و حتی مشروطه داشته‌است.[۶]
مرگ[ویرایش]
تاج الملوک پس از زندگانی پر فراز و نشیبش در ذی القعده ۱۳۲۷ قمری در حالی که تصمیم داشت بعد از زیارت کربلا نزد فرزندش برود، در اثر بیماری در قصرشیرین درگذشت.[۴][۵]
برای مطالعهٔ بیشتر[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ فاطمه معزی. «تاج‌الملوک ام خاقان». حرم شماره ۲۴ (نشر در وبگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران). دریافت‌شده در ۱۵ دی ۱۳۹۱.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ سید محمد رضا مساوات شیرازی
- ↑ «ʿEZZAT-AL-DAWLA,MALEKAZĀDA ḴĀNOM». دانشنامه ایراانیکا. دریافت‌شده در ۱۵ دی ۱۳۹۱.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ tebyan.net، موسسه فرهنگی واطلاع رسانی تبیان | (۲۰۱۶-۱۰-۰۵). «دختر امیرکبیر چرا در تاریخ بدنام شد؟». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ ۵٫۶ «دختر امیرکبیر چرا در تاریخ بدنام شد؟». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
- ↑ «عزل پادشاهی که مادرش متهم به خیانت شد». ایسنا. ۲۰۲۱-۰۷-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۹.صفحه پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css محتوایی ندارد.
This article "تاج‌الملوک (قاجار)" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:تاج‌الملوک (قاجار). Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
|
This page exists already on Wikipedia. |
