طبری طالقانی

طبری طالقانی
مازندرانی، طبری، طالقانی، بایزرودی
زبان بومی در	ایران استان استان البرز شهرستان طالقان
منطقه	البرز جنوبی
تعداد گویشوران	نامشخص  (۲۰۱۷)
تبار	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی ایرانی شمال غربی زبان‌های کاسپین زبان مازندرانی گویش کلارستاقی گویش طالقانی طبری طالقانی
گویش‌ها	طالقانی بایزرودی مهرانی دیزانی گته‌دهی ده‌دری اسکانی خیکانی پراچانی گرابی دراپی
سامانه نوشتاری	الفبای فارسی
وضعیت رسمی
تنظیم‌شده توسط	دانشکده زبان‌شناسی دانشگاه مازندران
کدهای زبان
مناطقی که گویشوران مازندرانی دارد.

گویش طالقانی یا طبری طالقانی گویشی از زبان مازندرانی می باشد که به گویش غرب مازندران شباهت دارد که زیر مجموعه گویش کلارستاقی می‌باشد.اهالی طالقان به زبان مازندرانی، تاتی و فارسی صحبت می کنند. اعتقاد زبانشناسان گویش تنکابن و کلارستاق جز گویش های غربی مازندرانی می باشد این گویش ها با هم مرتبطند. به عقیده صاحب نظران گویش مردم طالقان به دو دسته مازندرانی و تاتی تقسیم می‌شود. روستاهایی که بین جوستان و کوه‌های کندوان قرار گرفته‌اند به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند. از جوستان به سمت باختر «تات» زبان اند. لهجه تاتی آن‌ها هم فارسی ولایتی است و چندان واژه‌های کهن را نگه نداشته‌اند. به گفته اعظام الوزاره زبان اهل طالقان مرکب است از لهجه و لسان قزوینی و طبرستانی چون با این دو ولایت همسایگی و مجاورت دارند و از هر دو سمت وضع تکلم و تلفظ خود را اقتباس نموده‌است. به عقیده زبانشناسان گویش تاتی طالقانی مرز انتقال گویش کاسپین (مازندرانی و گیلکی)، تاتی و فارسی می‌باشد گویش طالقانی گویشی آمیخته از واژگان تاتی، نحو مازندرانی و صرف فارسی است. این در حالی است که گویشی از زبان مازندرانی در طالقان گویش می شود. آبادی‌های بالا طالقان همچون گته ده، اسکان، دهدر، درا پی، گرآب، ناریان، مهران، خیکان و پراچان به گویش طبری طالقانی گویش می‌کنند. به گفته حبیب برجیان در گویش طالقان یک سیستم فعل بسیار شبیه به البرز جنوبی با مازندرانی غنی در مورفوسینتاکس : ضمایر حرف اضافه و ... دیده می شود. به اعتقاد حبیب برجیان ویژگی های کاسپین مرکزی تا منطقه بالا طالقان گسترش یافته است. منیژه یوحنایی و هادی ابراهیمی کیاپی گستره ی زبان مازندرانی را از جنوب تا طالقان معرفی می کنند. به نقل از استانشناسی البرز گویش طالقان شبیه به مازندرانی است.

در البرز مرکزی و غربی (الموت و طالقان) گروه غیر مهاجر گیلک و مازندرانی در برابر عشایر مقاومت کرده و در ارتفاعات البرز زبان مازندرانی و گیلکی غالب است. زبان مردم طالقان فارسی و مازندرانی و لهجه آنها تاتی می باشد و فقط در روستای میناوند مردم به زبان ترکی سخن می گویند.

گویش‌های طالقان

گویش‌های طالقان به دو دسته تاتی طالقانی و طبری طالقانی تقسیم می‌شود.

1. تاتی طالقانی: این گویش از جوستان به غرب و در تمام آبادی‌ها پایین طالقان میان طالقان و کنارود گویش می‌شود.
2. طبری طالقانی: این گویش از کندوان تا جوستان گویش می‌شود و اکثر آبادی بالا طالقان به جز جوستان را درمی‌گیرد.

لهجه‌های زبان طبری

بررسی کارشناسانه در جلگه‌ها و سپس نواحی کوهستانی موجب شناسایی دوازده لهجه مختلف درمازندران شده‌است:

1. منطقه کردکوی: شامل هزار جریب شرقی، شاه کوه زیارت، بالاجاده، رادکان، گز شرقی و غربی و روستاهای غیر ترکمن‌نشین از زنگی محله گرگان و چهاردانگه تا گلوگاه.
2. منطقه بهشهر: شامل چهاردانگه هزارجریب از سورتی تا کیاسر و روستاهای مناطق جلگه‌ای از گلوگاه، شاه کیله تا انتهای منطقه قره طغان و رودخانه نکارود.
3. منطقه ساری: شامل چهاردانگه از کیاسر تا کوهستان‌های دودانگه، جلگه‌های مابین میان دورود و جلگه‌های مناطق غربی تجن رود تا جویبار.
4. منطقه قائمشهر: شامل مناطق کوهستانی فیروزکوه، سوادکوه و روستاهای جلگه‌ای حد فاصل بین کیاکلا، جویبار و روستاهای کوهپایه‌ای بیشه سر.
5. منطقه بابل: از مناطق کوهستانی چلاو آمل تا بندپی، امامزاده حسن در سمت غربی آلاشت و نواحی جلگه‌های حد فاصل فریدونکنار، بابلسر، بهنمیر، کیاکلا تا روستاهای کوهپایه‌ای کهنه خط، گنج افروز و بابل کنار.
6. منطقه آمل: از کوهستان‌های بندپی تا چلاو، لاریجانات، نمارستاق و کلارستاق آمل تا حوالی امامزاده هاشم و جلگه‌های دو سمت هراز، دشت‌سر و محمودآباد و کوهپایه‌ها و جلگه‌های جاده چمستان، میان آمل و نور.
7. منطقه نور و نوشهر: شامل بخشی از روستاهای بیرون بشم، کجور، محال ثلاث و جلگه‌های حد فاصل سرخ رود تا رودخانه چالوس.
8. چالوس و تنکابن شرقی: شامل مناطق کلارباستانی، برخی از روستاهای کوهپایه‌ای منطقه بیرون بشم ولنگا و نواحی جلگه‌ای از آب چالوس و عباس‌آباد و رودخانه نشتا به مرکزیت عباس‌آباد.
9. تنکابن مرکزی: شامل لهجه‌های دوهزاری و سه هزاری و خرم‌آبادی و گلیجانی چالکش یعنی حدفاصل آب نشتا تا آب شیرود.
10. منطقه علی‌آباد کتول: شامل نواحی روستایی کوهستانی شمال شاهوار و مناطقی چون کتول، پیچک محله، محمودآباد، فاضل آباد و جلگه‌های غیرترکمن‌نشین بلوک استارآباد قدیم.
11. منطقه قصران باستانی: شامل مناطق اوشان، فشم، شمشک، دیزین، گاجره و روستاهای کوهپایه‌ای توچال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود.
12. منطقه دماوند: شامل نواحی کوهستانی شهرستان دماوند، رودهن، بومهن تا فیروزکوه.

دستور زبان

ضمایر

در گویش طبری طالقانی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.

ضمیر	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
فاعلی، طبری طالقانی	men	te	ve	emâ	šemâ	vešun/ešon
مفعولی، طبری طالقانی	mere	tere	vere	amâre	šemare	vešunre
ملکی، طبری طالقانی	mi	ti	vi	amei	šemei	vešuni

شناسه

در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش طبری طالقانی سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی. (نمونه زیر بر اساس گویش گته‌ده تنظیم شده‌است)

۱. گذشته:

• بن ماضی ساده: -bimâ = آمد
• بن ماضی استمراری: -â-mbi = می‌آمد

گذشته	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	me	i	e/∅	emi	eni	ene

۲. حال ساده:

• بن مضارع اخباری: -â = می‌آید

حال ساده	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	me	ni	ne	emi	deni	dene

۳. حال التزامی:

• بن مضارع التزامی: -biâ = بیا

حال التزامی	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	am/m	i	e/∅	im	in	an/n

صرف فعل

در جدول زیر فعل آمدن (bimân) بر اساس گویش طبری طالقانی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.(نمونه زیر براساس بالا طالقان می‌باشد)

زمان/شخص	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
گذشته ساده	bimâme	bimâi	bimâ	bimâmi	bimâni	bimâne
گذشته کامل	bimâ-bieme	bimâ-bi	bimâ-bie	bimâ-biemi	bimâ-bieni	bimâ-biene
گذشته التزامی	bimâ-bâm	bimâ-bâi	bimâ-bâ	bimâ-bâim	bimâ-bâin	bimâ-bân
گذشته التزامی کامل	bimâ-bi-bâm	bimâ-bi-bâi	bimâ-bi-bâ	bimâ-bi-bâim	bimâ-bi-bâin	bimâ-bi-bân
گذشته استمرای	â-mbi-eme	â-mbi	â-mbi-e	â-mbi-emi	â-mbi-eni	â-mbi-ene
گذشته در حال انجام	dar-âmbieme	dar-âmbi	dar-âmbie	dar-âmbiemi	dar-âmbieni	dar-âmbiene
حال ساده/آینده	âme	âni	âne	âmi	ândeni	ândene
حال در حال انجام	dar-âme	dar-âni	dar-âne	dar-âmi	dar-ândeni	dar-ândene
حال التزامی	biâm	biâi	biâ	biâim	biâin	biân
آینده نوع اول	xâme biâm	xâni biâi	xâne biâ	xâmi biâim	xândeni biâin	xândene biân
آینده نوع دوم	vâne biâm	vâne biâi	vâne biâ	vâne biâim	vâne biâin	vâne biân

در جدول زیر فعل رفتن (bašiân) بر اساس گویش طبری طالقانی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.(نمونه زیر براساس بالا طالقان می‌باشد)

زمان/شخص	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
گذشته ساده	bašieme	bašiei	bašie	bašiemi	bašieni	bašiene
گذشته کامل	baši-bieme	baši-bi	baši-bie	baši-biemi	baši-bieni	baši-biene
گذشته التزامی	baši-bâm	baši-bâi	baši-bâ	baši-bâim	baši-bâin	baši-bân
گذشته التزامی کامل	baši-bi-bâm	baši-bi-bâi	baši-bi-bâ	baši-bi-bâim	baši-bi-bâin	baši-bi-bân
گذشته استمرای	še-mbi-eme	še-mbi	še-mbi-e	še-mbi-emi	še-mbi-eni	še-mbi-ene
گذشته در حال انجام	dar-šembieme	dar-šembi	dar-šembe	dar-šembemi	dar-šembeni	dar-šembene
حال ساده/آینده	šeme	šeni	šene	šemi	šendeni	šendene
حال در حال انجام	dar-šeme	dar-šeni	dar-šene	dar-šemi	dar-šendeni	dar-šendene
حال التزامی	bašem	bašei	bašue	bašim	bašin	bašen
آینده نوع اول	xâme bašem	xâni bašei	xâne bašue	xâmi bašim	xândeni bašin	xândene bašen
آینده نوع دوم	vâne bašem	vâne bašei	vâne bašue	vâne bašim	vâne bašin	vâne bašen

نشانه جمع

در گویش طبری طالقانی از نشانه‌های [un] و [kun] برای جمع استفاده می‌شود.

دخترها	dotar kun
گنجشک‌ها	miška un

حرف اضافه

حروف اضافه در گویش طبری طالقانی به شرح زیر است.

فارسی معیار	طبری طالقانی (بالا طالقان)	گویش ساری
ذاخل	dele	dele
برای	vâsuni	vesse
از	de	je
از	be	je
را	re	re
با	hamra	hemrâ
زیر	ben	ben
روی	sar	sar

فارسی معیار	طبری طالقانی (بالا طالقان)
برای من	mi vâsuni
برای تو	ti vâsuni
از من	mi de
از تو	ti de
از من	mi be
از تو	ti be
پدر را	piyar re
دختر را	dotar re
با تو	ti hamra
زیر میز	mizi ben
بالا میز	mizi sar

افعال

• صرف فعل شدن (babien) در زمان حال، گذشته و حال التزامی به گویش طبری طالقانی.

فعل شدن	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
زمان حال	babieme	babi	babie	babiemi	babieni	babiene
زمان گذشته	beme	beni	bene	bemi	bendeni	bendene
زمان حال التزامی	babem	babi	babu	babim	babin	baben

فارسی معیار	طبری طالقانی (بالا طالقان)
امشب خوب می‌شود	emšo xob bene
چطور شدم	četi babieme
می‌خواهم خوب بشم	xâme xob babem

• صرف فعل بودن (bien) در زمان حال و گذشته به گویش طبری طالقانی.

فعل شدن	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
زمان حال	hasseme	hassi	hasse	hassemi	hasseni	hasene
زمان گذشته	bieme	bi	bie	biemi	bieni	biene

فارسی معیار	طبری طالقانی (بالا طالقان)
کجا هستید	kuje haseni
آنها دختر بودند	vešun dotar biene

• صرف فعل بودن در جایی (daboen)در زمان حال، گذشته و حال التزامی در زمان‌های مختلف به گویش طبری طالقانی.

فعل شدن	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
زمان حال	dareme	dari	dare	daremi	dareni	darene
زمان گذشته	dabome	daboi	dabo	dabomi	daboni	dabone
زمان حال التزامی	dabom	daboi	dabo	dabim	dabin	daben

فارسی معیار	طبری طالقانی (بالاطالقان)
من خانه هستم	man sere dareme
خانه ات بودم	ti sere dabome
می‌توانم خانه ات باشم	tume ti sere dabom

واژگان

شماری از واژه‌های طبری طالقانی و مقایسه آن با گویش کلارستاقی (چالوس) و فارسی:

گویش طالقانی (بالا طالقان)	گویش کلارستاقی (چالوس)	فارسی
piyar	piyar	پدر
mâr	mâr	مادر
pesser	rikâ/pesar	پسر
detar	kijâ/detar	دختر
miškâ/čučeka	miškâ	گنجشک
molije	malije	مورچه
pire vak/vak	vag	قورباغه
talâ/xerus	telâ	خروس
kanginak	kangali	زنبور
sikâ	bili/sikâ	اردک
usikâ	usikâ	غاز
u	u	آب
hali	hali	آلوچه
bašo	bašo/buâr	برو
našo	našo	نرو
are/aho	are	آره
na/ha	nâ/no	نه

اشعار محلی

گویش طبری طالقانی دارای ادبیات عامیانه غنی می‌باشد که هر آبادی اشعار خاص خود را دارد.

اما هستیم سه خاخر		اینه گندنه سه چادر
امه بشیمی آمل		امه بشیمی آمل
آملی او بند داشته		زیور گلو بند داشته
زیوری لینگی شلوار		بالا پایین قلمکار
ها سگ سگ وها کیش کیش		گو به علی خانی ریش
علی خانی ریش پیه		رخ رخ درویش بیه
همه گمبینه وه کیه		مارجان بوته مه شیه
وی چک هاکشیه		می مجمع او بشیه
حمومی سری اناره		حاجی حسین سواره
حاجی حسین تی فدا		کلومی قفله ته منا
		(بایزرودی)

جستارهای وابسته

• مردمان مازندرانی
• طبرستان
• استان مازندران
• زبان مازندرانی
• ادبیات مازندرانی
• کرج
• استان البرز
• شهرستان طالقان
• شهرستان کرج
• طالقان

پیوند به بیرون

This article "طبری طالقانی" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:طبری طالقانی. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.

📰 Article(s) of the same category(ies)

• گویش شمیرانی
• هویت طبری
• هویت مازندرانی
• زبان بهاری

---

 Facebook Page

 Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language

• طبری طالقانی in English