رومن یاکوبسن

رومن یاکوبسن

زاده	۱۱ اکتبر ۱۸۹۶ مسکو، امپراتوری روسیه
درگذشته	۱۸ ژوئیهٔ ۱۹۸۲ (۸۵ سال) کمبریج، ماساچوست
مکتب	Moscow linguistic circle مکتب زبان‌شناسی پراگ
مهمترین علایق	زبان‌شناسی
ایده‌های اصلی	Jakobson's functions of language
متأثر از فردینان دو سوسور، نیکولای تروبتسکوی
اثرگذار بر کلود لوی-استروس، رولان بارت، ژوزف گرینبرگ، Nicolas Ruwet, Friedemann Schulz von Thun, Michael Silverstein, Dell Hymes، ژاک لاکان، جورجو آگامبن، پل ریکور، موریس هله، میشل فوکو
دانشگاه	Lazarev Institute of Oriental Languages دانشگاه دولتی مسکو

رومن یاکوبسن (تولد: ۱۱ اکتبر ۱۸۹۶ – درگذشت: ۱۸ ژوئیه ۱۹۸۲) زبان‌شناس روسی و نظریه‌پرداز ادبی بود. او یکی از بنیان‌گذاران مکتب زبان‌شناسی پراگ به‌شمار می‌رود.

زندگی

او ابتدا در روسیه فعالیت می‌کرد. پس از انقلاب روسیه به پراگ رفت و در حلقه زبان‌شناسی پراگ به فعالیت‌های خود ادامه داد. با شروع جنگ جهانی دوم، ابتدا به کپنهاگ و سپس به آمریکا رفت و به تدریس در دانشگاه هاروارد و مؤسسه فناوری ماساچوست پرداخت. او در سال ۱۹۸۲ در آمریکا درگذشت.

پژوهش‌ها

او در پژوهش‌های زبان‌شناختی خود، کاملاً چندبعدی عمل می‌کرد و جنبه‌های مختلف مطالعه زبان را مد نظر قرار می‌داد.

روان‌شناسی زبان

او مقالاتی راجع به زبان‌آموزی کودک، ترتیب یادگیری مفاهیم زبانی و مراحل فراگیری همخوان‌ها و واکه‌ها و زبان‌پریشی دارد و بنابراین یکی از پیشگامان علم روان‌شناسی زبان به حساب می‌آید. او با استفاده از مفهوم نشانداری توانست آن دسته از مقوله‌های زبانی را که کودکان در مراحل اولیه یادگیری می‌آموزند و در صورت وقوع زبان‌پریشی، دیرتر از دست می‌روند، مشخص کند. او این مقوله‌ها را بی‌نشان و سایر مقوله‌های زبانی را که دیرتر آموخته می‌شوند و در زبان‌پریشی زودتر از دست می‌روند، نشان‌دار می‌داند.

واج‌شناسی و آواشناسی

پژوهش‌های او در آواشناسی و واج‌شناسی عبارتند از:

• مشخصه‌های دو ارزشی در مقابل مشخصه‌های غیر دو ارزشی
• «اصل یک‌دهان» که بر اساس آن می‌توان همخوان‌ها و واکه‌ها را بر اساس مشخصه‌های یکسان توصیف کرد.
• به خدمت گرفتن مشخصه‌های آوایی صوتی (آکوستیکی) در توصیف واج‌ها و تبیین‌های واجی: یاکوبسن نشان داد که گاهی استناد به مشخصه‌های آکوستیکی در توصیف‌های آوایی و واجی اجتناب‌ناپذیر است و آواشناسی تولیدی به تنهایی نمی‌تواند توجیه‌کننده قواعد آوایی و واجی باشد.
• مشخصه‌های آوایی همگانی/جهانی شامل ۱۲ مشخصه ممیز: بیشتر این مشخصه‌ها در رویکردهای معاصر به مطالعه واج‌شناسی از قبیل واج‌شناسی زایشی، واج‌شناسی خودواحد و نظریه بهینگی همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

زبان‌شناسی تاریخی

او در حوزه تغییرات تاریخی زبان‌ها از غایت‌مندی تغییرات زبانی، یعنی تغییرات هدفمند و جهت‌دار در زبان، به جای تغییرات بی‌هدف و تصادفی سخن می‌گوید، به این معنا که تغییرات زبانی، تغییرات منفرد و بی‌ربط محسوب نمی‌شوند و همه تغییرات در راستای رسیدن به یک هدف پیش می‌روند. مثلاً از نظر رده‌شناسی مبتنی بر ساخت‌واژه، فارسی باستان، یک زبان پیوندی محسوب می‌شود، در حالی که فارسی امروز، زبانی تحلیلی است، یعنی زبانی که صورت واژه‌ها تغییر نمی‌کند و نقش‌های دستوری به وسیله حرف اضافه نماینده می‌شوند. به این اعتبار می‌توان گفت همه تغییرات به سمت یک هدف نهایی بوده و آن اینکه یک زبان پیوندی به یک زبان تحلیلی یا زبان گسسته تبدیل شود.

زبان‌شناسی و ادبیات

او در مطالعه روابط زبان‌شناسی و ادبیات، به بررسی سبک‌شناسی و مفاهیم استعاره و مجاز می‌پردازد و مفاهیم به کار رفته در مطالعات ادبی را از دید زبان‌شناختی تبیین می‌کند. او در یکی از نوشته‌های خود چنین می‌گوید:

زبان‌شناسی که گوش خود را به روی نقش شعری و شاعرانه زبان بسته‌است و ادیبی که نسبت به مسائل زبان‌شناختی بی‌تفاوت است و با روش‌های زبان‌شناختی ناآشناست، هر دو به یک میزان آشکارا دچار واپس‌گرایی هستند.

نقش‌های زبان

او به ازای شش عامل زبانی «شنونده»، «گوینده»، «بافت»، «پیام»، «تماس» و «رمز»، به ترتیب نقش‌های زبانی «ترغیبی»، «عاطفی»، «ارجاعی»، «شعری»، «همدلی» و «فرازبانی» را پیشنهاد می‌کند.

جستارهای وابسته

• مکتب پراگ
• آندره مارتینه
• نیکولای تروبتسکوی
• ویلم ماتسیوس
• آنتوان مارتی
• لویی یلمزلف

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی
• دبیرمقدم، محمد (۱۳۸۸) «معرفی و نقد کتاب مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب»، مجله دستور، شماره پنجم، صفحات ۱۸۰ تا ۲۰۶
• سورن، پیتر (۱۳۸۸) «مکاتب زبان‌شناسی نوین در غرب»، ترجمه علی‌محمد حق‌شناس، تهران: انتشارات سمت

• Jakobson, Roman (1960), Style in Language, edited by Thomas Sebeok, Cambridge: The MIT Press

پیوند به بیرون

الگو:باستان‌شناسان و تاریخ‌نگاران معاصر

This article "رومن یاکوبسن" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:رومن یاکوبسن. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

This page exists already on Wikipedia.

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• رومن یاکوبسن in English