میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام
| شناسنامه | ||
|---|---|---|
| نام کامل | حاج میرزا محمدحسن شیخ الاسلام | |
| زادروز | حدود سال ۱۲۴۲ ه.ش (۱۲۸۰ ه.ق) | |
| زادگاه | اصفهان، ایران | |
| تاریخ مرگ | ۱۲۷۰ ه.ش (۱۳۰۹ ه.ق) | |
| محل مرگ | اصفهان، ایران | |
| آرامگاه | سرداب مدرسه میرزا جعفر / ارامگاه شیخ حر عاملی | |
| فرزندان | میرزا حسن ۱۲۷۰-۱۲۹۲ ه ش (۱۳۰۹-۱۳۳۱ ه ق) | |
| مذهب | شیعه دوازده امامی | |
| اطلاعات سیاسی | ||
| سمت‌ها | شیخ‌الاسلام | |
| استادان | حاج شیخ محمّدتقی آقانجفی | |
|
| ||
حاج میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام (فوت ۱۲۷۰ ه.ش) (فوت ۱۳۰۹ ه.ق) از روحانیان و رجال حکومتی اصفهان (شیخ الاسلام اصفهان) درزمان ناصرالدین شاه و دوران حاکمیت ظل السلطان در اصفهان بود
مناصب[ویرایش]
- شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا محمد رحیم سوم) در سال ۱۲۶۷ ه.ش (۱۳۰۶ ه.ق) در دوران حاکمیت ظل السلطان شیخ الاسلام شد و روزها درمجلس ظل السطان، حاکم مقتدر اصفهان حاضر شده و به امور مربوط به شیخ الاسلام رسیدگی می‌نمود.
- عضو انجمن عدالتخانه: در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ ش (۱۳۰۶ ق) در هر یک از شهرهای ایران انجمنی زیر نظر حکومت بنام عدالتخانه تشکیل گردید که به دعوا و شکایات مردم رسیدگی می‌کرد. اعضای اولیه این عدالتخانه ۳ تن بودند که عبارتند: [۱]
- رکن الملک: میرزا سلیمان شیرازی (فوت ۷ جمادی‌الاول ۱۳۳۱ ه.ق)
- ملاباشی، حاج میرزا احمد (فوت ۱۱ ربیع‌الثانی ۱۳۳۱ ه.ق)
- شیخ الاسلام، میرزا محمدحسن
- متولی مدرسه ملا عبدالله شوشتری: مدرسه ملا عبدالله یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان است که به دستور شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری از علمای دورهٔ صفویه ساخته شده‌است [۲]
استادان[ویرایش]
حاج میرزا محمد حسن در دوران تحصیل، از استادانی استفاده کرده‌است که شامل:
زندگی‌نامه[ویرایش]
میرزا محمد حسن درحدود سال ۱۲۴۲ ه.ش (۱۲۸۰ ه.ق) در اصفهان متولد شد و فرزند اول حاج میرزا محمد رحیم سوم (شیخ الاسلام اصفهان) (فوت ۱۲۶۷ ه.ش/۱۳۰۶ ه.ق) است. او از نوادگان محقق سبزواری می‌باشد و نسب او چنین است: محمد حسن بن محمّدرحیم (سوم) بن میرزا عبداللّه (دوم) بن میرزا محمّدرحیم (دوم) بن میرزا مرتضی بن میرزا عبدالمطلب بن میرزا محمّدرحیم (اوّل) بن ملاّ محمّدجعفر بن آخوند ملاّ محمّدباقر محقّق سبزواری بن محمّد مؤمن الشّریف السّبزواری ( فوت در حدود 998 ه ش -1028 ه ق).
مادر او فاطمه خانم دختر حاج شیخ محمد باقر مسجد شاهی نجفی اصفهانی و خواهر حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی رهبر مشروطه خواهان اصفهان بود. فاطمه خانم از زنان نیکوکار و خیر بود و مسجد شیخ الاسلام را که جنب منزل مسکونی‌شان خانه شیخ الاسلام و در حال تخریب بود، در حدود سال ۱۲۷۵ ش (۱۳۱۴ ق) بازسازی کرد.[۳][۴] فاطمه خانم چندین سال آخر عمر خود را در نجف به سر برده و در سال ۱۲۹۳ ه.ش (۱۳۳۲ ه.ق) در کربلا وفات یافت[۵] سجع مهر ایشان جمله آفتاب برج عصمت فاطمه بود.
حاج میرزا محمد حسن با دختر عموی خود (دختر میرزا محمد باقر) ازدواج کرد و انها صاحب یک فرزند به نام میرزا حسن شدند که پس از فوت پدر (۱۲۷۰ ه.ش / ۱۳۰۹ ه.ق) بدنیا آمد. فرزندش نیز در جوانی بسن ۲۲ سالگی وفات یافت. حاج میرزا علی اکبر شیخ الاسلام عمو و وارت او موازی یک طاق از قریه کربکندی بلوک برخوار اصفهان از ماترک او را در سال ۱۳۰۹ ه.ش (۱۳۴۹ ه.ق) وقف نموده که مدت ۲۰ روز قبل از محرم الحرام مجلس عزاداری در دیوانخانه (خانه شیخ الاسلام) برگزار گردد.
درگذشت[ویرایش]
حاج میرزا محمد حسن پس از عیادت ظل السلطان مسموم شد و در ۲۸ بهمن ۱۲۷۰ ه.ش (۱۷ جمادی‌الثانی ۱۳۰۹ ه.ق) فوت کرد و در مشهد حرم رضوی در سرداب مدرسه میرزا جعفر به خاک سپرده شد. در سرداب مدرسه میرزا جعفر (آرامگاه شیخ حر عاملی) چند تن از علما دیگرمدفون هستند که شامل: علامه محقق سبزواری و همسرش سرو قد خانم[۶] (اجداد میرزا محمد حسن )، حاج میرزا علی‌اکبر شیخ‌الاسلام (برادر میرزا محمد حسن) وچند تن از علمای دیگر دفن شده‌اند که پس از طرح توسعه حرم، سنگ قبور آن‌ها منتقل شده و دیگر در این مکان وجود ندارند.
شرح مسمومیت[ویرایش]
میرزا حبیب‌اللّه انصاری ملقّب به مشیرالملک وزیراعظم و با کفایت ظل السّلطان مسئول امور ایالت تحت حکومت ظل السّلطان بود. ظل السّلطان پس از چندی از نفوذ و قدرت گرفتن او نگران شد و چشم به اموال و املاک او خانه مشیرالملک انصاری داشت. مشیرالملک در ماجرای تحریم تنباکو به طرفداری ازعلمای مخالف قرارداد رژی برخاست که باعث خشم بیشتر ظل السّلطان شد. ظل السّلطان مشیر را در سال ۱۳۰۹ق از وزارت برکنار کرد. [۷] [۸] ظل السلطان جهت دستیابی به مشیر نقشه ای چید و خود را به بیماری زد و در منزل بستری شد. خبر بیماری او پخش شد و مهدیقلی میرزا مأمور شد که مشیر را متقاعد کند که به عیادت شاهزاده برود. در مجلس عیادت، چند نفر حضور داشتند: میرزا علی خان مستوفی خزانه، میرزا محمد خان امین الدوله، حاج میرزا محمد حسن شیخ الاسلام و میرزا حبیب‌الله مشیر الملک. ظل السلطان در اندرون بود و ابراهیم خلیل خان دستور چای و قهوه داد و انرا نزد مشیر گذاشتند (چون او از وضع پذیرائی شاهزاده و کیفیت قهوه آگاه بود از خوردن عملاً اجتناب کرد). مشیر، فنجان قهوه را نزد جناب شیخ الاسلام گذاشت. دومین فنجان قهوه را آوردند، مشیر ان را نزد میرزا علی خان مستوفی خزانه گذارد. سومین فنجان را به امین الدوله تعارف کرد بالاخره چهارمین فنجان را خود به اجبار نوشید. پس از سه روز هر ۴ نفر مردند و جنازه آنان را از خانه‌هایشان بیرون آوردند. [۹] [۱۰]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۴
- جابری انصاری، محمد حسن، تاریخ اصفهان و ری، وقایع ۱۳۰۹، ص۳۱۵
- مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۳۸–۱۴۰
- جناب، علی،(۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲
- نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط، نقش نگین، صص ۱۱۱–۱۱۲
- رجایی، عبدالمهدی، تاریخ اجتماعی اصفهان در عصر ظل السّلطان، ص۱۴۲-۱۴۳
- شیخ محمدعلی حزین، تاریخ و سفرنامه حزین ص ۹۰
- مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲ ، ص۴۸۳
- تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج۳، صص۲۱۳-۲۱۴
برای مطالعهٔ بیشتر[ویرایش]
دیوان خانه (عدالتخانه)[ویرایش]
در دوران قاجار، نظام قضاوت و دادرسی، دیوان خانه هایی بود که رۆسای آن توسط شاه منصوب می‌شدند، دیوان خانه در حقیقت مکانی برای رسیدگی به شکایات مردم بود. طرز کار دیوانخانه چنین بود که شکایات و دعوای حقوقی را به حکام شرع ارجاع میدادند و حاکم شرع یعنی روحانی و مجتهد دربارة شکایات حکم می‌داد. در دوره قاجار شیخ الاسلام به ریاست محاکم شرع گماشته می‌شد. در شهرهای بزرگ یک قاضی شرع هم بود که زیر نظر شیخ الاسلام انجام وظیفه می‌کرد[۱۱]
پانویس[ویرایش]
- ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱). خاندان شیخ الاسلام اصفهان: گل بهار اصفهان صص ۱۴۳–۱۴۴
- ↑ قدرت‌الله پیشنماززاده، کتابچه مشخصات مدارس اصفهان (۱۳۰۷ ه.ق) میرزا حیدرعلی، کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی شمارة بازیابی ۱۰۲۰
- ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص138
- ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص197
- ↑ قاسمی، رحیم، ۱۳۵۱ گلشن اهل سلوک مشاهیر تکیه شیخ محمد تقی رازی اصفهان: کانون پژوهش ص۱۱۳
- ↑ شیخ الاسلام، محمد اسماعیل (1393)، پوستر حرم حر عاملی، جانمایی سنگ قبور
- ↑ اعلام اصفهان نویسنده : مهدوی، مصلح الدین جلد : ۲ صفحه : ۴۳۴
- ↑ رجایی، عبدالمهدی، تاریخ اجتماعی اصفهان در عصر ظل السّلطان، ص۱۴۲–۱۴۳
- ↑ جابری انصاری، محمد حسن، تاریخ اصفهان و ری، وقایع ۱۳۰۹، صص۳۱۵
- ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱). خاندان شیخ الاسلام اصفهان: گل بهار اصفهان ص ۱۳۹
- ↑ رشیدی مهرآبادی ، طاهره (۱۳۹۱/۱۲/۲۲) ، ساختار قضایی در دوره قاجار، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان
This article "میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:میرزا محمدحسن شیخ‌الاسلام. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
